Guatr Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Guatr nedir?

Guatr, tiroid bezinin anormal şekilde büyümesi durumudur. Bu durum, boğaz bölgesinde görülen bir şişliğe neden olabilir. Guatr, genellikle tiroid hormonlarının üretimindeki dengesizlikten kaynaklanır: tiroidin çok fazla veya çok az hormon üretmesi (hipertiroidi veya hipotiroidi) guatrın oluşmasına katkıda bulunabilir.

İyot eksikliği, guatrın en yaygın nedenlerinden biridir, çünkü tiroid hormonlarının üretimi için iyot gereklidir. Farklı tiplerde guatr bulunmakla birlikte, bu hastalığın her türü tiroid bezinin büyüklüğünde artışa neden olur. Semptomlar hafiften şiddetliye değişebilir veya hiç semptom görülmeyebilir.

Guatr belirtileri nelerdir?

Guatr, tiroid bezinin büyümesiyle karakterizedir ve bir dizi semptom üretebilir. Guatrın belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Boğazda gözle görülür şişlik:
   En yaygın belirti, boyun bölgesinde, özellikle de Adem elması denilen bölgede, bir şişlik veya büyümenin görülmesidir.
2. Nefes alma ve yutkunma zorluğu:
   Büyük guatrlar, trakea (hava yolu) veya özofagus (yemek borusu) üzerinde baskı yapabilir, bu da nefes alma ve yutkunmada zorluğa yol açabilir.
   
3. Ses değişiklikleri ve ses kısıklığı:
   Tiroid bezi ses tellerine yakın yer aldığından, guatr sesin kısıklığa neden olabilir.
4. Öksürük:
   Sürekli ve sebepsiz öksürük, guatrın bir başka belirtisi olabilir.
5. Tiroid fonksiyon bozuklukları:
   Guatr, hipotiroidi veya hipertiroidi belirtilerine yol açabilir.
   • Hipotiroidizm belirtileri:
     • Yorgunluk ve halsizlik
     • Kilo alma
     • Depresyon
     • Cilt kuruluğu ve kalınlığı
     • Saç dökülmesi
     • Anormal adet döngüleri
     • Soğuğa karşı duyarlılık
   • Hipertiroidizm belirtileri:
     • Kilo kaybı
     • Hızlı kalp atışı
     • Sinirlilik ve anksiyete
     • Sıcak basmaları ve aşırı terleme
     • Ellerde titreme
     • Görme problemleri
     • Uykusuzluk

Önemli uyarı:

Guatrın belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve yukarıdaki belirtilerin hepsi her guatr hastasında görülmeyebilir. Belirtiler ortaya çıktığında, bir endokrinolog veya başka bir uzman doktora muayene olmak ve gerektiğinde tedaviye başlamak esastır.

Guatr neden olur?

1. İyot eksikliği:

İyot, tiroid hormonları T3 ve T4’ün üretimi için vazgeçilmez bir elementtir. Yemeklerden yetersiz iyot alımı, tiroid bezinin yetersiz hormon üretmesine ve kompanse etmek için büyümesine neden olabilir. Bu durum, özellikle iyot alımının düşük olduğu bölgelerde yaygındır.

2. Hashimoto tiroiditi

Hashimoto tiroiditi, tiroid bezinin iltihaplanmasıdır. Bu hastalıkta bağışıklık sistemi, tiroid bezine saldırır ve bu süreçte bezi büyütüp hipotiroidizme neden olabilir. İşlevini yitiren tiroid bezinin yerine geçmek için hipofiz bezinden salgılanan TSH seviyesi artar.

3. Graves hastalığı

Graves hastalığı, tiroid bezinin aşırı aktif olduğu bir durumdur. Bu durumda bağışıklık sistemi, tiroid bezini uyararak fazla hormon üretmesine ve büyümesine neden olur. Bu hastalık, gözlerde şişlik ve ciltte kırmızılık gibi ek belirtilere yol açabilir.

4. Tiroid nodülleri:

Tiroid nodülleri, tiroid bezinde oluşan küçük, sert kitlelerdir. Tek veya çok sayıda olabilirler. Nodüllerin çoğu zararsız olmasına rağmen, bazıları tiroid hormonu üretip bezin büyümesine neden olabilir.

5. Tiroid kanseri

Tiroid kanseri, tiroid hücrelerinde başlayan kanser türüdür. Tiroid bezinin büyüklüğünde ve şeklinde değişikliklerle kendini gösterir. Bu durum, guatrın bir nedeni olabilir ve derhal tıbbi değerlendirme gerektirir.

6. Hamilelik ve menopoz

Hormonal değişiklikler, tiroid bezinin büyümesine neden olabilir. Özellikle hamilelik ve menopoz sırasında, tiroid bezinin büyüklüğünde geçici artışlar görülebilir. Hormon dengesizlikleri, tiroid fonksiyonlarını etkileyebilir.

7. Çevresel faktörler ve genetik

Bazı genetik ve çevresel faktörler, bireylerin guatr geliştirme riskini artırabilir. Ailesinde guatr geçmişi olan bireylerde ve belirli çevresel toksinlere maruz kalanlarda guatr riski daha yüksektir.

8. İlaçlar

Bazı ilaçlar, özellikle tiroid fonksiyonlarını etkileyebilecek ilaçlar, guatr riskini artırabilir. Lityum ve amiodaron gibi ilaçlar, tiroid bezinin büyümesine veya tiroid hormon düzeylerinin dengesizleşmesine neden olabilir.

Guatr nasıl teşhis edilir?

Guatr teşhisinde aşağıdaki adımlar atılır:

Fiziksel muayene

• Boyundaki şişlik: Doktor, boynunuzda herhangi bir şişlik veya büyüme olup olmadığını kontrol eder.
• Tiroid bezini hissederek muayene: Doktor, tiroid bezinin büyüklüğünü ve şeklini anlamak için eliyle boynunuzu muayene edebilir.

Laboratuvar testleri

• Tiroid fonksiyon testleri: TSH, T3 ve T4 seviyelerinizi kontrol etmek için kan testleri yapılır. Bu testler, tiroid bezinin normalden fazla veya az çalışıp çalışmadığını belirler.
• Anti-tiroid antikor testleri: Bu testler, guatrın otoimmün bir hastalık nedeniyle olup olmadığını kontrol edebilir.

Görüntüleme testleri

• Ultrason: Boyun ultrasonu, tiroid bezinin boyutunu ve iç yapısını değerlendirebilir.
• Radyoaktif tiroid taraması: Tiroid bezinin ne kadar iyot aldığını gösteren bir tarama yapılır. Bu test, tiroid bezinin çok fazla veya çok az çalışıp çalışmadığını değerlendirmeye yardımcı olabilir.

İnce iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB)

• Eğer guatr içinde nodül veya kitle varsa, doktor bir biyopsi yapabilir. İİAB, nodül veya kitle hücrelerinin alınmasını içerir. Bu hücreler daha sonra mikroskop altında incelenir.

Nihai teşhis

Tüm bu test ve muayenelerin sonuçları, doktorun guatrın türünü ve sebebini anlamasına yardımcı olur. Ardından uygun tedavi yöntemine karar verilir.

Guatr nasıl tedavi edilir?

Guatr tedavisi, durumun nedenine, büyüklüğüne ve belirtilerine bağlıdır. Guatr tedavisi için genel yaklaşımlar şu şekildedir:

1. İzleme

Eğer guatr hastasının tiroid fonksiyonları normal seviyede ve guatr boyutu küçükse, doktorlar sıkça izleme stratejisini seçebilir. Bu yaklaşım, hastanın durumunu yakından takip etmek ve herhangi bir değişiklik veya bozulma belirtisi göstermesi halinde tedavi stratejilerini yeniden değerlendirmeyi içerir.

2. İlaç tedavisi

Hipotiroidi için hormon tedavisi genellikle levotiroksin gibi tiroid hormon replasman ilaçlarını içerir. Bu ilaçlar, vücudun eksik olan tiroid hormonlarını yerine koyar. Hipertiroidi için anti-tiroid ilaçlar ise tiroid bezinin fazla hormon üretmesini engeller. Metimazol veya propiltiourasil gibi ilaçlar, tiroid fonksiyonlarını düzenleyerek semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.

3. Radyoaktif iyot tedavisi

Radyoaktif iyot tedavisi, aşırı aktif tiroid bezlerini tedavi etmek için sıklıkla kullanılır. Bu tedavi, hastaya oral yolla radyoaktif iyot verilmesini içerir. Radyoaktif iyot, fazla tiroid hormonu üreten hücreleri yok ederek tiroid bezinin aktivitesini azaltır.

4. Cerrahi müdahale

Total tiroidektomi, tiroid bezinin tamamının çıkarılmasını içerir ve genellikle tiroid kanseri vakalarında uygulanır. Subtotal tiroidektomi veya hemitiroidetomi ise tiroid bezinin sadece bir kısmının çıkarılmasını içerir. Bu, büyük guatrlar veya nodüllerin tedavisi için kullanılabilir.

5. Diğer tedaviler

Alkolik nodül ablasyonu, tiroid nodüllerini küçültmeye yardımcı olabilecek bir tedavi seçeneğidir. Bu prosedürde, alkol bazlı bir çözelti, nodüllerin içine enjekte edilir. Bu işlem, nodüllerin büyüklüğünü azaltmayı amaçlar.

6. Yaşam tarzı ve evde bakım

İyot eksikliğinden kaynaklanan guatrların tedavisinde, iyot takviyesi almak veya iyotlu tuz kullanmak faydalı olabilir. Bu, vücudun ihtiyaç duyduğu iyot miktarını karşılar ve tiroid bezinin düzgün çalışmasına yardımcı olur.

Not: Hangi ilacı ne şekilde kullanacağınıza doktorunuz karar verecektir.

---