Bağırsak Tıkanıklığı: Tanım, Türler, Nedenler, Belirtiler ve Tedavi Yöntemleri
Bağırsak tıkanıklığı nedir? Neden olur? Belirtileri nelerdir? Ciddi bir hastalık mıdır? Nasıl teşhis ve tedavi edilir? Öldürür mü? Ne yapmak gerekir? Tüm bu soruların cevaplarını ve çok daha fazlasını aşağıda bulabilirsiniz.
Bağırsak tıkanıklığı: Tanım
Bağırsak tıkanıklığı, besin maddelerinin ve vücudun oluşturduğu artıkların ince bağırsaktaki veya kalın bağırsaktaki (kolon) geçişine engel olan bir tıkanıklık durumudur. Bağırsak tıkanmasının nedenleri arasında; ameliyat sonrası karın boşluğunda oluşan adezyonlar, inflamatuar bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı ve ülseratif kolit), divertikülit (bağırsaktaki küçük, şişkin keselerin iltihaplanması), fıtıklar, bağırsak düğümlenmesi (volvulus) ve bağırsak kanseri sayılabilir.
Bağırsak tıkanıklığı tedavi edilmezse, bağırsağın tıkalı kısımlarında doku ölümleri gerçekleşmeye başlar, bu durum ciddi problemlere ve hayati tehlikeye yol açabilir. Bununla birlikte erken teşhis ve etkili bir tıbbi müdahale ile bağırsak tıkanması başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.
Bağırsak tıkanıklığı: Türler ve nedenler
Bağırsak tıkanıklığı meydana geliş sebeplerinden dolayı kendi içerisinde sınıflandırılmaktadır.
1- Mekanik bağırsak tıkanması
Mekanik bağırsak tıkanıklığında, bağırsağın ileriye doğru hareketi veya kasılması bloke edilmektedir. Bu durum aslında mekanik bir engelin aksine, yapılan cerrahi operasyonlardan sonra, kasıkta veya karında yapışmaların meydana gelmesinden, bağırsaklara baskı yapan tümörlerin varlığından veya bağırsaktaki hastalıklardan kaynaklanır.
Artan yaşla birlikte kişilerde, bağırsak kanseri ve iltihaplı bağırsak hastalıklarının oluşturduğu olumsuz etkiler sonucunda tıkanma meydana gelebilir. Bunun yanı sıra, doğumsal anomalilerin neden olduğu konjenital daralma, zayıf kan akışı nedeniyle oluşan daralma ve bağırsakta sindirimi olmayan maddelerin (bezoarlar) yutulması da bağırsak tıkanıklığına yol açmaktadır. Ek olarak dışkının (gaita), kalın bağırsağın son bölümü olan rektumda, sertleşmesi de bağırsak tıkanıklığına neden olmaktadır.
2- Fonksiyonel bağırsak tıkanıklığı
Fonksiyonel bağırsak tıkanıklığı, karında ya da omurgada yapılan ameliyat sonrasında veya bazı ilaçların (opioid içeren ağrı kesiciler) kullanımı sonucu oluşan, bağırsak felci veya refleks olarak bağırsak hareketinin durmasıdır. Karın bölgesindeki herhangi bir iltihaplanma şekli (bağırsak iltihabı, safra kesesi iltihabı, apandisit, pankreas iltihabı, karın zarı iltihabı) refleksif, geçici bağırsak tıkanmasına yol açabilir.
3- Yalancı bağırsak tıkanıklığı
Yalancı bağırsak tıkanıklığı da benzer belirtilere neden olur ancak fiziksel bir tıkanıklık içermez. Yalancı bağırsak tıkanması durumunda kas veya sinir problemleri, bağırsakların normal koordineli kas kasılmalarını bozar, yiyecek ve sıvıların sindirim sistemindeki hareketini yavaşlatır veya durdurur.
Yalancı bağırsak tıkanıklığı, bağırsağın herhangi bir bölümünü etkileyebilir. Nedenleri arasında aşağıdakiler yer alabilir:
- Karın veya pelvik (üreme organlarının yer aldığı karın altı bölgesi) cerrahisi
- Enfeksiyon varlığı
- Trisiklik antidepresanlar, hidrokodon ve oksikodon etken maddesi içeren opioid ağrı kesici ilaçlar dahil olmak üzere, kasları ve sinirleri etkileyen bazı ilaçların kullanımı
- Parkinson hastalığı gibi kas ve sinir bozukluklarına sahip olmak
Bağırsak tıkanıklığı: Risk faktörleri
Bağırsak tıkanması riskini artırabilecek hastalıklar ve durumlar aşağıda sıralanmıştır:
- Sıklıkla yapışıklıklara neden olan karın veya pelvik cerrahisi
- Bağırsak duvarlarının kalınlaşmasına neden olabilecek Crohn hastalığı
- Karında kanser oluşumu (Kişide özellikle karın tümörünü çıkarmak için ameliyat geçmişi varsa daha yüksek risk altındadır.)
Bağırsak tıkanıklığı: Belirtiler
Bağırsak tıkanmasının belirtileri arasında aşağıdakiler yer alır:
- Gelip giden kramp benzeri karın ağrısı
- İştah kaybı
- Kabızlık
- Kusma
- Dışkı yapamamak veya gaz çıkaramamak
- Dışkıdan kan gelmesi
- Karın şişmesi
Bağırsak tıkanıklığı: Doktor kontrolü
Bağırsak tıkanmasından kaynaklanabilecek ciddi komplikasyonlar nedeniyle, şiddetli karın ağrınız veya diğer bağırsak tıkanıklığı semptomlarını yaşıyorsanız, mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım alınmalısınız. Erken teşhis, hastalığın seyrini ve tedavisini olumlu yönde etkileyebilmektedir.
Bağırsak tıkanıklığı: Teşhis
Bağırsak tıkanmasını teşhis etmek için kullanılabilecek testler ve prosedürler aşağıdakileri içermektedir:
- Fizik muayene:
Doktorunuz, tıbbi geçmişiniz ve belirtileriniz hakkında sorular soracaktır. Ayrıca durumunuzu değerlendirmek için fizik muayene de yapacaktır. Karnınız şişmiş, hassas veya karnınızda bir yumrunun varlığı söz konusu ise bağırsak tıkanıklığından şüphelenebilir. Doktorunuz, stetoskop yardımıyla bağırsak seslerinizi dinleyebilir. - Röntgen:
Bağırsak tıkanması tanısını doğrulamak için doktorunuz karın bölgenizin röntgenini isteyebilir. Bununla birlikte, bazı bağırsak tıkanıklıkları standart röntgenler ile görülemez. - Bilgisayarlı tomografi:
Bilgisayarlı tomografi taraması, kesitsel görüntüler üretmek için farklı açılardan çekilen bir dizi X-ışını görüntüsünü birleştirir. Bu görüntüler, standart bir X-ray’den daha ayrıntılıdır ve bağırsak tıkanmasını gösterme olasılığı daha yüksektir. - Ultrason:
Çocuklarda ve gençlerde bağırsak tıkanması meydana geldiğinde, ultrason genellikle tercih edilen görüntüleme yöntemidir. - Baryum lavmanı:
Baryum lavmanı temel olarak, kolondaki şüpheli bazı tıkanma nedenlerini görüntüleyebilen gelişmiş bir yöntemdir. Prosedür sırasında, doktor rektum yoluyla kolona hava veya sıvı baryum verir. Baryum lavmanı sırasında çoğu tıkanıklık problemi çözülür dolayısıyla başka bir tedaviye gerek kalmayabilir.
Bağırsak tıkanıklığı: Tedavi
Bağırsak tıkanıklığı tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişiklik göstermektedir, ancak genellikle hastaneye yatmayı gerektirir.
Durumu stabilize etmek için hastaneye yatış
Hastaneye gidildiğinde, doktorlar öncelikle ilgili kişiyi tedavi ve stabilize etmek için çalışacaklardır. Bu işlemler aşağıdakileri içerebilir:
- Sıvıların verilebilmesi için koldaki bir damara intravenöz yerleştirmek (damar yolu açmak)
- Hava ve sıvının emilmesi, karın şişmesinin hafifletilmesi için burundan mideye nazogastrik bir tüpün yerleştirilmesi
- İdrarı boşaltmak ve test etmek için, mesaneye ince, esnek bir tüp (kateter) yerleştirmek
İnvajinasyon tedavisi
Baryum lavmanı hem teşhis hem de bazı çocuklar için bir tedavi olarak kullanılmaktadır. Bu işlemden gerekli verim alınırsa, genellikle daha fazla işlem yapılmadan hasta taburcu edilebilir.
Kısmi tıkanıklık tedavisi
Bazı yiyecek ve sıvıların hala geçebileceği bir yol varsa, bağırsakta kısmi engel söz konusuysa, hasta stabilize edildikten sonra daha fazla tedaviye ihtiyaç duyulmayabilir. Doktorlar bu tür bir durumda daha fazla ilaca veya cerrahi yönteme gerek duymadan kişide doğal yollarla tıkanıklığı gidermeye çalışırlar. Kısmen tıkanmış bağırsağın işlemesini kolaylaştırmak için özel olarak hazırlanan düşük lifli bir diyet önerebilirler. Ancak tıkanıklık kendi kendine çözülmezse, tıkanıklığı gidermek için ameliyat gerekebilir.
Tam tıkanıklık tedavisi
Bağırsaktan hiçbir şey geçmiyorsa, genellikle tıkanıklığı gidermek için ameliyat gerekir. Ameliyatın türü ve içeriği, tıkanıklığa neyin neden olduğuna ve bağırsağın hangi kısmının etkilendiğine bağlı olarak değişecektir. Cerrahi genellikle tıkanıklığın yanı sıra, bağırsağın ölen veya hasar gören herhangi bir bölümünü çıkarmayı da içerir.
Alternatif olarak, doktorunuz tıkanıklığın kendiliğinden genişleyen bir metal stent ile tedavi edilmesini önerebilir. Metal stent, ağızdan veya kolondan geçen bir endoskop aracılığıyla kolona yerleştirilir. Tıkanıklığın giderilebilmesi için kolonu açmaya zorlar.
Stentler genellikle kolon kanseri olan kişileri tedavi etmek veya acil cerrahinin çok riskli olduğu kişilerde geçici rahatlama sağlamak için kullanılır. Durum sabitlendikten sonra yine de ameliyat gerekebilir.
Yalancı bağırsak tıkanıklığı tedavisi
Doktorunuz, ilgili belirtilere yalancı bağırsak tıkanıklığının neden olduğunu düşünüyorsa, durumunuzu hastanede bir veya iki gün boyunca izleyebilir. Tıkanıklığa sebep olan neden biliniyorsa tedavi de görebilirsiniz. Gözlem sürecinde yalancı bağırsak tıkanması kendi kendine de geçebilir. Bu arada, yetersiz beslenmenizi önlemek için muhtemelen size intravenöz yolla serum verilecektir.
Yalancı bağırsak tıkanıklığı kendi başına düzelmezse, doktorunuz yiyecek ve sıvıların bağırsaklarda daha kolay hareket ettirmesine yardımcı olabilecek, gerekli kas kasılmalarını sağlayabilecek ilaçları reçete edebilir. Tıkanıklık bir hastalık veya ilaçtan kaynaklanıyorsa, doktorunuz altta yatan hastalığı tedavi etmeye çalışacaktır veya kullandığınız ilacın yerine alternatif başka bir ilaç yazacaktır. Nadir de olsa, bağırsağınızın bir kısmını çıkarmak için ameliyat gerekebilir.
Kolonun genişlediği durumlarda, kolonoskopik dekompresyon adı verilen bir tedavi rahatlama sağlayabilir. Dekompresyon, anüse ince bir tüp yerleştirildiği ve kolon içine yönlendirildiği bir prosedür olan kolonoskopiyle veya ameliyatla da yapılabilir.
Bağırsak tıkanıklığı: Önleme
Bağırsak tıkanması ancak sınırlı ölçüde önlenebilir. Düzenli bağırsak hareketlerine dikkat etmek ve sindirimi zor gıdalardan kaçınmak, bol sıvı tüketmek bu açıdan önemlidir.
Bağırsak tıkanıklıkları özellikle karın ameliyatlarından sonra sık görülür. Böyle bir operasyondan sonra, bağırsak tıkanıklığının olası belirtilerine özellikle dikkat edilmelidir. Karın veya pelvik ameliyatı sonrası; karın ağrısı, dışkı yapamama veya kusma gibi semptomlar ortaya çıkarsa, vakit kaybetmeden bir doktora gitmelisiniz.