Amenore Nedir? Sekonder Amenore Neden Olur? (Adet Olamıyorum)

Amenore nedir?

Amenore; bir kadının adet döneminin olmaması yani bir veya daha fazla görülmeyen adet dönemini ifade eden terimdir. 15 yaşına kadar adet görmeye başlamamış kızlarda olduğu gibi, arka arkaya en az 3 adet dönemini kaçıran kadınlarda da amenore görülebilir. Amenorenin en yaygın nedeni, hamileliktir. Ancak bu durumun diğer nedenleri arasında; üreme organları veya hormon seviyelerini düzenlemeye yardımcı olan bezlerle ilgili sorunlar da bulunur. Altta yatan durumun tedavisi genellikle bu rahatsızlığın giderilmesine yardımcı olur.

Primer amenore

Primer amenore, tipik olarak 16 yaşına kadar hiçbir zaman adet dönemi görmeyen ve hamile olmayan genç kızlarda meydana gelen genetik veya anatomik bir durumun sonucudur. Amenoreyle karakterize olan birçok genetik durum, kadın organlarının bazılarının veya tamamının, fetal (anne karnı) gelişim sırasında normal şekilde oluşmadığı veya düzgün çalışmadığı durumları kapsamaktadır.

Sekonder amenore

Gebelik, ikincil amenorenin en yaygın nedenidir. Diğer nedenler oldukça çeşitlilik gösterebilir. Bunlar arasında; yumurtalıkları, uterusu (rahim), hipotalamusu veya hipofiz bezini etkileyen koşulları yer alabilir. Ayrıca doğum kontrol hapları kullanan kadınlarda ve vücut yağının %15’in altında olan kadınlarda bu durum sıklıkla görülür.

Amenore neden olur?

Amenore, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Bazı kadınların adet döngüleri hayatı boyunca normaldir. Bununla birlikte kullanılan ilacın yan etkileriyle, tıbbi bir sorundan veya aşırı kaygı, stres gibi etmenlerin varlığından adet döngüleri sağlıklı kadınlarda bile değişebilir.

Doğal amenore

Sağlıklı bir kadının normal adet döngüsü, aşağıdaki gibi doğal nedenlerden dolayı kesilebilir:

• Gebelik
• Emzirme
• Menopoz

Doğum kontrol hapları

Doğum kontrol hapı kullanan bazı kadınlar adet görmeyebilir. Oral kontraseptifleri bıraktıktan sonra bile, düzenli yumurtlama ve menstrüasyonun dönmesi biraz zaman alabilir. Enjekte edilen veya vücuda yerleştirilen kontraseptifler, bazı rahim içi cihazlarda olduğu gibi adet görmemeye neden olabilir.

İlaçlar

Aşağıdaki bazı ilaçlar adet dönemlerinin durmasına neden olabilir:

• Antipsikotikler
• Kemoterapi ilaçları
• Antidepresanlar
• Tansiyon ilaçları
• Alerji ilaçları

Yaşam tarzı faktörleri

Bazen, yaşam tarzı faktörleri adet döneminin kesilmesine neden olabilir. Bu faktörler arasında aşağıdakiler yer alabilir:

1. Düşük vücut ağırlığı:
   Aşırı derecede düşük vücut ağırlığı, vücudunuzdaki birçok hormonal işlevi kesintiye uğratır ve potansiyel olarak yumurtlamayı durdurur. Anoreksi veya bulimia gibi yeme bozukluğu olan kadınlar, genellikle bu anormal hormonal değişiklikler nedeniyle adet görmeyi bırakırlar.
2. Aşırı egzersiz:
   Bale gibi sıkı eğitim gerektiren eğitimlere katılan kadınların adet döngüleri kesintiye uğrayabilir. Düşük vücut yağı, stres ve yüksek enerji kaybı, kadın sporcularda adet dönemi kaybına neden olabilmektedir.
3. Stres:
   Aşırı stres, beynin adet döngüsünü düzenleyen hormonlarını kontrol eden hipotalamusun işleyişini geçici olarak değiştirebilir. Sonuç olarak yumurtlama ve âdet kanaması durabilir. Düzenli adet dönemleri genellikle stres düzeyi azaldıktan sonra devam etmektedir.

Hormonal dengesizlik

Aşağıdakiler dahil birçok sağlık problemi, hormonal dengesizliğe neden olarak adet görmemeye sebebiyet verebilir:

1. Polikistik yumurtalık sendromu (PKOS):
   PKOS, normal adet döngüsünde görülen dalgalı seviyelerden ziyade, nispeten yüksek ve sürekli hormon seviyelerinde artışa neden olur.
2. Tiroid bezi ile ilgili problemler:
   Aşırı aktif bir tiroid bezi (hipertiroidizm) veya yetersiz çalışan tiroid bezi (hipotiroidizm) gibi tiroid hastalıkları, amenore dahil menstrüel düzensizliklere neden olabilir.
3. Hipofiz tümörü:
   Hipofiz bezindeki kanserli olmayan (iyi huylu) bir tümör, menstrüasyonun (regl dönemi) hormonal düzenlenmesini engelleyebilir.
4. Erken menopoz:
   Menopoz genellikle 50 yaş civarında başlamaktadır. Ancak bazı kadınlardaki yumurtalıkların, yumurta kaynağı 40 yaşından önce azalır ve âdet kanaması durur.

Yapısal sorunlar

Cinsel organlarla ilgili tıbbi veya yapısal sorunlar da adet görmemeye neden olabilir:

1. Rahim yapışıklığı:
   Asherman sendromu, uterusun (rahim) iç yüzeyinde yara dokusunun meydana gelmesidir. Bazen bir sezaryen veya rahim fibroidleri (kanserli olmayan tümörler) tedavisi sonrasında ortaya çıkabilir. Rahim yapışıklığı, rahim zarının normal oluşumunu ve dökülmesini engellemektedir.
2. Üreme organlarının eksikliği:
   Bazen fetal (anne karnında) gelişim sırasında; bir kızın rahim, serviks veya vajina gibi üreme sisteminin büyük bir kısmı olmadan doğmasına yol açan sorunlar ortaya çıkar. Üreme sistemi normal gelişmediği için adet döngüsü gerçekleşmez.
3. Vajinanın yapısal anormalliği:
   Vajinadaki Bartholin bezinin tıkanması, gözle görülür âdet kanamasını engelleyebilir. Ayrıca vajinada, rahim ve rahim ağzından kan çıkışını engelleyen bir zar, doku veya tabaka bulunabilir.

Amenore belirtileri nelerdir?

Amenorenin ana belirtisi, adet dönemlerinin olmamasıdır. Amenorenin nedenine bağlı olarak, aşağıdaki gibi başka belirtiler de yaşanabilir:

• Meme başı akıntısı
• Saç dökülmesi
• Baş ağrısı
• Görüş değişiklikleri
• Fazla yüz kılı
• Pelvik ağrı (karın altı bölgede ağrı)
• Akne (sivilce)

Ne zaman doktora görünmelisiniz?

Arka arkaya en az 3 adet dönemini kaçırdıysanız, 15 yaşına kadar hiç adet görmemişseniz ya da 15 yaş üzeriyseniz, mutlaka doktorunuza danışmalısınız.

Amenore nasıl teşhis edilir?

Muayene esnasında, doktorunuz üreme organlarınızla ilgili herhangi bir sorunu kontrol etmek için bir pelvik muayene yapacaktır. Hiç adet görmediyseniz, doktorunuz ergenliğin normal değişikliklerini yaşayıp yaşamadığınızı görmek için göğüslerinizi ve cinsel organlarınızı inceleyebilir.

Amenore, bir dizi karmaşık hormonal sorunun belirtisi olabilir. Altta yatan nedeni bulmak zaman alabilir ve birden fazla test türünü yaptırmanız gerektirebilir.

Laboratuvar testleri

1. Hamilelik testi:
   Bu, olası bir hamileliği elemek veya onaylamak için muhtemelen doktorunuzun önerdiği ilk test olacaktır.
2. Tiroid fonksiyon testi:
   Kanınızdaki tiroid uyarıcı hormon (TSH) miktarını ölçmek, tiroidinizin düzgün çalışıp çalışmadığını belirleyebilir.
3. Yumurtalık fonksiyon testi:
   Kanınızdaki folikül uyarıcı hormon (FSH) miktarını ölçmek, yumurtalıklarınızın düzgün çalışıp çalışmadığını belirleyebilir.
4. Prolaktin testi:
   Düşük prolaktin hormonu seviyeleri, hipofiz bezi tümörünün bir işareti olabilir.
5. Erkeklik hormonu testi:
   Yüz kıllarında artış ve ses azalması yaşıyorsanız, doktorunuz kanınızdaki erkeklik hormonlarının düzeyini kontrol etmek isteyebilir.

Hormon yükleme testi

Bu test için, âdet kanamasını tetiklemek için 7 ila 10 gün boyunca hormonal bir ilaç alırsınız. Bu testin sonuçları, doktorunuza östrojen eksikliği nedeniyle dönemlerinizin durup durmadığını söyleyebilir.

Görüntüleme testleri

Amenore semptomlarınıza ve yaptırdığınız kan testlerinin sonucuna bağlı olarak, doktorunuz aşağıdakileri içeren bir veya daha fazla görüntüleme testini yaptırmanızı isteyebilir:

1. Ultrason:
   Bu test, iç organların görüntülerini üretmek için ses dalgalarını kullanır. Hiç adet görmediyseniz, doktorunuz üreme organlarınızda herhangi bir anormallik olup olmadığını kontrol etmek için bir ultrason testi önerebilir.
2. Bilgisayarlı tomografi (BT):
   Bir BT taraması rahminizin, yumurtalıklarınızın ve böbreklerinizin normal görünüp görünmediğini gösterebilir.
3. Manyetik rezonans görüntüleme (Emar-MRG):
   Doktorunuz, hipofiz tümörünü kontrol etmek için bir MRG isteyebilir.

Kapsam testleri

Diğer testlerde belirli bir neden ortaya çıkmıyorsa, doktor rahim içine bakmak için, vajinadan ve rahim ağzından ince, ışıklı bir kameranın geçirildiği bir test olan histeroskopi önerebilir.

Amenore nasıl tedavi edilir?

Amenorenin tedavisi, altta yatan nedene bağlıdır. Bazı durumlarda, doğum kontrol hapları veya diğer hormon tedavileri adet döngülerinizi yeniden başlatabilir. Tiroit veya hipofiz bozukluklarının neden olduğu amenore, ilaçlarla tedavi edilebilir. Soruna; bir tümör veya yapısal tıkanma neden oluyorsa, ameliyat gerekli olabilir.

Yaşam tarzı ve ev ilaçları

Bazı yaşam tarzı faktörleri örneğin çok fazla egzersiz yapmak veya çok az yemek gibi, amenore nedeni olabilir. Bu nedenle iş, eğlence ve dinlenmede doğru bir denge için çabalamalısınız. Hayatınızdaki stres ve çatışma alanlarını da azaltmalısınız. Stresi kendi başınıza azaltamıyorsanız, ailenizden, arkadaşlarınızdan veya bir profesyonelden yardım isteyebilirsiniz.

Adet döngünüzdeki değişikliklerin farkında olmalı ve endişelerinizi doktorunuza danışmalısınız. Adet dönemlerinizin ne zaman gerçekleştiğinin kaydını tutabilirsiniz. Adet döneminizin başladığı tarihi, ne kadar sürdüğünü ve yaşadığınız rahatsız edici semptomları not etmekte fayda vardır.

Amenore: Video

---

Kaynak ve ileri okuma:

1. https://www.mayoclinic.org/
2. https://www.webmd.com/
3. https://www.medicinenet.com/
4. https://www.nichd.nih.gov/

---