Ateroskleroz (Damar Sertliği) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?
Ateroskleroz nedir?
Ateroskleroz (damar sertliği), yağlar ve kolesterol gibi kan dolaşımındaki lipitlerin arter (atardamar) duvarları boyunca toplandığı bir durumdur. Bu yağlı malzeme kalınlaşarak arterlerin daralmasına neden olur ve sonunda kan akışını engelleyebilecek plak adı verilen yapılar oluşturur.
Bu durumdan, yani damar sertliğinden en çok büyük ve orta ölçekli arterler etkilenir. Arterlerin daralması ve tıkanması hipertansiyon, göğüs ağrısı, geçici iskemik atak veya inme, bacaklarda ve ayaklarda yetersiz kan dolaşımı ve diğer kardiyovasküler semptomlarla sonuçlanır.
Aterosklerozun belirtileri genellikle kan akışı kısıtlanana kadar belirgin değildir. Hastalığın seyri kişiden kişiye değişir. Aterosklerozu olan bazı kişilerde hiçbir belirti görülmezken, bazı kişilerde ise ciddi derecede hipertansiyon, anevrizma, kan pıhtılaşması ve koroner veya periferik arter hastalığı olabilir.
Neyse ki ateroskleroz ilaçlar, sağlıklı beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı tıbbi prosedürlerle başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Daha da iyisi, kalp-sağlıklı bir diyet uygulayarak, düzenli fiziksel aktivite yaparak ve düzenli doktor kontrolü yaptırarak ateroskleroz riski azaltılabilir.
Ateroskleroz belirtileri nelerdir?
Ateroskleroz, arterleri daraltır ve vücut organlarına ve dokularına giden kan akışını azaltır, bu durum da birtakım belirtilere neden olur. Semptomların yoğunluğu bireyler arasında değişebilir. Hafif ateroskleroz genellikle herhangi bir belirti vermez. Bununla birlikte, orta ila şiddetli ateroskleroz belirtileri hangi arterlerin etkilendiğine bağlı olarak değişecektir.
Yaygın görülen belirtiler
Aterosklerozun en yaygın belirtileri, kalp, beyin ve uzuvlarda bulunan arterlerdeki bozukluklarla ilgilidir.
Kalp arterlerindeki bozukluklarla ilgili belirtiler şunları içerir:
- Göğüs ağrısı veya basıncı
- Nefes almada zorluk veya hızlı nefes alma
Beyin arterlerindeki bozukluklarla ilgili belirtiler şunları içerir:
- Yüzde sarkmış bir kas
- Konuşma sorunları veya konuşamama
- Ani görme azalması veya çift görme
- Kollarda veya bacaklarda ani uyuşma
Kol ve bacak arterlerindeki rahatsızlıklarla ilgili belirtiler şunları içerir:
- Kol ağrısı
- Bacak ağrısı
Ciddiye alınması gereken belirtiler
Ateroskleroz bazı durumlarda hayatı tehdit edici olabilir. Sizde veya birlikte olduğunuz bir kişide aşağıdakiler de dahil olmak üzere yaşamı tehdit edebilecek belirtilerden herhangi birine varsa, tıbbi yardım alınmalıdır:
- Bulanık veya çift görme
- Bayılma ve tepkisizlik gibi bilinç veya uyanıklık düzeyinde değişiklik
- Yutma güçlüğü
- Hafıza, düşünme, konuşma, anlama, yazma veya okuma ile ilgili zorluklar
- Yüzün bir tarafında uyuşma, zayıflık veya felç
- Hızlı nefes alma veya nefes darlığı
- Hızlı kalp atış hızı (taşikardi)
- Şiddetli sırt ağrısı
- Şiddetli baş ağrısı
Ateroskleroz neden olur?
Ateroskleroz, arter duvarlarında biriken ve plak adı verilen sert yapılar oluşturan yağ, kolesterol ve diğer maddelerin kan dolaşımında birikmesinden kaynaklanır. Bu plaklar atardamarları daraltır ve sertleştirir, bu da kanın atardamardan akmasını zorlaştırır.
Ek olarak, plak parçaları kırılabilir, etkilenen atardamardan geçebilir ve daha küçük kan damarlarına yerleşerek onları tıkayabilir. Bu tıkanma ise yaşamı tehdit edebilecek doku hasarına neden olabilir. Ateroskleroz, çoğunlukla ailede kalp hastalığı öyküsü olan veya ateroskleroz gelişimi için diğer risk faktörlerine sahip kişilerde görülür.
Ateroskleroz için risk faktörleri nelerdir?
Bir dizi faktör ateroskleroz gelişme riskini artırsa da risk faktörlerine sahip tüm insanlar ateroskleroz geliştirmeyecektir.
Ateroskleroz için risk faktörleri şunları içerir:
- Diyabet
- Yüksek kan kolesterol seviyeleri
- Yüksek tansiyon
- Yüksek yağlı diyet
- İlerlemiş yaş
- Obezite
- Kişisel veya aile kalp hastalığı öyküsü
- Sigara içmek
Riskinizi azaltmak
Aşağıdakileri yaparak ateroskleroz riskinizi azaltabilirsiniz:
- Düzenli fiziksel aktivite almak
- Kolesterolünüzü sağlıklı bir seviyede tutmak
- Normal kan basıncını korumak
- Diyetinizdeki kolesterol ve yağ miktarını azaltmak
- Sigarayı veya diğer tütün kullanımını bırakmak
Ateroskleroz nasıl tedavi edilir?
Ateroskleroz tedavisi, bir kardiyoloji doktoruna muayene olmakla başlar. Doktorunuz, aterosklerozunuz olup olmadığını belirlemek için sizden teşhis testlerinden geçmenizi isteyecektir.
Yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisi, ateroskleroz tedavisinin temel dayanaklarıdır. Ateroskleroz için tedavi planınızı tam olarak takip etmeniz ve komplikasyonları önlemek için tüm ilaçlarınızı talimat verildiği şekilde almanız önemlidir.
Aterosklerozun tıbbi tedavisi
Kan pıhtısı oluşumunu engelleyen ve ateroskleroz tedavisinde etkili olabilecek antiplatelet ilaçlar şunları içerir:
- Aspirin
- Klopidogrel
Aterosklerozun cerrahi tedavisi
Aşağıdakiler dahil ateroskleroz komplikasyonlarını önlemeye yardımcı olmak için bir dizi ameliyat yapılabilir:
- Abdominal aort anevrizması onarımı (kalpten karına giden büyük arter olan aort duvarındaki zayıflamış bir bölgeyi onarma prosedürü)
- Anjiyoplasti ve stent yerleştirme (plakayı çıkarma ve tıkalı arterlerdeki kan akışını eski haline getirme prosedürü)
- Karotis arter cerrahisi
- Koroner arter baypas ameliyatı (akışı nakledilen arterlerden geçirerek kalbe giden kan akışını geri kazanmaya yardımcı olan prosedür)
- Minimal invaziv kalp cerrahisi
Aterosklerozunuzu iyileştirmek için neler yapabilirsiniz?
Aterosklerozunuzu şu şekilde iyileştirebilirsiniz:
- Diyetinize haftada en az iki kez balık eklemek
- Her gün birkaç porsiyon meyve ve sebze yemek
- Yağ ve kolesterol oranı düşük, dengeli yemekler yemek
- Fazla kilolu değilseniz günde 30 dakika, fazla kiloluysanız günde 60 ila 90 dakika düzenli egzersiz yapmak
- Özellikle ailenizde yüksek tansiyon varsa, tansiyonunuzu düzenli olarak kontrol ettirmek
- Kolesterolünüzün kontrol edilmesi ve yüksekse tedavi edilmesi
- Alkol alımını günde bir veya iki alkollü içecekle sınırlandırmak
- Sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak veya aşırı kilolu veya obezseniz kilo vermek
- Kan basıncınızı 140/90 mm Hg’nin altında tutmak
Aterosklerozun olası komplikasyonları nelerdir?
Kalp, beyin, karaciğer, böbrek ve diğer organların hasar görmesi aterosklerozun olası komplikasyonudur. Bu olası komplikasyonlar bazı durumlarda ciddi ve hatta yaşamı tehdit edici olabilir. Ancak, doktorunuzun size uygun gördüğü tedavi planını takip ederek ciddi komplikasyon riskinizi en aza indirebilirsiniz.
Aterosklerozun olası komplikasyonları şunları içerir:
- Koroner kalp hastalığı
- Miyokard enfarktüsü (kalp krizi)
- Organ hasarı (böbrekler, beyin, karaciğer ve bağırsaklar)
- Bacaklarda ve ayaklarda dolaşımda azalma
- Felç
- Geçici iskemik atak (yaklaşan bir inmenin uyarı işareti olabilecek geçici inme benzeri semptomlar)