Derin Ven Trombozu (DVT) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?
Derin ven trombozu (DVT): Tanım
Derin ven trombozu (DVT), vücudun derinliklerinde bulunan bir damarda trombüs adı verilen bir kan pıhtısının geliştiği ciddi bir durumdur. Derin ven trombozu genellikle uyluk veya baldır bölgesinde veya bazen pelvik bölgede büyük bir damar içinde oluşur. DVT kolda da gelişebilir, ancak bu nadirdir.
Damarlarınız, oksijen yönünden yetersiz kanın vücudun dokularından kalbe geri taşınmasından sorumludur. Damarlardaki kan, atardamarlardaki kandan daha düşük basınç altındadır. Bu nedenle toplardamarlardaki kan, atardamarlardakinden daha kolay bir şekilde toplanabilir ve kan pıhtıları oluşturabilir.
Kan pıhtılarının, yerçekiminin etkilerinin kanın birikmesini artırabileceğinden dolayı bacaklarda oluşması daha olasıdır. Bu, örneğin bir hastalıktan veya ameliyattan sonra iyileşme sırasında olduğu gibi, uzun bir süre tek bir pozisyonda otururken veya yatarken ortaya çıkabilir. Bazı ilaçlar ve tıbbi durumlar, kanın pıhtılaşma yeteneğini artırarak veya bir damardaki kanın pıhtılaşmasını teşvik ederek DVT’ye neden olabilir.
Derin ven trombozu (DVT), pulmoner emboli olarak bilinen tehlikeli, potansiyel olarak yaşamı tehdit edebilecek bir komplikasyona yol açabilir. Bu, bir kan pıhtısı koparak kan akışından geçtiğinde ve akciğerlere yerleşerek kan akışını engellediğinde ortaya çıkar. DVT ve pulmoner emboli ciddiye alınması gereken sağlık tehditleridir.
Derin ven trombozu (DVT) ve pulmoner emboli yaşamı tehdit edebilecek acil durumlardır. Sizde veya birlikte olduğunuz bir kişide, açıklanamayan bacak ağrısı veya şişmesi, nefes almada zorluk, göğüs ağrısı ve bilinç değişikliği gibi DVT veya pulmoner emboli semptomları varsa derhal tıbbi yardım almanız gerekir.
Derin ven trombozu (DVT): Semptomlar
Çoğu durumda, herhangi bir belirgin semptom olmaksızın derin ven trombozu (DVT) gelişebilir. Semptomlar ortaya çıktığında, bacak ağrısı, sıcaklık, kızarıklık veya şişmeyi içerebilir.
DVT’nin ciddi bir komplikasyonu, kan pıhtısının akciğere gittiği bir pulmoner embolidir. Pulmoner emboli semptomları, DVT ile ilişkili olan semptomlardan daha belirgindir. Bu yüzden pek çok kişiye, nefes darlığı ve kan öksürme gibi pulmoner embolinin ayırt edici semptomlarını geliştirene kadar DVT teşhisi konmaz.
Ciddi semptomlar
Derin ven trombozu (DVT), kan dolaşımından geçen ve akciğerlere kan akışını engelleyen bir emboli gelişimine hızla neden olabilen ciddi bir durumdur.
Siz veya birlikte olduğunuz biri aşağıdaki belirtilerden herhangi biri varsa vakit kaybetmeden tıbbi yardıma almanız gerekir:
- Bayılma veya tepki vermeme gibi bilinç düzeyinde değişiklik
- Göğüs ağrısı, göğüste sıkışma, göğüste basınç veya çarpıntı
- Kanlı öksürük
- Hızlı kalp atış hızı (taşikardi)
- Nefes darlığı, nefes almada zorluk, zor nefes alma, hırıltı veya boğulma gibi solunum sorunları
- Uyluk veya baldırda açıklanamayan hassasiyet veya kramp benzeri ağrı
- Nabız zayıflaması
Derin ven trombozu (DVT): Nedenler
Derin ven trombozu (DVT), uyluk, baldır veya pelvis içindeki derin bir damarda trombüs adı verilen bir kan pıhtısı oluştuğunda ortaya çıkan vasküler bir durumdur. Ancak kolda ve vücudun diğer kısımlarında da kan pıhtıları gelişebilir.
Kan pıhtılarına, kanın pıhtılaşma yeteneğini artıran, damarda pıhtı oluşumunu teşvik eden veya kan dolaşımını azaltan hastalıklar, rahatsızlıklar, tıbbi tedaviler ve durumlar neden olabilir. Zayıf kan dolaşımı da damarlardaki kanın birikmesine ve pıhtılaşma riskinin artmasına neden olabilir.
DVT’nin nedenleri şunları içerir:
- Kanın daha kolay pıhtılaşmasına neden olabilen kalp ve akciğer hastalıkları ve kanser gibi kronik hastalıklar
- Nadir görülen bazı kalıtsal bozukluklar, nefrotik sendrom ve polisitemi vera (kanın kalınlaşmasına neden olan kan hücrelerinin üretiminde artış) dahil olmak üzere kanın pıhtılaşma kapasitesini artıran durumlar
- Yatak istirahati, uzun süre oturma veya seyahat etme veya alçıya alma gibi durumlara bağlı hareketsizlik
- Hamilelik, hormon bazlı doğum kontrolü veya hormon replasman tedavisi nedeniyle artan östrojen
- Bir damarın iç astarında yaralanma (Bu, ameliyat, ciddi kırıklar, bazı ilaçlar, damara iğne batması veya vaskülitin neden olduğu iltihaplanma gibi faktörler nedeniyle oluşabilir.)
- Aşırı kilolu olmak (obezite)
Derin ven trombozu (DVT): Risk faktörleri
Derin ven trombozu (DVT) geliştirme riskinizi artıran bir dizi faktörün olduğu düşünülmektedir. Risk faktörleri, damarlardaki kan akışını yavaşlatan, bozan veya damarın iç kısmına zarar vererek kan pıhtısı oluşumuna neden olan çeşitli durumları içerir.
Aşağıdakiler dahil birden fazla risk faktörünüz varsa, derin ven trombozu geliştirme ihtimaliniz artar:
- İleri yaş (Özellikle 60 yaş üstü kişiler, ancak her yaştaki bireyde DVT gelişebilir.)
- Kanser ve kanser tedavisi
- Konjestif kalp yetmezliği
- Kırıklar (özellikle bacak veya pelviste)
- Kalp ve akciğer hastalıkları
- Yatak istirahati, uzun süre oturma, seyahat etme veya alçıya alma gibi durumlara bağlı hareketsizlik
- Derin damar yaralanmaları
- Erkek cinsiyeti
- Doğum kontrol hapları ve östrojen gibi ilaçlar (Sigara içiyorsanız bu ilaçlardan kaynaklanan riskiniz artar.)
- Aşırı kilo (obezite)
- Kişisel olarak ya da ailede kan pıhtılaşması veya kan pıhtılaşmasına neden olan hastalık geçmişi
- Büyük bir damara kateter yerleştirilmesi veya kalp pili takılması
- Hamilelik ve doğum sonrası dönem
- Son ameliyatlar, özellikle kalça, bacaklar, karın veya kadın üreme organları
- Tütün ve tütün ürünleri içmek
Riskinizi azaltmak
Kanser, kalp ve akciğer hastalıkları gibi durumlar için tedavi planınızı takip ederek derin ven trombozu gelişme riskinizi azaltabilirsiniz.
Ayrıca riskinizi şu şekilde de azaltabilirsiniz:
- Duyarlı kişilerde kan sulandırıcı ilaçların uygun kullanımı
- Dehidrasyonun önlenmesi
- İntravenöz (IV) ilaç kullanımından kaçınma
- Sağlıklı bir kiloyu korumak ve fazla kilodan kaçınmak
- Seyahat ederken veya bilgisayar başında çalışırken olduğu gibi uzun süre hareketsiz oturmamak
- Tütün ve tütün ürünleri içmemek
Derin ven trombozu (DVT): Teşhis
Derin ven trombozunu (DVT) teşhis etmek için yapılan testler şunları içerir:
- DVT’yi teşhis etmenin en yaygın yöntemi olan dubleks ultrason, kan damarlarından akan kan gibi hareketli nesneleri izlemek için normal ultrasonu Doppler teknolojisiyle birleştirir.
- Emar (manyetik rezonans görüntüleme), pulmoner arterler de dahil olmak üzere kan damarlarının ayrıntılı resimlerini oluşturmak için mıknatıs tabanlı bir teknoloji kullanır.
- Bilgisayarlı tomografi (BT), son derece ayrıntılı bir görüntü elde etmek için vücudun birden fazla X-ışını görüntüsünü farklı açılardan alır. Bu prosedür bazen, dolaşım sistemini görmek için bir damara kontrast madde uygulanarak da gerçekleştirilir ve buna BT anjiyografi denir.
- D-dimer kan testi, bir kan pıhtısı çözündüğünde serbest bıraktığı fibrin proteinlerini ölçer. Normalden daha yüksek fibrin seviyeleri DVT’yi düşündürür. Pozitif D-dimer testi durumunda, doktorunuzun tanıyı doğrulamak için bilgisayarlı tomografi istemesi muhtemeldir.
Not: Doktorunuzun belirleyeceği ek tanı testleri de DVT’nin altında yatan nedeni belirlemeye yardımcı olabilir.
Derin ven trombozu (DVT): Tedavi
Derin ven trombozu (DVT) tedavi edilebilir ve sıklıkla önlenebilir. Tedavi ve önleme planları, hastalığın ciddiyetine göre kişiselleştirilir. Yaşınız, cinsiyetiniz, tıbbi geçmişiniz, komplikasyon riskiniz ve diğer faktörler tedaviyi belirleyen etkenlerdir. Ana tedavi hedefleri, kan pıhtısının (trombüs) büyümesini durdurmak, akciğerlere gitmesini önlemek ve gelecekteki pıhtılaşma risklerini azaltmaktır.
Genel olarak, derin ven trombozu tedavi edilir ve ilaçlar ve aşağıdakileri içerebilen diğer tedavilerle önlenebilir:
- Kan inceltici ilaçlar (antikoagülanlar):
Antikoagülanlar, vücut parçalanıp pıhtıyı emene kadar yeni pıhtıların oluşmasını veya eski pıhtıların boyutunun artmasını önler. Yaygın olarak reçete edilen antikoagülanlar arasında heparin ve varfarin bulunur. Antikoagülan alırken, kanama gibi ciddi yan etkiler olasılığı nedeniyle doktorunuzun talimatlarına tam olarak uymanız önemlidir. Doz ayarlaması gerekip gerekmediğini belirlemek için periyodik kan testlerine de ihtiyacınız olacaktır. - Kompresyon çorapları:
Bacaklarınızdaki kan akışını iyileştirmek için kompresyon çorapları giymeniz gerekebilir. - Trombektomi:
Trombektomi, pıhtı önleyici ilaç (trombolitik) ile veya ilaçsız pıhtıyı çıkarmak için minimal invaziv veya açık cerrahi prosedür. - Trombolitikler:
Trombolitikler pıhtı çözücü ilaçlardır. Bu türde bir ilaç, ciddi yan etki potansiyeli nedeniyle yalnızca belirli ciddi vaka türlerinde kullanılır. - Vena kava filtresi:
Vena kava filtresi, kalbe boşalan büyük damara yerleştirilen özel bir filtre türüdür. Bu filtre, embolileri akciğerlere ulaşmadan yakalar ve ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
Derin ven trombozu (DVT): Potansiyel komplikasyonlar
Derin ven trombozunun (DVT) komplikasyonları ciddidir ve hatta yaşamı tehdit edebilir. DVT’den kaynaklanan en ciddi tehdit pulmoner embolidir. Akciğere bir emboli yerleştiğinde, kan akışını engeller ve taze oksijenli kanın beyin de dahil olmak üzere vücudun diğer bölgelerine ulaşmasını engeller.
Diğer bir DVT komplikasyonu, derin ven trombozu olanların yaklaşık üçte birini etkileyen post-trombotik sendromdur. Bu duruma, damar duvarlarına veya kapaklarına zarar veren DVT’si olan hastalarda gelişme olasılığı daha yüksektir.
Bu, kanın damarda birikmesine ve bölgenin uzun süreli şişmesine, ağrıya, ciltte renk değişikliğine, cilt ülserlerine ve kaşıntıya neden olan semptomlara neden olur. Post-trombotik sendrom, DVT’den haftalar, aylar hatta yıllar sonra gelişebilir. Kronik sorunlara ve önemli sakatlıklara neden olabilir.
Derin ven trombozu (DVT): Hastalarda yaşam kalitesi
Derin ven trombozu (DVT) tedavisi, kan pıhtısı erken yakalandığında daha olumlu sonuçlar verir. Pıhtı çözüldükten veya çıkarıldıktan sonra şişlik ve ağrı azalır ve sonrasında tamamen kaybolur. Bununla birlikte, uzun süreli antikoagülan (kan inceltici) tedaviye ihtiyaç duyan kişilerde kanama riski artar. İlaca bağlı olarak, güvenli ve etkili bir antikoagülan dozu sağlamak için düzenli kan testi gerektirebilirler.
İlk kez bir DVT’den sonra, kişilerde ikinci bir DVT riski artar; hastaların yaklaşık %30’unda standart antikoagülan tedavide bile 10 yıl içinde ikinci bir olay görülür. Genel olarak, ilk kez DVT’den sonra yaşam kalitesi dört aya kadar veya daha uzun süre bozulabilir. DVT’si olan kişilerin üçte biri ila yarısı, post-trombotik sendrom geliştirir.
