Bağırsak Tıkanıklığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Bağırsak tıkanıklığı nedir?

Bağırsak tıkanıklığı, yiyecek veya sıvının ince bağırsaktan veya kalın bağırsaktan (kolon) geçişine engel olan bir tıkanıklık durumudur. Bağırsak tıkanmasının nedenleri arasında, ameliyattan sonra oluşan karında fibröz doku bantları (adezyonlar), inflamatuar bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı ve ülseratif kolit), bağırsaktaki enfekte torbalar (divertikülit), fıtıklar ve bağırsak kanseri sayılabilir.

Bağırsak tıkanması tedavi edilmezse, bağırsağın tıkalı kısımları zaman geçtikçe ölebilir ve ciddi problemlere yol açabilir. Bununla birlikte, çoğu zaman acil tıbbi destek ile bağırsak tıkanması başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.

Bağırsak tıkanıklığı türleri ve nedenleri

Burada temel olarak mekanik, fonksiyonel ve yalancı bağırsak tıkanması arasında ayrım yapmamız gerekiyor.

Mekanik bağırsak tıkanması

Mekanik bağırsak tıkanıklığında bağırsak geçişi dışarıdan bloke edilir. Bu, önceki operasyonlardan sonra karındaki yapışmalardan veya bağırsaklara baskı yapan tümörler nedeniyle mümkündür. Tıkanıklık ayrıca bağırsaktaki hastalıklardan da kaynaklanabilir. Bunun nedenleri arasında örneğin artan yaşla beraber bağırsaktaki tümörler, konjenital daralmalar, inflamasyon nedeniyle daralma (inflamatuar bağırsak hastalıkları gibi), zayıf kan kaynağı nedeniyle daralma veya bağırsaktaki yabancı cisimler bulunur. Kasık/göbek veya skar kırığı içindeki sıkışmış bağırsak da mekanik bağırsak tıkanıklığına yol açabilir.

Fonksiyonel bağırsak tıkanıklığı

Bu kategoride en sık görülen klinik tablo, karında veya omurgada ameliyat sonrası ve ayrıca bazı ilaçları aldıktan sonra (opioid içeren ağrı kesiciler), bağırsak felci veya refleks olarak bağırsak durmasıdır. Karın bölgesindeki herhangi bir iltihaplanma şekli (bağırsak iltihabı, safra kesesi iltihabı, apandisit, pankreas iltihabı, peritonun iltihabı) refleksif, geçici bağırsak tıkanmasına yol açabilir.

Yalancı bağırsak tıkanıklığı

Yalancı bağırsak tıkanıklığı da aynı belirtilere neden olabilir ancak fiziksel bir tıkanıklık içermez. Yalancı bağırsak tıkanması durumunda, kas veya sinir problemleri bağırsakların normal koordineli kas kasılmalarını bozar, yiyecek ve sıvının sindirim sistemi boyunca hareketini yavaşlatır veya durdurur.

Yalancı bağırsak tıkanıklığı, bağırsağın herhangi bir bölümünü etkileyebilir. Nedenleri arasında şunlar olabilir:

• Karın veya pelvik cerrahi
• Enfeksiyon
• Amitriptilin ve imipramin gibi trisiklik antidepresanlar, hidrokodon ve oksikodon içeren opioid ağrı kesici ilaçlar dahil olmak üzere kasları ve sinirleri etkileyen bazı ilaçlar
• Parkinson hastalığı gibi kas ve sinir bozuklukları

Kimler risk altındadır?

Bağırsak tıkanması riskini artırabilecek hastalıklar ve durumlar şunlardır:

• Sıklıkla yapışıklıklara neden olan karın veya pelvik cerrahi
• Bağırsak duvarlarının kalınlaşmasına neden olabilecek Crohn hastalığı
• Karındaki kanser (özellikle karın tümörünü veya radyasyon tedavisini çıkarmak için ameliyat geçmişi varsa)

Bağırsak tıkanıklığı belirtileri nelerdir?

Bağırsak tıkanmasının belirtileri arasında aşağıdakiler vardır:

• Gelip giden kramp benzeri karın ağrısı
• İştah kaybı
• Kabızlık
• Kusma
• Dışkı yapamamak veya gaz çıkaramamak
• Dışkıdan kan gelmesi
• Karın şişmesi

Ne zaman doktora görünmeli?

Bağırsak tıkanmasından kaynaklanabilecek ciddi komplikasyonlar nedeniyle, şiddetli karın ağrısı veya diğer bağırsak tıkanması semptomları varsa derhal tıbbi yardım alınmalıdır.

Bağırsak tıkanıklığı teşhisi

Bağırsak tıkanmasını teşhis etmek için kullanılan testler ve prosedürler şunları içerir:

• Fizik muayene: Doktor tıbbi geçmişi ve belirtileri soracaktır. Ayrıca durumu değerlendirmek için fizik muayene de yapacaktır. Karın şişmiş ve hassassa veya karında bir yumru varsa bağırsak tıkanıklığından şüphelenebilir. Steteskop ile bağırsak seslerini dinleyebilir.
• Röntgen: Bağırsak tıkanması tanısını doğrulamak için doktor karın röntgeni önerebilir. Bununla birlikte, bazı bağırsak tıkanıklıkları standart röntgenler kullanılarak görülemez.
• Bilgisayarlı tomografi: Bilgisayarlı tomografi taraması, kesitsel görüntüler üretmek için farklı açılardan çekilen bir dizi X-ışını görüntüsünü birleştirir. Bu görüntüler standart bir X-ray’den daha ayrıntılıdır ve bağırsak tıkanmasını gösterme olasılığı daha yüksektir.
• Ultrason: Çocuklarda ve gençlerde bağırsak tıkanması meydana geldiğinde, ultrason genellikle tercih edilen görüntüleme türüdür.
• Hava veya baryum lavmanı: Bir hava veya baryum lavmanı temel olarak, şüpheli bazı tıkanma nedenleri için yapılabilecek kolonun gelişmiş görüntülemesidir. Prosedür sırasında, doktor rektum yoluyla kolona hava veya sıvı baryum yerleştirir. Bir hava veya baryum lavmanı aslında problemi çoğu zaman düzeltebilir ve başka bir tedaviye gerek yoktur.

Bağırsak tıkanıklığı tedavisi

Bağırsak tıkanması tedavisi durumun nedenine bağlıdır, ancak genellikle hastaneye yatmayı gerektirir.

Durumu stabilize etmek için hastaneye yatış

Hastaneye gidildiğinde, doktorlar öncelikle ilgili kişiyi tedavi ve stabilize etmek için çalışacaklardır. Bu işlemler şunları içerebilir:

• Sıvıların verilebilmesi için koldaki bir damara intravenöz yerleştirmek
• Hava ve sıvıyı emmek, karın şişmesini hafifletmek için burundan mideye nazogastrik bir tüp koymak
• İdrarı boşaltmak ve test için toplamak üzere mesaneye ince, esnek bir tüp (kateter) yerleştirmek

İnvajinasyon tedavisi

Bir baryum veya hava lavmanı, hem teşhis için hem de bazı çocuklar için bir tedavi olarak kullanılır. Bu işlemden gerekli verim alınırsa, genellikle daha fazla tedavi gerekli değildir.

Kısmi tıkanıklık tedavisi

Bazı yiyecek ve sıvıların hala geçebileceği bir engel varsa (kısmi engel), stabilize olduktan sonra daha fazla tedaviye ihtiyaç olmayabilir. Doktor, kısmen tıkanmış bağırsağın işlenmesi için daha kolay olan özel bir düşük lifli diyet önerebilir. Tıkanıklık kendi kendine çözülmezse, tıkanıklığı gidermek için ameliyat gerekebilir.

Tam tıkanıklık tedavisi

Bağırsaktan hiçbir şey geçemezse, genellikle tıkanıklığı gidermek için ameliyat gerekir. Hangi prosedürün olacağı, tıkanıklığa neyin neden olduğuna ve bağırsağın hangi kısmının etkilendiğine bağlı olacaktır. Cerrahi genellikle tıkanıklığın yanı sıra bağırsağın ölen veya hasar gören herhangi bir bölümünü çıkarmayı içerir.

Alternatif olarak, doktor tıkanıklığın kendiliğinden genişleyen bir metal stent ile tedavi edilmesini önerebilir. Tel örgü boru, ağızdan veya kolondan geçen bir endoskop aracılığıyla kolona yerleştirilir. Tıkanıklığın giderilebilmesi için kolonu açmaya zorlar.

Stentler genellikle kolon kanseri olan kişileri tedavi etmek veya acil cerrahinin çok riskli olduğu kişilerde geçici rahatlama sağlamak için kullanılır. Durum sabitlendikten sonra yine de ameliyat gerekebilir.

Yalancı bağırsak tıkanıklıklığı tedavisi

Doktor ilgili belirtilere yalancı bağırsak tıkanıklığının neden olduğunu belirlerse, durumu hastanede bir veya iki gün boyunca izleyebilir ve nedeni biliniyorsa tedavi edebilir. Yalancı bağırsak tıkanması kendi kendine de geçebilir. Bu arada, yetersiz beslenmeyi önlemek için muhtemelen bir burun tüpü veya intravenöz yoluyla yiyecek verilir.

Yalancı bağırsak tıkanması kendi başına düzelmezse, doktor yiyecek ve sıvıları bağırsaklarda hareket ettirmeye yardımcı olabilecek kas kasılmalarına neden olan ilaçları reçete edebilir. Bu durum bir hastalık veya ilaçtan kaynaklanıyorsa, doktor altta yatan hastalığı tedavi etmeyi hedefler veya ilacı durdurur. Nadiren, bağırsağın bir kısmını çıkarmak için ameliyat gerekebilir.

Kolonun genişlediği durumlarda, dekompresyon adı verilen bir tedavi rahatlama sağlayabilir. Dekompresyon, anüse ince bir tüp yerleştirildiği ve kolon içine yönlendirildiği bir prosedür olan kolonoskopi ile yapılabilir. Dekompresyon ameliyatla da yapılabilir.

Bağırsak tıkanıklığı önlenebilir mi?

Bağırsak tıkanması ancak sınırlı ölçüde önlenebilir. Düzenli bağırsak hareketlerine dikkat etmek ve sindirimi zor gıdalardan kaçınmak önemlidir.

Bağırsak tıkanıklıkları özellikle karın ameliyatlarından sonra sık görülür. Böyle bir durumda, ameliyat sonrası bağırsak tıkanmasından bahsedilir. Böyle bir operasyondan sonra, bağırsak tıkanıklığının olası belirtilerine özel dikkat gösterilmelidir ve semptomlar ortaya çıkarsa (karın ağrısı, dışkı yapamama veya kusma gibi), derhal bir doktora gidilmelidir.

Kaynak ve ileri okuma:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/intestinal-obstruction/symptoms-causes/syc-20351460
2. https://www.webmd.com/digestive-disorders/what-is-bowel-obstruction
3. https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/bowel-obstruction-a-to-z

Not: Konu hakkında ilgili videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz: