Cilt Kuruluğu (Kserozis) Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?
Cilt kuruluğu, cilt yeterli nem tutmadığında oluşur. Bu, sık banyo yapma, sert sabun kullanımı, yaşlanma veya bazı tıbbi durumların bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Daha soğuk iklimlerde olanlar için cilt kuruluğu, soğuk ve kuru kış havasından kaynaklanabilir. Aşağıda daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
Cilt kuruluğu nedir?
Cilt kuruluğu, cildin en dış tabakası olan epidermiste uygun miktarda nem olmaması ile karakterize, çok yaygın görülen bir cilt rahatsızlığıdır. El, yüz ve vücudun herhangi bir bölgesini veya tamamını etkileyebilen cilt kuruluğu, erkekleri ve kadınları eşit derecede etkileme eğilimindedir, ancak yaşlı bireyler tipik olarak cilt kuruluğuna çok daha yatkındır. Yaşlandıkça cildin, doğal yapısı ve sahip olduğu yenilenme gücü azaltma eğilimi gösterir, dolayısıyla bu da cildin neminin azalmasına sebep olur.
Kollar, eller ve özellikle alt bacaklar gibi alanlar cilt kuruluğundan daha fazla etkilenme eğilimindedir. Nem ve sıcaklık gibi çevresel faktörlerin de ciltte tutulan su miktarı üzerinde önemli bir etkisi vardır. Örneğin, bir mekandaki soğuk havanın aniden ısınması, cilt üzerindeki nemi buharlaştırarak cilt kuruluğuna neden olacaktır. Sık sık el yıkama ve dezenfektan kullanmak da derideki suyun buharlaşmasına ve kuruluğa neden olur. Ciltte kuruluk ayrıca bazı ilaçların yan etkisi olabileceği gibi, bazı cilt hastalıklarının bir yan etkisi de olabilir.
Epidermis (cildin en dış tabakası), normal olarak lipid (yağ) ve proteinden oluşmaktadır. Lipid, özel epidermal proteinlerle birlikte, ciltteki nemin korumasını sağlar. Epidermiste, protein veya lipid eksik olduğunda ciltteki nem daha kolay buharlaşır. Cilt kurudukça daha hassas hale gelir, dolayısıyla kızarıklık ve cilt bozulması meydana gelebilir.
Cilt kuruluğu için kullanılan tıbbi terim kserozis‘tir. Cilt kuruluğunun tedavisinde uygulanacak basit önlemler ve hekim önerileri çok etkilidir. Temel adımların başında, sert sabunlardan ve kimyasal temizleyicilerden kaçınmak yer alır. Ciltteki kuruluğun tedavi süreci genellikle düzenli olarak cildin nemlendirilmesini içerir.
Tedavi edilmeyen kserozis; ekzematöz dermatit, ikincil bakteriyel enfeksiyonlar, selülit ve ciltte renk değişikliği gibi komplikasyonlara neden olabilir. Neyse ki ciltte kuruluk şikâyeti genellikle hafif bir rahatsızlıktır ve kolayca tedavi edilebilir.
Cilt kuruluğu neden olur?
Ciltteki kuruluğun tek bir nedeni yoktur, oluşum nedenleri iç ve dış olarak sınıflandırılabilir. Dış faktörler en yaygın olanlarıdır, kuruluğun altta yatan nedenlerinin çoğu bu gruptaki etkenlerden meydana gelir. Dış etkenlerde özellikle kış mevsiminde görülen düşük ısı ve nem, en önemli faktörlerdir.
Ciltte kuruluğa neden olan dış faktörler arasında aşağıdakiler yer alır:
- Sert sabunlarla aşırı yıkanma
- Dezenfektanların ve lipid çözücülerin aşırı kullanımı
- Soğuk hava
- Düşük nem
Cilt kuruluğuna neden olan en yaygın faktörlerden biri, sert sabunların sık kullanılmasıdır. Sabunun türü el, yüz ve kullanılan cilt üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir. Sabun, ciltteki yağları yok eden bir emülgatördür. Cilt; sabunla ne kadar sık ovulursa, bir o kadar fazla yağ uzaklaştırılır, sonuçta bu durum daha kuru bir cildin oluşmasına neden olur. Aşırı sabun kullanımı, cilt kuruluğunu kötüleştirebilir.
Banyo yapmak ve duş almak, cilde nem alışverişi sağlasa da banyo sonrası ciltteki su buharlaşır. Banyo sonrasında oluşan aşırı gergin ve kuru cilt, vücudun neminin ve doğal yağlarının azaldığının göstergesidir.
Ayrıca, yanlış nemlendirici veya aşırı kozmetik ürün kullanımlarında ciltteki kuruluk problemi kalıcı olabilir veya kötüleşebilir. Kıyafet tercihleri de cilt kuruluğuna neden olabilir. Yün veya sentetik elyaf gibi malzemeler cildi tahriş etme ve kuruluğu artırma eğilimindedir.
İç faktörler; genel sağlık, yaş, genetik, aile sağlığı geçmişi ve atopik dermatit (egzama) gibi diğer tıbbi durumların kişisel geçmişini içermektedir. Özellikle belirli tiroid hastalıkları olanlar cilt kuruluğuna daha yatkındır.
Ciltte kuruluk, bazı hastalıklardan dolayı alınan ilaçlardan da kaynaklanabilir. Bu ilaçlar arasında; yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, alerji ve akne ilaçları yer almaktadır. Kuru bir cilt bazen dahili bir tıbbi durumun işareti olabilir. Örneğin; egzama, sedef hastalığı, diyabet, hipotiroidizm ve yetersiz beslenme, cildin kuruması ile ilişkili veya bir belirtisi olabilir.
Cilt kuruluğu hangi hastalığın habercisidir?
Bazı fizyolojik değişiklikler ve tıbbi durumlar cildin kurumasına neden olabilir. Ciltte kuruluğun başlangıcı, menopoz dönemindeki kadınlarda görüldüğü gibi, yaşlanma veya hormonal değişikliklere bağlı da olabilir. Bazı durumlarda, hipotiroidizm, şeker hastalığı veya yetersiz beslenme (örneğin, A vitamini eksikliği) gibi tıbbi rahatsızlıkları olan kişilerde de görülebilir.
Aşağıdaki tıbbi durumlar da cildin kurumasına neden olabilir:
- Hipotiroidizm
- Diyabet (şeker hastalığı)
- Egzama (atopik dermatit)
- Vitamin eksiklikleri
Genetik faktörler cildin kurumasına katkıda bulunur mu?
Cilt kuruluğu, iktiyozis (balık pulu hastalığı) adı verilen genetik bir durumla kendini gösterebilir. İktiyozis genellikle alt bacaklarda, pullu bir cilt rahatsızlığıdır. İktiyozis kuru, balık benzeri pullara neden olur ve genelde ailelerde genetik olarak aktarılır. Kuru bir cilt, genetik bir bileşeni olan atopik dermatitin de önemli bir belirtisidir.
İlaçlar cilt kuruluğuna neden olur m?
Yüksek tansiyon ilaçları, idrar söktürücü ilaçlar, kolesterol ilaçları ve sivilce ilaçları da (retinoidler) cildin kurumasında rol oynayabilir.
Cilt kuruluğuna eşlik edebilecek semptomlar nelerdir?
Ciltlerinde kuruluk yaşayan kişiler derilerinde genellikle sert, kuru, kırmızı lekeler bulabilirler, bu lekeler genellikle kaşıntılıdır. Etkilenen cilt alanları arasında; kollar, eller, bacaklar, karın, ayak bilekleri ve ayak tabanları gibi temas alanları bulunur. Ciltteki kuruluk şiddetlendikçe, ciltte çatlaklar da gelişebilir.
Cilt kuruluğuna eşlik edebilecek semptomlar arasında şunlar vardır:
- Kuru cilt bölgelerinde kaşıntı
- Cildin sertleşmesi
- Cildin pullanması
- Kırmızı cilt bölgelerinin olması
Kaşıntı hissi ve neticesinde kaşınmak cilt kuruluğunun şiddetini kötüleştirebilir. Kaşıntı, vücudu sürekli tahriş etme döngüsünün gelişmesine yol açabilir. Dolayısıyla, kaşınma hissinden dolayı kişi kendini kaşıyorsa bu çok daha fazla kaşınma ihtiyacını tetikleyerek cildin tahrişine neden olabilir.
En çok etkilenen cilt bölgeleri arasında aşağıdakiler yer alır:
- Bacaklar
- Kollar
- Karın
- Sırt
Cildin sürekli olarak kaşınması ve ovalanması, derinin kalınlaşmasına neden olabilir. Cilt sürekli kaşınırsa kırmızı ve kabarık lekeler meydana gelebilir ve sonrasında tahriş veya enfekte olabilir.
Cilt kuruluğunun bir semptomu olarak kaşıntı
Kaşıntı, sürekli kaşınma dürtüsüne neden olur ve bu durum da tahriş kaynağıdır. Derideki kuruluktan dolayı kaşıntı semptomu herkesin yaşayabileceği bir sorundur; vücudun belirli bir bölgesinde veya her yerinde ya da birkaç farklı bölgede meydana gelebilir. Bazen altta yatan nedene bağlı olarak, kaşıntı geceleri daha kötü olabilir.
Vücudun her yerinde meydana gelen genel kaşıntı, genellikle belirli bir bölgede oluşan kaşıntıya göre tedavi edilmesi daha zordur. Kaşıntılar, deri lezyonlarıyla (ciltte görülebilen kabarcıklar, kızarıklık veya diğer anormallikler) veya bunlar olmaksızın da ortaya çıkabilir.
Gözle görülür cilt anormalliğinin eşlik ettiği bir kaşıntı, bir dermatolog tarafından değerlendirilmelidir, çünkü problem muhtemelen özel tıbbi tedavi gerektiren bir durumdur.
Cilt kuruluğu nasıl teşhis edilir?
Genel olarak, doktorunuz cildinizi görsel olarak incelediğinde cilt kuruluğunu kolayca teşhis edebilir. Doktorlar, cilt kuruluğunu her yaşta teşhis edebilse de yaşlılar ile cildini sık sık sabun veya deterjanlara maruz bırakan kişiler bu durumu geliştirmeye daha yatkındır.
Ek olarak, kapsamlı bir tıbbi geçmişin gözden geçirilmesi, cilt kuruluğunun teşhisini desteklemeye yardımcı olabilir. Daha ciddi durumlarda deri biyopsisi teşhisi doğrulamak ve tedavi planını yönlendirmek için yardımcı olabilir.
Cilt kuruluğu nasıl geçer?
Cilt kuruluğu için en iyi tedavi, bir nemlendirici ile cildi düzenli olarak nemlendirmektir. Kuru cilt çoğu zaman dış nedenlerden kaynaklandığı için krem ve losyon gibi harici yöntemler uygulanabilir ve cilt problemini etkili bir şekilde kontrol edebilir.
Ciltte kuruluğu genellikle reçetesiz alınabilen bir nemlendiriciyle iyileştirilebilir. Cilt kuruluğunun diğer nedenleri ortadan kaldırıldıktan sonra, tedavilerin ana hedefleri kaşıntıyı durdurmak, su kaybını önlemek ve cildin nemlenmesini sağlamaktır.
El, yüz veya tüm vücutta görülen şiddetli cilt kuruluğu için nemi hapseden ürünler, (ters çevrildiğinde karakteristik olarak kavanozdan dışarı akmayan) örneğin vazelin gibi ürünler kullanılabilir. Bunun yanında doktorunuza danışarak, reçeteli olarak kullanabileceğiniz topikal kortikosteroid kremler de bulunur.
Yüz, koltuk altı ve kasık bölgelerinde sadece hafif kortikosteroid kremler kullanılmalıdır. Güçlü kortikosteroid kremlerin uzun kullanımı cilt dökülmesi, çatlak ve döküntü gibi ciddi sorunlara neden olabilir.
Oral antihistaminik ilaçlar (histamin etkisini baskılayan ilaçlar, alerji önleyiciler) da geceleri uyumaya izin vermeyecek şekilde oluşan şiddetli kaşıntıyı hafifletebilir.
Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.
Cilt kuruluğuna ne iyi gelir?
Sürekli uygulandığında etkili olabilecek, cilt kuruluğunu azaltabilecek adımlar aşağıda sıralanmıştır:
- Nemlendiriciler:
Kışın nemlendirici kullanın. Cildinize yeteri kadar nem sağlayabilecek miktarda nemlendirici kullandığınızdan emin olun. - Duş ve banyo kullanımı:
Kendinizi her gün 5-10 dakikalık bir banyo veya duşla sınırlayın. Bundan daha fazla banyo yaparsanız, cildinizin yağ tabakasının çoğunu soyabilir ve nem kaybetmesine neden olabilirsiniz. Ayrıca duş alırken, sıcak su yerine ılık su kullanmaya çalışın. - Sabun tercihi:
Sabun kullanımınızı en aza indirin. Gerekirse nemlendirici içeren sabunları tercih edin veya kuruluk yapmayan temizleyicileri kullanın. Derinizdeki dengeyi bozabilecek; deodorantlı sabunlardan, parfümlü ve alkollü ürünlerinden uzak durun. - Doğru hijyen:
Cilde zarar vermekten kaçınmak için; banyo süngerlerinden, sert fırçalardan ve el bezlerinden uzak durun. Bu ürünlerin kullanımından vazgeçmek istemiyorsanız, hafif bir dokunuşla, bastırmadan kullandığınızdan emin olun. Aynı nedenden dolayı, havluyla kurulanırken de yumuşak bir şekilde kurulanın. - Krem kullanımı:
Banyodan veya ellerinizi yıkadıktan hemen sonra nemlendirici uygulayın. Bu, cilt hücreleriniz arasındaki boşlukları doldurmanıza ve cildiniz hala nemliyken nemi hapsetmenize yardımcı olur. - Vazelin kullanımı:
Vazelin gibi ürünler; ciltteki nemi korumaya yardımcı olabilir. Vazelin veya yağlı kremlerin, yağ hissini azaltmak için, ellerinize az miktarda sürmeli, ardından etkilenen bölgeleri yağlı hissetmeyene kadar hafifçe ovmalısınız. - Kaşınmaya engel olmak:
Asla kaşınmayın, dürtü ne kadar güçlü olursa olsun direnmeye çalışın. Çoğu zaman bir nemlendirici kaşıntıyı kontrol edebilir. Kaşıntıyı gidermek için soğuk kompres de uygulayabilirsiniz. - Hijyen ürünleri tercihi:
Kokusuz çamaşır deterjanları kullanın ve yumuşatıcılardan kaçının. - Kıyafet tercihi:
Cildi tahriş edebilecek yün ve sağlıksız kumaşları giymekten kaçının. Her zaman pamuklu ürünler tercih edin.
Cilt kuruluğu önlenebilir mi?
Cildinizin kurumasını önlemek için, özellikle kış aylarında bulunduğunuz ortamı nemlendirmek faydalı olabilir. Bazen banyo sıklığını azaltmak, sert sabunlardan kaçınmak ve deterjanlara maruz kalmayı azaltmak da kuru bir cildin iyileşmesine yardımcı olabilir.
Sert temizleyiciler, doğal yağları ve sebumu (yağ bezlerinin salgıladığı salgı) ciltten uzaklaştırabilir. Bu gibi tahriş edici maddelere maruz kalmanın sınırlandırılması, cilt kuruluğunun kötüleşmesini önleyebilir.
Ciltteki kuruluğu önlemek için:
- Sert sabun ve deterjanlardan kaçının.
- Hava nemlendiricileri kullanın.
- Tahriş edici maddelerin kullanımını sınırlayın.
- Yünlü giysilerden kaçının.
- Pamuklu ve doğal lifli giysiler kullanın.
- Nemli bir iklimde yaşamaya çalışın.
Cilt kuruluğunun potansiyel komplikasyonları nelerdir?
Ciltte kuruluğuna eşlik eden kaşıntıyla ortaya çıkan komplikasyonlar arasında, bakteriyel enfeksiyonlar yer almaktadır. Enfeksiyonlar hafif düzeyde olabilir, kendiliğinden düzelebilir veya daha şiddetli olup, antibiyotik tedavisi gerektirebilir. Böyle bir durumda kendinizi asla kaşımamalısınız, çünkü derinizi kaşıdıkça daha şiddetli kaşınmaya ve enfeksiyon varsa bunu başka bir bölgeye bulaşmasına neden olabilirsiniz. Yoğun bir kaşıntıyla birlikte cilt kuruluğu, deride kırmızı lekeler veya kızarıklık gibi belirtiler görüyorsanız mutlaka bir cildiye uzmanına görünmelisiniz.