Alkolizm (Alkol Bağımlılığı) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Alkolizm nedir?

Alkol bağımlılığı olarak da bilinen alkolizm, alkol tüketimini kontrol edememe, alkole karşı normalden fazla istek, sorun yaratsa bile alkolden vazgeçememe, aynı etkiyi elde etmek için daha fazla alkol tüketme isteği gibi semptomları içeren bir alkol kullanım modelidir. Bu sorunlardan etkilenen insanlar içkiyi hızla azalttığında veya bıraktığında yoksunluk belirtileri yaşarlar.

Alkol bağımlılığı ya da sağlıksız alkol kullanımı, sağlığı veya güvenliği riske atan veya alkolle ilgili başka sorunlara neden olan her türlü alkol kullanımını içerir. Aynı zamanda aşırı derecede içki içmeyi de içerir.

Aşırı içki içme, bir erkeğin iki saat içinde beş bardak veya daha fazla içki içtiği, bir kadının iki saat içinde en az dört bardak içki içtiği bir içme modelidir. Aşırı alkol tüketme, önemli sağlık ve güvenlik risklerine de neden olur.

İçki alışkanlığınız, tekrar eden önemli sıkıntılara ve günlük yaşamınızda işlev gören sorunlara neden oluyorsa, muhtemelen alkol bağımlılığı probleminiz olabilir. Alkolizm hafiften şiddetliye kadar değişebilir. Bununla birlikte, hafif bir bozukluk bile zamanla artabilir ve ciddi sorunlara yol açabilir, bu nedenle erken tedavi önemlidir.

Alkolizm neden olur?

Genetik, psikolojik, sosyal ve çevresel faktörler, alkol içmenin vücudunuzu ve davranışınızı nasıl etkileyeceğini kısmen belirleyebilir. Teoriler, bazı insanların, içkinin kendilerine yaşattığı yaşattığı psikolojik ve fiziksel etkilerden dolayı alkol bağımlılığı veya diğer adıyla alkolizme daha yatkın olduğu görüşündedir.

Zamanla çok fazla alkol içmek, beynin zevk, muhakeme ve davranışını kontrol etme becerisi ile ilişkili alanlarının normal işlevini değiştirebilir. Bu, iyi hisleri geri kazanmaya veya olumsuz olanları azaltmaya çalışmak için alkol arzusuna neden olabilir.

Kimler risk altındadır?

Alkol bağımlılığı düzeyinde olmayan alkol kullanımı her yaşta görülebilir. Ancak alkolizm düzeyindeki içme alışkanlığı 20’li ve 30’lu yaşlarda daha sık görünmektedir.

Çeşitli risk faktörleri aşağıdakileri içerir:

• Düzenli içme: Uzun süre düzenli olarak içmek veya düzenli olarak aşırı içki içmek alkolle ilgili sorunlara veya alkol bağımlılığına yol açabilir.
• Erken yaşta başlamak: Erken yaşta içmeye, özellikle aşırı içki içmeye başlayan kişilerde alkol bağımlılığı riski daha yüksektir.
• Aile durumu: Alkolizm riski, ebeveyni veya başka bir yakın akrabasında alkol sorunu olan kişiler için daha yüksektir. Bu durum kalıtsal faktörlerle ilgili olabilir.
• Depresyon ve diğer akıl sağlığı sorunları: Anksiyete, depresyon, şizofreni veya bipolar bozukluk gibi akıl sağlığı bozukluğu olan kişilerin alkol veya diğer maddelerle ilgili problemleri olması yaygındır.
• Travma geçmişi: Duygusal veya başka bir travma öyküsü olan kişilerde alkol bağımlılığı riski yüksektir.
• Bariatrik cerrahi: Bazı araştırmalar, bariatrik cerrahiye sahip olmanın, alkolizm geliştirmeye veya alkolizmden kurtulduktan sonra tekrarlama riskini artırabileceğini göstermektedir.
• Sosyal ve kültürel faktörler: Düzenli içki içen arkadaşların veya yakın bir eşin olması, alkol bağımlılığı riskini artırabilir. Bazen medyada içmenin göz alıcı bir şekilde tasvir edilmesi, çok fazla içmenin sorun olmadığı mesajını da verebilir.

Alkolizm belirtileri nelerdir?

Alkol bağımlılığı, yaşanılan semptomların sayısına bağlı olarak hafif, orta veya şiddetli olabilir. Belirtiler şunları içerir:

• İçilen alkol miktarını sınırlayamamak
• İçme miktarını azaltmak istemek ve başarısız olmak
• Alkol kullanımından uzak durmaya çalışmak ama yine de içmek
• Alkol içmek için güçlü bir istek veya dürtü hissetmek
• Tekrarlanan alkol kullanımı nedeniyle işte, okulda veya evde önemli yükümlülükleri yerine getirmemek
• Fiziksel, sosyal veya kişilerarası sorunlara neden olduğunu bildiği halde alkol almaya devam etmek
• Sosyal ve işle ilgili etkinliklerden ve hobilerden vazgeçmek veya bunları azaltmak
• Araba sürerken veya yüzerken olduğu gibi güvenli olmadığı durumlarda bile alkol kullanmak
• Alkole karşı tolerans geliştirmek, böylece etkisini hissetmek için daha fazlasına ihtiyaç duymak
• Bu semptomları önlemek için içmediğinde mide bulantısı, terleme ve titreme gibi yoksunluk semptomları yaşamak

Alkol bağımlılığı, aşağıdaki gibi alkol zehirlenmesi dönemlerini ve yoksunluk belirtilerini de içerebilir:

Alkol zehirlenmesi

Kan dolaşımındaki alkol miktarı arttıkça alkol zehirlenmesi ortaya çıkar. Kandaki alkol konsantrasyonu ne kadar yüksekse, o kadar fazla rahatsızlık duyulur.

Alkol zehirlenmesi davranış sorunlarına ve zihinsel değişikliklere neden olur. Bunlar uygunsuz davranış, dengesiz ruh halleri, bozulmuş muhakeme, konuşma bozukluğu, bozulmuş dikkat veya hafıza ve zayıf koordinasyonu içerebilir.

Ayrıca olayların hatırlanmadığı durumlar da ortaya çıkabilir. Kandaki çok yüksek alkol seviyeleri komaya ve hatta ölüme neden olabilir.

Alkol yoksunluğu

Alkol kullanımının yoğun, uzun sürmesi ve ardından durdurulması veya büyük ölçüde azaltılması durumunda alkol yoksunluğu meydana gelebilir. Birkaç saat ila dört veya beş gün sonra ortaya çıkabilir.

Belirtiler arasında terleme, hızlı kalp atışı, el titremeleri, uyku sorunları, bulantı ve kusma, halüsinasyonlar, huzursuzluk ve ajitasyon, anksiyete ve ara sıra nöbetler yer alır. Semptomlar, işte veya sosyal durumlarda işlev görme yeteneğini bozacak kadar şiddetli olabilir.

Ne zaman doktora görünmeli?

Bazen çok fazla içki içtiğinizi, alkol bağımlılığı yaşadığınızı, içmenizin sorunlara yol açtığını düşünüyorsanız veya aileniz içki içmeniz konusunda endişeliyse, doktorunuzla konuşabilirsiniz. Yardım almak için bir akıl sağlığı uzmanıyla (psikiyatr) görüşebilir veya bir destek gurubuna katılabilirsiniz.

İnkar yaygın olduğu için, içki içmekle ilgili bir sorunun olduğunu düşünmeyebilirsiniz. Ne kadar içtiğinizi veya hayatınızda kaç sorunun alkol kullanımıyla ilgili olduğunu anlamayabilirsiniz.

Sizden içki içme alışkanlıklarınızı incelemenizi veya yardım almanız gerektiğini söylediklerinde akrabalarınızı, arkadaşlarınızı veya iş arkadaşlarınızı dinlemekte fayda vardır. İçki sorunu yaşayan ama artık bırakmış biriyle de konuşmayı düşünebilirsiniz.

Sevdiklerinizin yardıma ihtiyacı varsa

Alkol bağımlılığı olan pek çok kişi, bir problemi olduğunu fark etmediği için tedavi olmaktan çekinir. Sevdiklerinin müdahalesi, bazı kişilerin profesyonel yardıma ihtiyaç duyduklarını fark etmelerine ve kabul etmelerine yardımcı olabilir.

Çok fazla içki içen biriyle ilgileniyorsanız, alkol tedavisi konusunda deneyimli bir profesyonele, o kişiye nasıl yaklaşmanız gerektiğini sorabilirsiniz.

Alkolizm nasıl teşhis edilir?

Teşhis konusunda çoğu zaman ilk başta bir aile doktorunun görülmesi lazımdır. Aile doktoru alkolle ilgili bir sorun olduğundan şüphelenirse, ilgili kişiyi bir psikiyatra sevk edebilir.

Alkolizmi değerlendirmek için doktor muhtemelen aşağıdakilerden yararlanacaktır:

• İçme alışkanlıklarıtla ilgili birkaç soru: Doktor, aile üyeleri veya arkadaşlarıyla konuşmak isteyebilir. Ancak gizlilik kanunları, doktorun rıza almadan hastayla ilgili herhangi bir bilgi vermesini engellemektedir.
• Fiziksel bir muayene: Doktor fizik muayene yapabilir ve kişinin sağlığı hakkında sorular sorabilir. Alkol kullanımının komplikasyonlarına işaret eden birçok fiziksel işaret vardır.
• Laboratuvar testleri ve görüntüleme testleri: Alkol bağımlılığı problemini teşhis etmek için spesifik testler bulunmamakla birlikte, bazı laboratuar test anormallikleri bunu güçlü bir şekilde tespit edebilir. Alkol kullanımıyla bağlantılı olabilecek sağlık sorunlarını belirlemek için görüntüleme testlerine de ihtiyaç duyulabilir. Organlardaki hasar testlerde görülebilir.
• Psikolojik eğerlendirme: Bu değerlendirme belirtiler, düşünceleri, duygular ve davranış kalıpları hakkında sorular içerir. Bunun için çoğu zaman kişinin bir anket doldurması gerekir.
• DSM-5 kriterleri: American Psychiatric Association tarafından yayınlanan Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5), zihinsel sağlık durumlarını teşhis etmek için genellikle pskiyatrlar tarafından kullanılır.

Alkolizm nasıl tedavi edilir?

Alkol bağımlılığı tedavisi, ihtiyaçlara bağlı olarak değişebilir. Tedavi, kısa bir müdahale, bireysel veya grup danışmanlığı, ayakta tedavi programı veya yatarak tedaviyi içerebilir. Yaşam kalitesini iyileştirmek için alkol kullanımını durdurmak için çalışmak temel tedavi hedefidir.

Alkolizm tedavisi aşağıdakileri içerebilir:

Detoks ve geri çekilme

Tedavi, genellikle iki ila yedi gün süren bir detoksifikasyon veya detoks – tıbbi olarak yönetilen geri çekilme – programıyla başlayabilir. Çekilme semptomlarını önlemek için sakinleştirici ilaçlar alınması gerekebilir. Detoks genellikle bir hastanede yatarak yapılır.

Becerileri öğrenmek ve bir tedavi planı oluşturmak

Bu genellikle alkol tedavisi uzmanlarını içerir. Hedef belirleme, davranış değiştirme teknikleri, kendi kendine yardım kılavuzlarının kullanımı, bir tedavi merkezinde danışmanlık ve takip bakımı içerebilir.

Psikolojik danışma

Gruplar ve bireyler için danışmanlık ve terapi, alkolle ilgili sorunun daha iyi anlaşılmasına ve alkol kullanımının psikolojik yönlerinden kurtulmaya yardımcı olur. Aile terapisinden de yararlanılabilir. Aile desteği iyileşme sürecinin önemli bir parçası olabilir.

Ağızdan alınan ilaçlar

Disülfiram adı verilen bir ilaç, alkol bağımlılığı problemini tedavi etmese veya içme zorunluluğunu ortadan kaldırmasa da, içki içmeyi önlemeye yardımcı olabilir. Alkol içilirse, ilaç kızarma, mide bulantısı, karın ağrısı, kusma ve baş ağrılarını içerebilen fiziksel bir reaksiyon oluşturur.

Alkolün neden olduğu iyi duyguları engelleyen bir ilaç olan naltrekson, aşırı içkiyi önleyebilir ve içme dürtüsünü azaltabilir.

Akamprosat, içmeyi bıraktıktan sonra alkol istekleri ile mücadele etmeye yardımcı olabilir. Disülfiramın aksine, naltrekson ve akamprosat bir içki içtikten sonra kişiyi hasta hissettirmez.

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Enjekte edilen ilaç

Naltrekson ilacının bir versiyonu olan Vivitrol, bir sağlık uzmanı tarafından ayda bir kez enjekte edilir. Benzer ilaçlar hap şeklinde alınabilse de, ilacın enjekte edilebilir versiyonu alkolizmden iyileşen kişiler için tutarlı bir şekilde kullanmak daha kolay olabilir.

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Devam eden destek

Bakım sonrası programlar ve destek grupları, alkol bağımlılığından kurtulan kişilerin içkiyi bırakmalarına, nüksleri yönetmelerine ve gerekli yaşam tarzı değişiklikleriyle başa çıkmalarına yardımcı olur. Bu, tıbbi veya psikolojik bakımı ve bir destek grubuna katılmayı içerebilir.

Psikolojik sorunların tedavisi

Alkolizm genellikle diğer ruh sağlığı bozuklukları ile birlikte ortaya çıkar. Depresyon, anksiyete, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu veya başka bir akıl sağlığı sorunu varsa, konuşma terapisine (psikoterapi), ilaçlara veya başka bir tedaviye ihtiyaç duyulabilir.

Sağlık durumları için tıbbi tedavi

Alkolle ilgili birçok sağlık sorunu, bağımlı kişi içmeyi bıraktığında önemli ölçüde iyileşir. Ancak bazı sağlık koşulları, tedavinin devam etmesini ve takibi gerektirebilir.

Manevi destek

Alkolizmden kurtulma girişimi esnasında kişiyi iyi hissettiren şeyler yapılabilir. Dindar bir kişi, dini ritüelleri yerine getirebilir, insanlara yardım edebilir. Bazı insanlar meditasyon ve yoga gibi insanı rahatlatan aktiviteler yapabilir.

Yatılı tedavi programları

Ciddi alkol bağımlılığı için, bir yatılı tedavi tesisinde kalmak gerekebilir. Yatılı tedavi programlarının çoğu, bireysel ve grup terapisini, destek gruplarını, eğitim derslerini, aile katılımını ve aktivite terapisini içerir.

Evde tedavi programları tipik olarak lisanslı alkol ve madde danışmanlarını, sosyal hizmet uzmanlarını, hemşireleri, doktorları ve alkolizmin tedavisinde uzman ve deneyime sahip diğer kişileri içerir.

Alkolü bırakmak isteyenlere tavsiyeler

İyileşmenin bir parçası olarak, alışkanlıkları değiştirmeye ve farklı yaşam tarzı seçimleri yapmaya odaklanmak gerekecektir. Bu konuda kişiye yardımcı olabilecek stratejiler şunlardır:

• Sosyal durumu iyileştirmek: Bağımlı kişi arkadaşlarına ve ailesine alkol almadığını açıkça belirtebilir. Etrafında iyileşmesini destekleyebilecek insanlar olması her zaman rahatlatıcı ve motive edici olacaktır. Kendisini arkadaşlarından ve iyileşmesini engelleyen sosyal durumlardan uzaklaştırması gerekebilir.
• Sağlıklı alışkanlıklar geliştirmek: Örneğin, iyi uyku, düzenli fiziksel aktivite, stresi daha etkili yönetmeye yardım edebilir. Sağlıklı beslenme, alkolizm probleminden kurtulmayı kolaylaştırabilir.
• Alkol içermeyen şeyler yapmak: Alkolü bırakmak isteyen kişi, faaliyetlerin çoğunun içki içmeyi içerdiğini fark edebilir. Bunları, alkol odaklı olmayan hobiler veya aktivitelerle değiştirmek her zaman faydalıdır.

Kaynak ve ileri okuma:

1. https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/alkol-bagimliligi
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/alcohol-use-disorder/symptoms-causes/syc-20369243
3. https://www.alcoholrehabguide.org/alcohol/
4. https://medlineplus.gov/alcoholusedisorderaud.html
5. https://www.niaaa.nih.gov/alcohol-health/overview-alcohol-consumption/alcohol-use-disorders

Not: Konu hakkında ilgili videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz: