Asperger Sendromu Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?

Asperger sendromu: Tanım

Asperger sendromu, yaygın gelişimsel bozukluk olarak da bilinen, otizm spektrum bozukluklarının bir alt tipi olan nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Diğer bozukluklar; infantil otizm (çocukluk çağında ortaya çıkan), atipik otizm, belirlenemeyen ve yaygın gelişimsel bozuklukları içermektedir. Yaygın otizm spektrum bozukluklarının alt grupları arasında, güvenilir bir ayrım yapmak mümkün değildir. Yaygın gelişimsel bozukluklar, aşağıdaki alanlardaki bozukluklarla ifade edilir:

1. Sosyal etkileşim
2. İletişim
3. Davranış kalıpları, ilgi alanları veya faaliyetler.

Asperger Sendromlu hastalar genellikle suskundur ve bilişsel olarak normaldir. Tekrarlayan eylemlere ve alışkanlıklara veya olağandışı özel ilgi alanlarına yönelik bir eğilimleri vardır. Asperger sendromunun belirtileri erken çocukluktan itibaren, ömür boyu sürmektedir. Ancak, bazen bozukluğa sahip kişiler yaşamın evresine bağlı olarak değişebilirler. Tanı süreci davranışsal gözlemlere dayanmaktadır.

Asperger sendromu: Belirtiler

Asperger sendromundaki gelişimsel anormallikler, zaten 3 yaşından önce kendini gösterir. Bununla birlikte, temel semptomlar genellikle anaokulu veya okul çağında belirginleşir. Bazen dilde veya sosyal etkileşimde daha önce kazanılmış olan becerilerde gerileme veya kayıplar oluşabilir. Yaşamlarının ilk üç yılında, etkilenen çocukların dil gelişimi, genellikle başkalarıyla iletişim kurabilecekleri düzeydedir. Dilbilgisi ve kelime dağarcıklarını iyi geliştirilebilirler, ancak dili anlama ve sözlü olmayan iletişim becerileri bozuk veya yetersizdir.

Çocukların başkalarıyla sosyal etkileşimleri de bozuktur. Örneğin, diğer çocukların davranışlarına dikkat çekici bir şekilde tepki verirler, nadiren yiyeceklerini veya oyuncaklarını paylaşmayı teklif ederler ve sınırlı hayal gücü oyunlarına sahiptirler. Bazı çocuklar nadiren konuşurlar veya sadece ihtiyaçlarını iletmek için konuşurlar. Daha yakından incelendiğinde, kullandıkları dil genellikle özel bir tonlama ve ritme sahiptir ayrıca bilgiç tavırda ve somut anlamda konuşurlar. Birçok hasta sınırlı yeteneğe sahiptir.

Etkilenen kişiler, genellikle başkalarının duyguları ve tepkileriyle empati kurma konusunda ya hiç ya da sınırlı bir yeteneğe sahiptir. Bu durum, sosyal hayatta zorluk yaşamalarına ve etik değerlerinin zayıf olduğu şeklinde yanlış anlaşılmalarına yol açabilir. Diğer çocuklar ve insanlar, başka kişilerin belirli bir durumda nasıl düşündükleri ve tepki verdikleri konusunda nispeten erken bir anlayış geliştirirken, bu Asperger Sendromlu kişiler için zordur. Etkilenen kişiler, arkadaş edinmekte zorluk çekmektedir.

Hareket etme veya seyahat etme gibi günlük yaşamdaki değişiklikler, bu kişiler için genellikle çok stresli olabilir ve semptomlarını kötüleştirebilir. Asperger Sendromlu kişilerin kendilerini yoğun şekilde meşgul eden ve hayatlarının geri kalanına hükmedebilecek bir veya birkaç ilgi alanı vardır.

Asperger sendromunun olası belirtileri

Çocuklardaki belirtiler aşağıdakileri içerir:

• Basit talimatları veya soruları anlamıyor gibi görünmek
• Elleri kanat çırpar gibi çırpmak veya sıra dışı fiziksel hareketlerde bulunmak
• İsmi söylendiğinde yanıt veya tepki vermemek
• Empati eksikliği
• Göz teması kurmamak veya kurmaktan kaçınmak
• Nesneleri olağandışı incelenmek veya araştırmak
• Nadir olarak sosyal ortamlarda gülümsemek
• Günlük hayata ve sosyal ortamlarda aşırı tepki vermek
• Akranlarıyla oynadığı oyunlarda başarısız olmak
• Diğer insanların sıkıntılarına çok az tepki vermek veya hiç tepki vermemek

Yetişkinlerdeki belirtiler aşağıdakileri içerir:

• Kötü sosyal etkileşim
• Başkalarıyla sınırlı etkileşim (örneğin, mesafeli, ilgisiz veya olağandışı davranış)
• Yalnızca bir yarar karşılığında yapılan etkileşimler
• Çocuksu veya olağandışı sosyal yaklaşım ve tepkiler
• Başkalarına karşı sorumluluk eksikliği ve tek taraflı düşünceler
• Farklı sosyal durumlara tepki olarak çok az değişim göstermek veya hiç değişim göstermemek
• Empatinin çok az olduğu veya hiç gösterilmediği söz ve davranışlara sahip olmak
• Katı rutinler ve değişime karşı direnç göstermek
• Özellikle stresli durumlarda veya duygular ifade edildiğinde, belirgin tekrarlayan aktiviteler (örneğin, el sallama)

Asperger sendromu: Nedenler

Asperger sendromunun nedeni net değildir. Ancak otizm spektrum bozukluklarında beyindeki nöral bağlantıların gelişiminin değiştiği bilinmektedir. İlerleyen yaşlarda anne ve baba olmak, gebelikte bazı antiepileptik (epilepsi hastalığı için kullanılan ilaçlar) veya antidepresan ilaç kullanımı, gebelikte kızamıkçık enfeksiyonu geçirmek, hastalığın ortaya çıkmasındaki risk faktörleridir. Otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuğun ebeveynleri için, sendromun başka bir çocuğunda tekrarlama riski %10-20’dir. Aşılar, gıda intoleransları veya alkol tüketimi bilimsel olarak kanıtlanmamış risk faktörleridir.

Asperger sendromu: Teşhis

Asperger sendromunu teşhis etmek için kullanılabilecek hiçbir laboratuvar testi yoktur. Gelişim öyküsü dinlendikten, bireyin sosyal etkileşim ve davranışlarını gözlemledikten sonra doğru tanı konulabilir. Asperger sendromunun teşhisi, bu tür değerlendirme konusunda eğitilmiş, bir bireyin gelişim düzenini, göreceli güçlü ve zayıf yönlerini doğru bir şekilde değerlendirebilen doktorlar tarafından konulmalıdır.

Asperger sendromu: Tedavi

Asperger sendromlu bireyler oldukça parlak ve zekidir, ancak bazen performanslarını evde ya da işte bozabilecek sosyal zorluklar yaşarlar. Bu bireyler için yapılandırılmış, öngörülebilir ortamlar genellikle en iyi performansı ortaya çıkarmak için faydalıdır. Asperger sendromlu birçok kişi iyi düzeyde akademik ve kişisel başarı elde eder. Bazıları ise istihdam, yaşam düzenlemeleri ve sosyal ilişkiler sağlama konularında yardıma ihtiyaç duymaktadırlar.

Asperger sendromu olan birçok kişi, sosyal beceri gruplarından veya davranışsal terapi şeklindeki bireysel müdahalelerden yararlanır. Birçok kişi, eğitim konusunda özel bir kuruma ihtiyaç duyar ve dolayısıyla özel eğitim hizmetleri için uygun bulunur.

Tedavi, bireyin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde uyarlanmalıdır; becerilerini geliştirmek ve güçlük çekilen alanlarda gelişmeyi teşvik etmeye odaklanılmalıdır. Gelişim ve başarıyı kolaylaştırmaya devam etmek için ilerleme sürekli izlenmeli ve gerektiğinde tedavi yenilenmelidir.

Bu tür çocuklara iyi gelen terapi seçenekleri de bulunmaktadır. Bu terapiler aşağıda başlıklar halinde sıralanmıştır.

1. Hayvan terapisi:
   Kendi evcil hayvanlarıyla veya dışarıdaki hayvanlarla zaman geçirmek bu insanlara iyi gelir. Asperger hastalığı olan insanlar için hayvan terapisi, sosyal becerileri eğitmek için oldukça uygundur.
2. Müzik terapisi:
   Müzik, etkilenen kişilerin sıklıkla kelimelere dökemeyeceği duyguları ifade etmenin iyi bir yoludur. Müzik dinlemek ya da ilgili kişinin müzik yapması, müzik terapisinde önemlidir. Müzik aynı zamanda bu kişilerin sosyal becerilerini geliştirebilir. Sinir bağlantılarını teşvik eder, bu da beynin ödül merkezini etkinleştirir.
3. Mesleki terapi:
   Mesleki terapi, motor problemlerin tedavisinde yardımcı olur. Asperger sendromu olan insanlar genellikle motor becerilerinde bozukluklar gösterir. Özel duyusal entegrasyon eğitimi ile, örneğin parmaklar ve eller arasındaki etkileşim, beden farkındalığı ve duyusal algılama eğitilir.
4. Sosyal beceri eğitimi:
   Asperger sendromu olan insanlar genellikle başkalarıyla iletişim kurmak veya kendilerini sosyal kurallara tabi tutmakta zorlanırlar. Sosyal beceri eğitimi, etkilenenlerin kurallara uymayı nasıl öğrenebileceklerini eğlenceli bir şekilde öğretir. İletişim becerileri; top oyunları, hikâye anlatma grupları ve grupta kendi deneyimlerini anlatarak edinilebilir.
5. Davranışçı terapi:
   Davranışçı terapi sırasında, göz temasını sürdürme, diğerinin duygularını tanıma ve bunlara tepki verme gibi bazı öğrenilmiş alışkanlıklar eğitilir. Davranışçı terapinin önemli amaçlarından birisi, kişiye empatiyi öğretmektir.