Avasküler Nekroz Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavileri (Osteonekroz)

Avasküler nekroz: Tanım

Osteonekroz olarak da bilinen avasküler nekroz; kan akışının eksikliği nedeniyle kemik dokusunun ölümüdür. Bu durum, kemikte küçük kırılmalara ve kemiğin nihai olarak çökmesine yol açabilir.

Kırık bir kemik veya çıkık eklem, kemiğin bir bölümüne kan akışını kesebilir. Avasküler nekroz ayrıca yüksek doz steroid ilaçlarının uzun süreli kullanımı ile aşırı alkol alımıyla ilişkilidir. Bu durumdan herkes etkilenebilir, ancak en çok 30 ila 50 yaş arasındaki insanlarda görülmektedir.

Avasküler nekroz: Nedenler

Avasküler nekroz, bir kemiğe kan akışı kesildiğinde veya azaldığında ortaya çıkmaktadır. Kan akışının azalması aşağıdaki nedenlerden kaynaklanabilir:

1. Eklem veya kemik travması:
   Yerinden çıkmış bir eklem, yakındaki kan damarlarına zarar verebilir. Radyasyon içeren kanser tedavileri de kemiği zayıflatabilir ve kan damarlarına zarar verebilir.
2. Kan damarlarında yağ birikintileri:
   Yağ lipitleri, küçük kan damarlarını bloke ederek kemikleri besleyen kan akışını azaltabilir.
3. Bazı hastalıklar:
   Orak hücre anemisi (kan hücrelerinin yapısının bozulduğu ve azaldığı anemi türü) ve Gaucher hastalığı (genetik bir metabolik hastalık) gibi tıbbi durumlar kemiğe giden kan akışının azalmasına neden olabilir.

Avasküler nekrozu olan kişilerin yaklaşık yüzde 25’inde, kesintili kan akışının nedeni bilinmemektedir.

Avasküler nekroz: Risk faktörleri

Osteonekroz için risk faktörleri aşağıdakileri içermektedir:

1. Travma:
   Kalça çıkığı veya kırığı gibi yaralanmalar, yakındaki kan damarlarına zarar verebilir ve kemiklere kan akışını azaltabilir.
2. Steroid kullanımı:
   Prednizon gibi yüksek doz kortikosteroidlerin kullanımı, avasküler nekrozun yaygın bir nedenidir. Nedeni bilinmese de bir hipotez, kortikosteroidlerin kandaki lipid seviyelerini artırarak kan akışını azaltabileceğini öne sürmektedir.
3. Aşırı alkol kullanımı:
   Günde birkaç alkollü içecek tüketmek ve bu alışkanlığı uzun yıllar sürdürmek de kan damarlarında yağ birikmesine neden olabilir.
4. Bisfosfonat kullanımı:
   Kemik yoğunluğunu arttırmaya yönelik ilaçların uzun süreli kullanımı, çenede osteonekrozun gelişmesine katkıda bulunabilir. Bu nadir komplikasyon, multipl miyelom ve metastatik meme kanseri gibi kanserler için ilaç kullanan insanlarda ortaya çıkabilir.
5. Bazı tıbbi tedaviler:
   Kanser için radyasyon tedavisi, kemiği zayıflatabilir. Organ nakli, özellikle böbrek nakli de avasküler nekroz ile ilişkilidir.

Avasküler nekrozla ilişkili tıbbi durumlar aşağıdakileri içerebilir:

• Pankreatit
• Diyabet
• Gaucher hastalığı
• HIV / AIDS
• Lupus hastalığı
• Orak hücre anemisi

Avasküler nekroz: Belirtiler

Birçok insanın osteonekroz erken evrelerinde hiçbir semptomu yoktur. Durum kötüleştikçe, etkilenen eklem sadece üzerine ağırlık verildiğinde acıyabilir. Ancak ilerleyen evrelerde, uzanırken bile acı hissedilebilir hale gelir. Ağrı hafif veya şiddetli olabilir ve genellikle yavaş yavaş gelişir. Kalçanın avasküler nekrozuyla (femur başı avasküler nekroz) ilişkili ağrı; kasık, uyluk veya kalçaya odaklanabilir. Kalçanın yanı sıra etkilenmesi muhtemel alanlar; omuz, diz, el ve ayaktır. Bazı insanlar her iki kalçada veya her iki dizde olduğu gibi, avasküler nekroz geliştirebilir.

Ne zaman doktora görünmeli?

Herhangi bir eklemde kalıcı ağrı varsa mutlaka doktora danışılmalıdır. Kırık bir kemik veya çıkık bir eklem olduğundan şüphe duyuluyorsa da derhal doktora gidilmelidir.

Avasküler nekroz: Tanı

Fizik muayene sırasında doktor, eklemlerin etrafına baskı yaparak hassasiyeti kontrol edecektir. Doktor ayrıca hareket aralığının azalıp azalmadığını görmek için eklemleri çeşitli pozisyonlarda hareket ettirebilir.

Görüntüleme testleri

Birçok bozukluk eklem ağrısına neden olabilir. Görüntüleme testleri ağrının kaynağını tespit etmeye yardımcı olabilir. Uygulanabilecek testler arasında aşağıdakiler bulunur:

1. X-ışınları (röntgen):
   Röntgen, osteonekrozun sonraki aşamalarında ortaya çıkan kemik değişikliklerini ortaya çıkarabilir. Durumun erken aşamalarında, röntgen genellikle normal görünür.
2. Manyetik rezonans görüntüleme ve bilgisayarlı tomografi taramaları:
   Bu testler, avasküler nekrozu gösterebilecek erken kemik değişikliklerini gösterebilen ayrıntılı görüntüler üretmektedir.
3. Kemik taraması:
   Damara az miktarda radyoaktif madde enjekte edilir. Bu madde, kemiklerin yaralanan veya iyileşen kısımlarına giderek, görüntüleme filminde parlak lekeler olarak görünür. Böylece kemikteki hasar tespit edilebilir.

Avasküler nekroz: Tedavi

Osteonekroz tedavisinde amaç daha fazla kemik kaybının oluşumunu önlemektir.

İlaçlar ve terapi

Osteonekrozun erken evrelerinde, ilaçlar ve bazı terapi seçenekleriyle semptomlar hafifletilebilir. Doktorunuz aşağıdaki yöntemleri önerebilir:

1. Steroid olmayan antiinflamatuvar ilaçlar:
   İbuprofen veya naproksen sodyum gibi ilaçlar, hastalıkla ilişkili ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.
2. Osteoporoz ilaçları:
   Alendronat gibi kemik erimesi için kullanılan ilaçlar, bu hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir.
3. Kolesterol düşürücü ilaçlar:
   Kandaki kolesterol ve yağ miktarını azaltmak, avasküler nekroza neden olabilecek damar tıkanıklıklarını önlemeye yardımcı olabilir.
4. Kan incelticiler:
   Bir pıhtılaşma bozukluğu varsa, kemikleri besleyen damarlardaki pıhtıları önlemek için kan inceltici ilaçlar önerilebilir.
5. Dinlenme:
   Etkilenen kemiğin ağırlığını ve stresini azaltmak hasarı yavaşlatabilir. Birkaç ay boyunca fiziksel aktiviteyi kısıtlamak veya koltuk değneği kullanmak gerekebilir.
6. Egzersizler:
   Bir fizyoterapist, eklemdeki hareket aralığını korumaya veya geliştirmeye yardımcı olmak için egzersizler öğretebilir.
7. Elektriksel stimülasyonu:
   Elektrik akımları, vücudu hasarlı kemiğin yerine yeni kemik büyümeye teşvik edebilir. Elektrik stimülasyonu ameliyat sırasında kullanılabilir ve doğrudan hasarlı bölgeye uygulanabilir veya cildinize bağlı elektrotlar ile de uygulanabilir.

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Cerrahi ve diğer prosedürler

Çoğu insan, osteonekroz ilerleyene kadar semptom geliştirmediğinden durumunu fark etmeyebilir. Ancak bazı durumlarda ve ileri düzeydeki kemik hasarında, ameliyat gerekebilir.

Operasyonda uygulanabilecek seçenekler aşağıdakileri içerebilir:

1. Çekirdek dekompresyon:
   Cerrah, kemiğin iç tabakasının bir kısmını çıkarır. Ağrıyı azaltmanın yanı sıra, kemikteki fazladan boşluk, sağlıklı kemik dokusu ve yeni kan damarlarının üretimini uyarır.
2. Kemik nakli (greftleme işlemi):
   Bu prosedür, avasküler nekrozdan etkilenen kemik alanını güçlendirmeye yardımcı olabilir. Greft, vücudun başka bir kısmından alınan sağlıklı kemiğin bir bölümüdür.
3. Kemiği yeniden şekillendirme (osteotomi):
   Ağırlığı, hasarlı kemikten kaydırmaya yardımcı olmak için, ağırlık taşıyan bir eklemin üstündeki veya altındaki bir kemik çıkarılır, böylece ağırlık başka bir kemiğe doğru yönlendirilir.
4. Eklem değiştirme:
   Hastalıklı kemik çöktüyse veya diğer tedaviler yardımcı olmuyorsa, eklemin hasarlı parçalarını plastik veya metal parçalarla değiştirmek için ameliyat gerekebilir.
5. Rejeneratif ilaç tedavisi:
   Kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi, erken evre femur başı avasküler nekrozu (kalça başı) için uygun olabilecek oldukça yeni bir prosedürdür. Kök hücreler kemik iliğinden toplanır. Ameliyat sırasında ölü kalça kemiği çekirdeği çıkarılır ve yerine kök hücreler yerleştirilir, bu da potansiyel olarak yeni kemiğin büyümesine izin verir.

Avasküler nekroz: Önleme

Osteonekroz riskini azaltmak ve genel sağlığı iyileştirmek için aşağıdakiler yapılabilir:

1. Alkolü sınırlamak:
   Çok fazla alkol tüketmek, avasküler nekroz gelişimi için en önemli risk faktörlerinden biridir.
2. Kolesterol seviyesini düşük tutmak:
   Küçük yağ parçaları, kemiklere kan akışını engelleyen en yaygın maddedir.
3. Steroid kullanımını izlemek:
   Steroid ilaçların kullanımı, ilgili kişinin doktoru tarafından izlenilmelidir. Steroid ile ilişkili kemik hasarı, tekrarlanan yüksek doz steroid kullanımıyla daha da kötüleşmektedir.
4. Sigara içmemek:
   Sigara içmemek önemli derecede riski azaltmaktadır.

Avasküler nekroz: Video

Kaynak ve ileri okuma:

1. medlineplus.gov
2. rheumatology.org
3. niams.nih.gov