Haşimato Hastalığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Haşimato hastalığı nedir?

Haşimato hastalığı, bağışıklık sisteminizin, adem elması denilen yerin altında boynunuzda bulunan küçük bir bez olan tiroidinize saldırdığı bir durumdur. Tiroid bezi, vücudunuzun birçok işlevini koordine eden hormonlar üreten endokrin sisteminizin bir parçasıdır.

Kronik lenfositik tiroidit olarak da bilinen Haşimato hastalığından iltihaplanma, genellikle az aktif tiroid bezine (hipotiroidizm) yol açar. Haşimato hastalığı, hipotiroidizmin en yaygın nedenidir. Genellikle orta yaşlı kadınları etkiler, ancak her yaştaki erkeklerde, kadınlarda ve çocuklarda da ortaya çıkabilir.

Doktorlar, haşimato hastalığını tespit etmeye yardımcı olmak için tiroid fonksiyonunuzu test eder. Bu hastalığın tiroid hormon replasmanı ile tedavisi genellikle basit ve etkilidir.

Haşimato hastalığı nedenleri

Bu hastalık, bağışıklık sisteminizin tiroid bezinize zarar veren antikorlar oluşturduğu bir otoimmün bozukluktur. Doktorlar bağışıklık sisteminizin tiroid bezinize saldırmasına neyin neden olduğunu bilmiyorlar.

Bazı bilim insanları bir virüsün veya bakterinin bu durumu tetikleyebileceğini düşünürken, diğerleri genetik bir kusur olabileceğini düşünüyor. Kalıtım, cinsiyet ve yaş dahil olmak üzere faktörlerin bir kombinasyonu, bozukluğu geliştirme olasılığınızı belirleyebilir.

Kimler risk altındadır?

Aşağıdaki faktörler haşimato hastalığı geliştirme riskine katkıda bulunan şeylerdir:

• Cinsiyet: Kadınların bu hastalığa yakalanma olasılığı daha yüksektir.
• Yaş: Hastalık her yaşta ortaya çıkabilir, ancak daha sık orta yaşta ortaya çıkar.
• Kalıtım: Ailenizdeki diğer kişilerde tiroid veya diğer otoimmün hastalıklar varsa haşimato hastalığı için daha yüksek risk altındasınız demektir.
• Diğer otoimmün hastalıklar: Romatoid artrit, tip 1 diyabet veya lupus hastalığı gibi başka bir otoimmün hastalığa sahip olmak, riskinizi artırır.
• Radyasyona maruz kalma: Aşırı düzeyde çevresel radyasyona maruz kalan insanlar haşimato hastalığına daha yatkındır.

Haşimato hastalığı belirtileri

İlk önce haşimato hastalığının belirtilerini veya semptomlarını fark etmeyebilir veya boğazınızın  önünde bir şişme (guatr hastalığı) fark edebilirsiniz. Haşimato hastalığı tipik olarak yıllar içinde yavaş ilerler ve kronik tiroid hasarına neden olarak kanınızdaki tiroid hormon düzeylerinde düşüşe neden olur. Belirti ve semptomlar temel olarak az aktif tiroid bezinin (hipotiroidizm) belirtileridir.

Hipotiroidizm belirtileri ve semptomları şunları içerir:

• Yorgunluk ve halsizlik
• Soğuğa karşı artan hassasiyet
• Kabızlık
• Soluk, kuru cilt
• Kabarık bir yüz
• Kırılgan tırnaklar
• Saç kaybı
• Dilin genişlemesi
• Açıklanamayan kilo alımı
• Kas ağrıları, hassasiyet ve sertlik
• Eklem ağrısı ve sertliği
• Kas güçsüzlüğü
• Aşırı veya uzun süreli adet kanaması
• Depresyon
• Hafıza kaybı

Ne zaman doktora görünmeli?

Aşağıdaki belirtileri geliştirirseniz doktorunuza danışın:

• Belirgin bir sebep olmadan yorgunluk
• Cilt kuruluğu
• Soluk, kabarık yüz
• Kabızlık

Aşağıdaki durumlarda tiroid fonksiyonunuzun periyodik testi için doktorunuzu görmeniz gerekir:

• Tiroid ameliyatı olduysanız
• Radyoaktif iyot veya anti-tiroid ilaçları ile tedaviniz olduysanız
• Başınıza, boynunuza veya üst göğsünüze radyasyon tedavisi uygulandıysa

Yüksek kolesterolünüz varsa, hipotiroidizmin hastalığınıza neden olup olmadığı konusunda doktorunuzla konuşun.

Haşimato hastalığının neden olduğu hipotiroidizm için hormon tedavisi alıyorsanız, takip ziyaretlerini doktorunuzun önerdiği sıklıkta planlayın. Doğru ilaç dozunu aldığınızdan emin olmanız önemlidir. Zamanla, tiroid fonksiyonunuzu yeterince değiştirmek için gereken doz değişebilir.

Haşimato hastalığı teşhisi

Genel olarak, giderek yorgun veya halsiz hissediyorsanız, kuru cilt, kabızlık, boğuk bir sesiniz varsa, daha önce tiroid sorunları ve guatrınız varsa doktorunuz haşimato hastalığını test edebilir.

Haşimato hastalığının teşhisi, belirtilerinize ve semptomlarınıza ve hipofiz bezinde üretilen tiroid hormonu ve tiroid uyarıcı hormon (TSH) seviyelerini ölçen kan testlerinin sonuçlarına dayanır. Bunlar şunları içerebilir:

• Hormon testi: Kan testleri, tiroid ve hipofiz bezleriniz tarafından üretilen hormon miktarını belirleyebilir. Tiroidiniz az aktifse, tiroid hormonu seviyesi düşüktür. Aynı zamanda, hipofiz beziniz daha fazla tiroid hormonu üretmek için tiroid bezinizi uyarmaya çalıştığı için TSH seviyesi yükselir.
• Antikor testi: Haşimato hastalığı bir otoimmün bozukluk olduğundan, nedeni anormal antikorların üretimini içerir. Bir kan testi, tiroid bezinde normalde bulunan ve tiroid hormonlarının üretiminde önemli rol oynayan bir enzim olan tiroid peroksidaza (TPO antikorları) karşı antikor varlığını doğrulayabilir. Ancak TPO antikor testi haşimato tiroiditi olan herkeste pozitif değildir. Birçok insanda TPO antikorları vardır, ancak guatr, hipotiroidizm veya başka problemleri yoktur.

Geçmişte doktorlar, semptomlar oldukça ilerleyene kadar haşimato hastalığının ana göstergesi olan az aktif bir tiroid (hipotiroidizm) tespit edemediler. Ancak artık hassas TSH testini kullanarak, doktorlar tiroid bozukluklarını çok daha erken, sıklıkla semptom yaşamadan teşhis edebilirler.

Haşimato hastalığı tedavisi

Tedavi, gözlem ve ilaç kullanımını içerebilir. Hormon eksikliğine dair bir kanıt yoksa ve tiroidiniz normal çalışıyorsa, doktorunuz bir bekle ve gör yaklaşımı önerebilir. İlaç kullanmanız gerekiyorsa, artık hayatınızın geri kalanında da kullanabilirsiniz.

Sentetik hormonlar

Haşimato hastalığı tiroid hormonu eksikliğine neden oluyorsa, tiroid hormonu ile replasman tedavisine ihtiyacınız olabilir. Bu genellikle sentetik tiroid hormonu levotiroksinin günlük kullanımını içerir.

Sentetik levotiroksin, bu hormonun tiroid beziniz tarafından yapılan doğal versiyonu olan tiroksin ile aynıdır. Oral ilaç yeterli hormon seviyelerini geri yükler ve tüm hipotiroidizm semptomlarını tersine çevirir.

Dozajın izlenmesi

Başlangıçta doğru levotiroksin dozajını belirlemek için, doktorunuz genellikle altı ila sekiz haftalık tedaviden sonra ve yine herhangi bir doz değişikliğinden sonra TSH seviyenizi kontrol eder. Tiroid testlerinizi normalleştiren doz belirlendikten sonra, doktorunuzun ihtiyacınız olan dozaj değişebileceği için yaklaşık 12 ayda bir TSH seviyenizi kontrol etmesi muhtemeldir. Aşırı miktarda tiroid hormonu kemik kaybını hızlandırabilir, bu da osteoporozu daha da kötüleştirebilir veya bu hastalık riskinizi artırabilir. Levotiroksin ile aşırı tedavi ayrıca kalp ritim bozukluklarına (aritmiler) neden olabilir.

Koroner arter hastalığınız veya ciddi hipotiroidizminiz varsa, doktorunuz daha az miktarda ilaçla tedaviye başlayabilir ve dozu yavaş yavaş artırabilir. Progresif hormon replasmanı, kalbinizin metabolizmadaki artışa uyum sağlamasına izin verir.

Levotiroksin, uygun dozda kullanıldığında neredeyse hiçbir yan etkiye neden olmaz ve nispeten ucuzdur. Markaları değiştirirseniz, hala doğru dozu aldığınızdan emin olmak için doktorunuza bildirmelisiniz.

Ayrıca, dozları atlamayın veya ilacı almayı bırakmayın. Bunu yaparsanız, belirtiler ve semptomlar yavaş yavaş geri döner.

Diğer maddelerin etkileri

Haşimato hastalığı durumunda bazı ilaçlar, takviyeler ve bazı gıdalar levotiroksini emme yeteneğinizi etkileyebilir. Bununla birlikte, diğer ilaçlardan dört saat önce veya sonra levotiroksin almak sorunu çözebilir.

Çok miktarda soya ürünleri veya yüksek lifli bir diyet yerseniz veya aşağıdakilerden birini alırsanız doktorunuzla konuşun:

• Demir içeren multivitaminler dahil demir takviyeleri
• Kan kolesterol seviyelerini düşürmek için kullanılan bir ilaç olan kolestiramin
• Bazı antasitlerde bulunan alüminyum hidroksit
• Sükralfat, ülser ilacı
• Kalsiyum takviyeleri

Hormonların bir kombinasyonu gerekli mi?

Levotiroksin, doğal T-4’ün sentetik formudur. T-4 hormonu (tiroksin) vücutta T-3 hormonuna (triiyodotironin) dönüştürülür. Çoğu insan sadece levotiroksin ile başarılı bir şekilde tedavi edilirken, bazı insanlar levotiroksin kullanırken tamamen normal hissetmez.

Araştırmacılar, bazı T-4’leri az miktarda T-3 ile değiştirmek için standart hipotiroidizm tedavisinin ayarlanmasının fayda sağlayıp sağlamayacağını araştırdılar. Ancak, çalışmaların çoğu T-3 ilavesinin sadece T-4 ile tedaviye göre herhangi bir avantaj sağlamadığını belirlemiştir. T-3’ün tiroidlerini cerrahi olarak çıkarmış olan insanlar (tiroidektomi) gibi bazı alt gruplarına fayda sağlayabileceğine dair bazı kanıtlar vardır. Araştırmalar devam ediyor.

T-3 tek başına liotironin olarak veya T-4 ile kombinasyon halinde verilebilir. Bir kombinasyonun alınması T-4 ve T-3, özellikle ilaç alındıktan hemen sonra normal T-3 seviyelerinden daha yüksek üretilir. Bu, hızlı bir kalp atış hızı, kaygı ve uyku sorununa neden olabilir.

Ancak, sadece T-4 alırken yeterince rahatlamayanlar için, üç ila altı aylık bir deneme için standart levotiroksin tedavisine liotironin eklemek, kombinasyonun size yardımcı olup olmadığını görmek için yeterince uzun bir süredir.

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Haşimato hastalığında beslenme

Haşimato için en iyi diyet, yüksek lifli meyveler, sebzeler ve kepekli tahıllar da dahil olmak üzere, tamamen işlenmemiş gıdalar, sağlıklı yağlar, ve yağsız proteinlerdir. Hashimoto’lu insanlar genellikle kendilerini en iyi hissettiren tedaviyi bulana kadar farklı diyetlerle denemeler yaparlar. Bu hastalar için sağlıklı gıdalar, genel olarak işlenmemiş gıdalardır.

• Çeşitli meyve ve sebzeler: Hassas olmadığınızı varsayarak, yeterli temel vitamin ve mineralleri aldığınızdan emin olmak için her öğünde bir dizi renkli meyve ve sebze tüketin.

• Yüksek lifli karbonhidratlar: Lif, kilo yönetimi, sağlıklı bir kalp ve kan şekeri kontrolü için anahtardır. Meyveler, sebzeler, tam tahıllar, fasulye ve baklagiller lif bakımından zengindir.

• Yağsız proteinler: Tavuk, balık, hindi, yumurta, soya peyniri, fasulye ve kabuklu yemişler, doymuş yağ içermeyen veya en az yağ içeren sağlıklı proteinler sağlar.

• Sağlıklı yağlar: Somon, beyaz ton balığı, fındık, keten tohumu, chia tohumu ve avokado, vücuttaki iltihabı azaltan omega-3’ler de dahil olmak üzere tekli doymamış ve çoklu doymamış yağlarla doludur.

Kaynak: niddk.nih.gov

Not: Konu hakkında ilgili videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz:

Dr. Emrah Gürkan

20 Nisan 1984 İstanbul doğumluyum. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunuyum ve özel bir hastanede çalışıyorum. Halkın sağlıklı ve kaliteli bilgilere ulaşması için Medikal Rehber sitesi için yazıyorum, bazen de yazılanları gözden geçirip onaylıyorum.