Haşimato Hastalığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Haşimato hastalığı nedir?

Haşimato hastalığı, bağışıklık sisteminizin, boynunuzdaki adem elması denilen yerin altında bulunan küçük bir bez olan tiroidinize saldırdığı bir durumdur. Tiroid bezi, vücudunuzun birçok işlevini koordine eden hormonlar üreten endokrin sisteminizin bir parçasıdır.

Kronik lenfositik tiroidit olarak da bilinen Haşimato hastalığı gebellikle iltihaplanmaya, genellikle az aktif tiroid bezine (hipotiroidizm) yol açar. Haşimato hastalığı, hipotiroidizmin en yaygın nedenidir. Genellikle orta yaşlı kadınları etkiler, ancak her yaştaki erkeklerde, kadınlarda ve çocuklarda da ortaya çıkabilir.

Doktorlar, haşimato hastalığını tespit etmeye yardımcı olmak için tiroid fonksiyonunuzu test eder. Bu hastalık tiroid hormon replasmanı ile tedavi edilir. Tedavi genellikle basit ve etkilidir.

Haşimato hastalığı neden olur?

Bu hastalık, bağışıklık sisteminizin tiroid bezinize zarar verici antikorlar oluşturduğu otoimmün bir bozukluktur. Doktorlar hala bağışıklık sisteminizin tiroid bezinize saldırmasına neyin neden olduğunu bilmiyorlar.

Bazı bilim insanları bir virüsün veya bakterinin bu durumu tetikleyebileceğini düşünürken, diğerleri genetik bir kusur olabileceğini düşünüyor. Kalıtım, cinsiyet ve yaş dahil olmak üzere faktörlerin bir kombinasyonu, bozukluğu geliştirme olasılığınızı belirleyebilir.

Kimler risk altındadır?

Aşağıdaki faktörler haşimato hastalığı geliştirme riskine katkıda bulunan şeylerdir:

• Cinsiyet: Kadınların bu hastalığa yakalanma olasılığı daha yüksektir.
• Yaş: Hastalık her yaşta ortaya çıkabilir, ancak daha sık orta yaşta ortaya çıkar.
• Kalıtım: Ailenizdeki diğer kişilerde tiroid veya diğer otoimmün hastalıklar varsa haşimato hastalığı için daha yüksek risk altındasınız demektir.
• Diğer otoimmün hastalıklar: Romatoid artrit, tip 1 diyabet veya lupus hastalığı gibi başka bir otoimmün hastalığa sahip olmak, riskinizi artırır.
• Radyasyona maruz kalma: Aşırı düzeyde çevresel radyasyona maruz kalan insanlar haşimato hastalığına daha yatkındır.

Haşimato hastalığı belirtileri nelerdir?

İlk önce haşimato hastalığının belirtilerini veya semptomlarını fark etmeyebilir veya boğazınızın; önünde bir şişme (guatr hastalığı) fark edebilirsiniz. Haşimato hastalığı tipik olarak yıllar içinde yavaş yavaş ilerler ve kronik tiroid hasarına neden olarak kanınızdaki tiroid hormon düzeylerinde düşüşe neden olur. Belirtiler temel olarak az aktif tiroid bezinin (hipotiroidizm) belirtileridir.

Hipotiroidizm belirtileri şunları içerir:

• Yorgunluk ve halsizlik
• Soğuğa karşı artan hassasiyet
• Kabızlık
• Soluk, kuru cilt
• Kabarık bir yüz
• Kırılgan tırnaklar
• Saç kaybı
• Dilin genişlemesi
• Açıklanamayan kilo alımı
• Kas ağrıları, hassasiyet ve sertlik
• Eklem ağrısı ve sertliği
• Kas güçsüzlüğü
• Aşırı veya uzun süreli adet kanaması
• Depresyon
• Hafıza kaybı

Ne zaman doktora görünmeli?

Aşağıdaki belirtileri geliştirirseniz doktorunuza danışmalısınız:

• Belirgin bir sebep olmadan yorgunluk
• Cilt kuruluğu
• Soluk, kabarık yüz
• Kabızlık

Aşağıdaki durumlarda tiroid fonksiyonunuzun periyodik testi için doktorunuzu görmeniz gerekir:

• Tiroid ameliyatı olduysanız
• Radyoaktif iyot veya anti-tiroid ilaçları ile tedaviniz olduysanız
• Başınıza, boynunuza veya üst göğsünüze radyasyon tedavisi uygulandıysa

Yüksek kolesterolünüz varsa, hastalığınızın nedeninin hipotiroidizm olup olmadığı konusunda doktorunuzla konuşabilirsiniz.

Haşimato hastalığının neden olduğu hipotiroidizm için hormon tedavisi alıyorsanız, takip ziyaretlerini doktorunuzun önerdiği sıklıkta planlamalısınız. Doğru ilaç dozunu aldığınızdan emin olmanız önemlidir. Zamanla, tiroid fonksiyonunuzu yeterince değiştirmek için gereken doz değişebilir.

Haşimato hastalığı nasıl teşhis edilir?

Genel olarak, giderek yorgun veya halsiz hissediyorsanız, kuru cilt, kabızlık, boğuk bir sesiniz varsa, daha önce tiroid sorunları ve guatrınız olduysa doktorunuz haşimato hastalığını test edebilir.

Haşimato hastalığının teşhisi, belirtilerinize ve hipofiz bezinde üretilen tiroid hormonu ve tiroid uyarıcı hormon (TSH) seviyelerini ölçen kan testlerinin sonuçlarına dayanır. Bunlar şunları içerebilir:

• Hormon testi: Kan testleri, tiroid ve hipofiz bezleriniz tarafından üretilen hormon miktarını belirleyebilir. Tiroidiniz az aktifse, tiroid hormonu seviyesi düşüktür. Aynı zamanda, hipofiz beziniz daha fazla tiroid hormonu üretmek için tiroid bezinizi uyarmaya çalıştığı için TSH seviyesi yükselir.
• Antikor testi: Haşimato hastalığı bir otoimmün bozukluk olduğundan, nedeni anormal antikorların üretimini içerir. Bir kan testi, tiroid bezinde normalde bulunan ve tiroid hormonlarının üretiminde önemli rol oynayan bir enzim olan tiroid peroksidaza karşı antikor varlığını doğrulayabilir. Ancak bu antikor testi haşimato tiroiditi olan herkeste pozitif değildir. Birçok insanda bu antikorlar vardır, ancak bu insanların guatr, hipotiroidizm veya başka problemleri yoktur.

Geçmişte doktorlar, semptomlar oldukça ilerleyene kadar haşimato hastalığının ana göstergesi olan az aktif bir tiroidi (hipotiroidizm) tespit edemiyorlardı. Ancak artık hassas TSH testini kullanarak, doktorlar tiroid bozukluklarını çok daha erken, sıklıkla semptom yaşamadan teşhis edebilirler.

Haşimato hastalığı nasıl tedavi edilir?

Tedavi, gözlem ve ilaç kullanımını içerebilir. Hormon eksikliğine dair bir kanıt yoksa ve tiroidiniz normal çalışıyorsa, doktorunuz bekle ve gör yaklaşımı önerebilir. İlaç kullanmanız gerekiyorsa, artık hayatınızın geri kalanında da kullanabilirsiniz.

Sentetik hormonlar

Haşimato hastalığı tiroid hormonu eksikliğine neden oluyorsa, tiroid hormonu ile replasman tedavisine ihtiyacınız olabilir. Bu genellikle sentetik tiroid hormonu levotiroksinin günlük kullanımını içerir.

Sentetik levotiroksin, bu hormonun tiroid beziniz tarafından yapılan doğal versiyonu olan tiroksin ile aynıdır. Oral ilaç yeterli hormon seviyelerini düzenler ve tüm hipotiroidizm semptomlarını tersine çevirir.

Dozajın izlenmesi

Başlangıçta doğru levotiroksin dozajını belirlemek için, doktorunuz genellikle altı ila sekiz haftalık tedaviden sonra ve yine herhangi bir doz değişikliğinden sonra TSH seviyenizi kontrol eder. Tiroid testlerinizi normalleştiren doz belirlendikten sonra bile, doktorunuzun ihtiyacınız olan dozaj değişebileceği için yaklaşık 12 ayda bir TSH seviyenizi kontrol etmesi muhtemeldir. Aşırı miktarda tiroid hormonu kemik kaybını hızlandırabilir, bu da osteoporoz veya osteopeniyi daha da kötüleştirebilir veya bu hastalıkların riskini artırabilir. Levotiroksin ile aşırı tedavi ayrıca kalp ritim bozukluklarına (aritmiler) neden olabilir.

Koroner arter hastalığınız veya ciddi hipotiroidizminiz varsa, doktorunuz daha az miktarda ilaçla tedaviye başlayabilir ve dozu yavaş yavaş artırabilir. Progresif hormon replasmanı, kalbinizin metabolizmadaki artışa uyum sağlamasına izin verir.

Levotiroksin, uygun dozda kullanıldığında neredeyse hiçbir yan etkiye neden olmaz ve nispeten ucuzdur. Eğer markaları değiştirirseniz, hala doğru dozu aldığınızdan emin olmak için doktorunuza bildirmelisiniz.

Ayrıca, dozları atlamamalı veya ilacı almayı bırakmamalısınız. Bunu yaparsanız, belirtiler yavaş yavaş geri dönmeye başlayacaktır.

Diğer maddelerin etkileri

Haşimato hastalığı durumunda bazı ilaçlar, takviyeler ve bazı gıdalar levotiroksini emme yeteneğinizi etkileyebilir. Bununla birlikte, diğer ilaçlardan dört saat önce veya sonra levotiroksin almak sorunu çözebilir.

Çok miktarda soya ürünleri veya yüksek lifli bir diyetle beslenirseniz veya aşağıdakilerden birini alıyorsanız doktorunuzla konuşun:

• Demir içeren multivitaminler dahil demir takviyeleri
• Kan kolesterol seviyelerini düşürmek için kullanılan bir ilaç olan kolestiramin
• Bazı antasitlerde bulunan alüminyum hidroksit
• Sükralfat, ülser ilacı
• Kalsiyum takviyeleri

Hormonların bir kombinasyonu gerekli mi?

Levotiroksin, doğal T-4’ün sentetik formudur. T-4 hormonu (tiroksin) vücutta T-3 hormonuna (triiyodotironin) dönüştürülür. Çoğu insan sadece levotiroksin ile başarılı bir şekilde tedavi edilirken, bazı insanlar levotiroksin kullanırken tamamen normal hissetmez.

Araştırmacılar, bazı T-4’leri az miktarda T-3 ile değiştirmek için standart hipotiroidizm tedavisinin ayarlanmasının fayda sağlayıp sağlamayacağını araştırdılar. Ancak, çalışmaların çoğu T-3 ilavesinin sadece T-4 ile tedaviye göre herhangi bir avantaj sağlamadığını belirlemiştir. T-3’ün tiroidlerini cerrahi olarak çıkarmış olan insanlar (tiroidektomi) gibi bazı alt gruplara fayda sağlayabileceğine dair bazı kanıtlar vardır. Araştırmalar devam ediyor.

T-3 tek başına liotironin olarak veya T-4 ile kombinasyon halinde verilebilir. Bir kombinasyonun alınması T-4 ve T-3, özellikle ilaç alındıktan hemen sonra normal T-3 seviyelerinden daha yüksek üretilir. Bu, hızlı bir kalp atış hızı, kaygı ve uyku sorununa neden olabilir.

Ancak, sadece T-4 alırken yeterince rahatlamayanlar için, üç ila altı aylık bir deneme için standart levotiroksin tedavisine liotironin eklemek, kombinasyonun size yardımcı olup olmadığını görmek için yeterince uzun bir süredir.

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Haşimato hastalığında diyet ve beslenme

Haşimato için en iyi diyet, yüksek lifli meyveler, sebzeler ve kepekli tahıllar da dahil olmak üzere, tamamen işlenmemiş gıdalar, sağlıklı yağlar ve yağsız proteinlerdir. Haşimato’lu insanlar genellikle kendilerini en iyi hissettiren tedaviyi bulana kadar farklı diyetlerle denemeler yaparlar. Bu hastalar için sağlıklı gıdalar, genel olarak işlenmemiş gıdalardır.

• Çeşitli meyve ve sebzeler: Hassas olmadığınızı varsayarak, yeterli temel vitamin ve mineralleri aldığınızdan emin olmak için her öğünde bir dizi renkli meyve ve sebze tüketin.

• Yüksek lifli karbonhidratlar: Lif, kilo yönetimi, sağlıklı bir kalp ve kan şekeri kontrolü için anahtardır. Meyveler, sebzeler, tam tahıllar, fasulye ve baklagiller lif bakımından zengindir.

• Yağsız proteinler: Tavuk, balık, hindi, yumurta, soya peyniri, fasulye ve kabuklu yemişler, doymuş yağ içermeyen veya en az yağ içeren sağlıklı proteinler sağlar.

• Sağlıklı yağlar: Somon, beyaz ton balığı, fındık, keten tohumu, chia tohumu ve avokado, vücuttaki iltihabı azaltan omega-3’ler de dahil olmak üzere tekli doymamış ve çoklu doymamış yağlarla doludur.

Haşimato hastalığı komplikasyonları

Tedavi edilmediği takdirde, Haşimoato hastalığının neden olduğu hipotiroidizm, aşağıdaki gibi bir dizi sağlık sorununa yol açabilir:

• Guatr: Tiroidinizin daha fazla hormon salması için sürekli uyarılması, guatr olarak bilinen bir durum olan tiroid bezin genişlemesine neden olabilir. Hipotiroidizm, guatrın en yaygın nedenlerinden biridir. Genelde rahatsızlık vermez, ancak büyük bir guatr görünüşünüzü etkileyebilir ve yutkunmayı veya nefes almayı engelleyebilir.
• Kalp sorunları: Haşimato hastalığı, kalp hastalığı riskiyle de ilişkilendirilebilir. Tedavi edilmezse, hipotiroidizm kalp büyümesine ve muhtemelen kalp yetmezliğine yol açabilir.
• Zihinsel sağlık sorunları: Depresyon, Haşimato hastalığında erken dönemde ortaya çıkabilir ve zamanla daha şiddetli hale gelebilir. Hastalık hem erkeklerde hem de kadınlarda cinsel arzunun (libido) azalmasına neden olabilir ve zihinsel işleyişin yavaşlamasına neden olabilir.
• Miksödem: Bu nadir, yaşamı tehdit eden durum, tedavi edilmemiş Haşimato hastalığının bir sonucu olarak uzun süreli şiddetli hipotiroidizm nedeniyle gelişebilir. Belirtileri arasında hafif uyuşukluk, ardından derin uyuşukluk ve bilinç kaybı yer alır.
• Doğum kusurları: Hashimoto hastalığına bağlı tedavi edilmemiş hipotiroidizmi olan kadınlardan doğan bebekler, sağlıklı annelerden doğan bebeklere göre daha yüksek doğum kusurlarına sahip olabilir.

Kaynak

1. niddk.nih.gov
2. mayoclinic.org
3. thyroid.org

Not: Konu hakkında ilgili videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz: