Hematüri Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?
İdrardan kan gelmesi nedir?
İdrardan kan gelmesinin tıbbi ismi hematüri‘dir. Kan, idrarı pembe, kırmızı, turuncu ve kahverenginin çeşitli tonlarında renklendirebilir. İdrarda kan çizgileri veya küçük pıhtılar da görülebilir. Günlük hayatta fark edilecek miktarda idrarda kan görülmesi ise gros hematüri olarak adlandırılır.
İdrarda, kan çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük miktarlarda da bulunabilir, bu durumda idrardaki kırmızı kan hücreleri, mikroskopla saptanabilir. Buna mikroskobik hematüri denilmektedir. İdrardaki kan miktarı, her zaman hastalık, bozukluk veya durumun ciddiyeti ile ilişkili olmayabilir.
İdrardan kan gelmesinin nedenleri genellikle; enfeksiyon, iltihaplanma veya idrar yollarının yaralanmasını içerir. Hematüri, tüm yaş gruplarında ve popülasyonlarda ortaya çıkabilir. 35 yaşın üzerindeki yetişkinlerde yeni başlayan hematüri, tespit edilmemiş önemli bir kanser riskinin habercisi olabilir.
Bazen anormal renkteki idrarı, vücudunuzun diğer kaynaklarından gelen kanla karıştırmak kolaydır. Kadınlar vajinadaki kanı, idrardaki kanla karıştırabilir. Erkeklerde prostat sorunları kanamaya neden olabilir ve bu da idrardaki kanla karıştırılabilir.
Ayrıca bazı laksatifler (müshiller; dışkılamayı kolaylaştırıcı ilaçlar), ilaçlar ve yiyecekler, idrarın renginin değişmesine neden olabilir. İdrar rengindeki değişikliği bir ilaca veya beslenme düzeninizdeki herhangi bir olguyla bağdaştıramıyorsanız, muhakkak doktorunuza görünmeniz gerekir.
İdrardan kan gelmesine başka hangi belirtiler eşlik edebilir?
Ağrısız bir şekilde, idrarda olması yaygın bir semptomdur ancak oluşan enfeksiyonlar ve pıhtılaşmalar ağrılı olabilir. Altta yatan hastalığa, bozukluğa veya duruma bağlı olarak, idrardan kan gelmesine aşağıdaki gibi başka semptomlar da eşlik edebilir:
- Sırt ağrısı
- İdrarın damla damla gelmesi
- Sık sık idrara çıkma
- İdrar yaparken ağrı
- Acil idrara çıkma ihtiyacı hissetme
- Kilo kaybı
Ciddi belirtiler
Bazı durumlarda idrarda kan görülmesi, hemen değerlendirilmesi gereken, ciddi ve yaşamı tehdit eden bir durumu gösterebilir veya diğer semptomlarla birlikte ortaya çıkabilir.
Sizde veya yakını olduğunuz birinde, aşağıdaki yaşamı tehdit eden semptomlardan herhangi biri varsa derhal tıbbi yardım almanız gerekir:
- İdrarda kan pıhtıları
- Titreme
- Kafa karışıklığı ve uyum bozukluğu
- Yan ağrısı (karın, gövde yanı veya sırt boyunca oluşan ağrı)
- Yüksek ateş
- İdrar yapamama
- Mide bulantısı
- Hızlı nabız
- Kusma
- Zayıflık (güç kaybı)
İdrardan kan gelmesi neden olur?
İdrardan kan gelmesi (hematüri) genellikle idrar yolu organlarının; böbrekler, üreterler (idrar borusu), mesane, üretra ve prostat bezinde meydana gelen sorunlardan kaynaklanır. Ancak bu organlarda bir sorun yoksa, doktorunuz kanama bozukluğundan şüphelenebilir.
İdrar yoluyla ilgili nedenler
İdrardan kan gelmesinin idrar yoluyla ilgili nedenleri şunlardır:
- Mesane, böbrek veya prostat kanseri
- Sistit (idrar yolları iltihabı)
- Üretrit (üretra iltihabı)
- Glomerülonefrit ve nefrit (böbrek iltihabı türleri)
- Üretrada yabancı cisim
- Genital veya idrar yolu yaralanması
- Böbrek yetmezliği
- Böbrek taşı
- Polikistik böbrek hastalığı (böbreklerde çok sayıda kistin oluştuğu, genetik bir hastalık)
- Streptokok sonrası böbrek hasarı (streptokok bakteri enfeksiyonu sonrası oluşan hasar)
- Sünnet veya biyopsi gibi son idrar yolu ameliyatı veya prosedürü
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
- Mesane enfeksiyonu
- Böbrek enfeksiyonu
- Piyelonefrit dahil olmak üzere idrar yolu enfeksiyonu (İYE)
Diğer nedenler
İdrardan kan gelmesi (hematüri), aşağıdaki durumları içeren ilaçlardan ve koşullardan da kaynaklanabilir:
- Kan sulandırıcı ilaçlar
- Hemofili (kanın normal olarak pıhtılaşmadığı, nadir bir kalıtsal bozukluk)
- Virüs kaynaklı yüksek ateş
- Böbrek kan damarı pıhtısı
- Lösemi (kan veya kemik iliği kanseri)
- Orak hücreli anemi hastalığı (hemoglobinin anormalliği sonucu, alyuvar hücrelerinin orak biçimini aldığı genetik hastalık)
- Yorucu egzersizler
- Böbreğin tüberkülozu (verem)
- Von Willebrand hastalığı (kalıtsal bir kanama bozukluğu)
Ciddi nedenler
Bazı durumlarda idrardan kan gelmesi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, ciddi veya yaşamı tehdit eden bir duruma eşlik edebilir:
- Karın apsesi (karın içinde oluşan bakteriyel enfeksiyon)
- Abdominal aort anevrizması (karın boşluğu içerisindeki atar damarın genişlemesi)
- Konjestif kalp yetmezliği (kas zayıflaması neticesinde kalp işlevinde meydana gelen bozukluk)
İdrardan kan gelmesiyle ilgili ne zaman doktora görünmeli?
İdrarınızda kan veya idrar renginde açıklayamayacağınız değişiklikler fark ettiğinizde, doktora görünmeniz en iyisidir.
Aşağıdaki semptomlarla birlikte, idrarda kan veya renk değişiklikleri meydana geldiğinde, derhal bir doktora görünmeniz önerilir:
- Erkeklerde idrara çıkma zorluğu, idrar yaptıktan sonra damlama veya gece sık idrara çıkma
- Acil idrara çıkma ihtiyacı
- İdrar yaparken ağrı, yanma veya rahatsızlık
- Kadınlarda ağrılı cinsel ilişki veya ağır adet kanaması
- Açıklanamayan kilo kaybı
İdrarda kan görülmesi veya idrar rengindeki değişiklikler için (aşağıdaki gibi) acil tıbbi yardım almanız gerekir.
- İdrarınızda kan pıhtıları varsa
- İdrar yapamıyorsanız veya zorlanıyorsanız
- Ateş, titreme, mide bulantısı ve kusma varsa
- Karın, sırt veya yanlarda ağrınız varsa
İdrardan kan gelmesinin nedeni nasıl teşhis edilir?
Bazen idrardaki kan, rutin bir idrar tahlilinde, mikroskobik hematüri olarak ortaya çıkar. Diğer durumlardaki belirtileri görmek daha açıktır. Her iki durumda da probleminizin nedenini teşhis etmek için, doktorunuz size idrarınızla ilgili aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç soru sorabilir:
- İdrarınızda ne kadar süredir kan var veya renginde değişiklik var mı?
- İdrarınızda her zaman kan var mı yoksa ara sıra mı oluyor?
- İdrarınızda kan pıhtıları var mı?
- Ağrı veya yanma gibi başka semptomlarınız var mı?
- Böbrek taşı geçmişiniz var mı?
- İdrarınızda bir koku fark ediyor musunuz?
- Ne sıklıkla idrara çıkıyorsunuz?
- Belirtilerinizi iyileştiren veya kötüleştiren herhangi bir şey fark ettiniz var mı, varsa ne olabilir?
- Geçmişte İYE (idrar yolu enfeksiyonları), böbrek sorunları veya idrar yolu ameliyatı geçirdiniz mi?
- Hangi ilaçları ve takviyeleri alıyorsunuz?
- Pancar veya ravent gibi idrarın rengini bozabilecek yiyecekler yiyor musunuz?
- Sigara içiyor musunuz, kimyasallara maruz kalıyor musunuz veya radyasyon tedavisi gördünüz mü?
Doktorunuz ayrıca fiziki muayene yapabilir. Erkekler için prostatı kontrol etmek amacıyla, dijital rektal muayene yapılabilir. Kadınlar için bu durum, bir pelvik muayeneyi (vajinal muayene) içerebilir. Sonuçlara ve cevaplarınıza bağlı olarak, gerekli görülen testler yapılabilir.
Yapılabilecek olası testler arasında şunlar vardır:
- İdrar taşına işaret edebilecek; bakteri, kan hücreleri ve mineralleri kontrol etmek için, idrar tahlili ve idrar kültürü
- Kan hücrelerinin sayısını, elektrolitleri, böbrek fonksiyonunu, kan pıhtılaşma sürelerini ve antikorları kontrol etmek için kan testleri
- Strep testi (yaygın olarak kullanılan antijen testi)
- Karın ultrasonları, bilgisayarlı tomografi taramaları ve manyetik rezonans görüntüleme (emar) dahil olmak üzere görüntüleme muayeneleri
- Böbrek fonksiyonu ve idrar içeriği hakkında daha kesin bilgi veren 24 saatlik idrar örneği
- Mesanenin içini incelemek için üretradan, mesaneye bir kamera ile dar bir tüp geçirmeyi içeren sistoskopi
- Laboratuvarda incelemek için, doku örneği almayı gerektiren böbrek biyopsisi
Sağlık probleminin altında yatan nedeni veya durumu teşhis etmek her zaman mümkün değildir. Sorun devam ederse ve doktorunuz bir neden belirleyemiyorsa, başka bir doktor veya sağlık kuruluşundan ikinci bir görüş almak size daha fazla bilgi ve fayda sağlayabilir.
İdrardan kan gelmesi nasıl tedavi edilir?
Hematüri hastalığınızın nedeni, ne türde tedavi alacağınızı belirleyecektir. Hematüri, idrar yolu enfeksiyonu gibi bir nedenden oluşuyorsa, doktorunuz enfeksiyona neden olan bakterileri öldürmek için antibiyotik reçete edecektir.
Büyük böbrek taşlarının neden olduğu hematüri türü tedavi edilmezse ağrılı olabilir. Reçeteli ilaçlar ve tedaviler taşları dökmenize yardımcı olabilir. Doktorunuz taşları kırmak için ekstrakorporeal şok dalga litotripsi (ESWL) adı verilen bir prosedür kullanılmasını önerebilir. Bu prosedür, böbrek taşlarını idrarınızdan geçebilecek şekilde küçük parçalara ayırmak için, ses dalgalarının kullanılmasını içerir. Prosedür, genellikle yaklaşık bir saat sürer ve hafif anestezi altında yapılabilir.
Prostat büyümesi hematüriye neden oluyorsa, doktorunuz alfa blokerleri veya 5-alfa redüktaz (5-AR) inhibitörleri gibi ilaçları reçete edebilir. Bazı durumlarda cerrahi operasyon de bir seçenek olabilir. Bunların haricinde, belirlenen nedene bağlı olarak, olası birçok tedavi görmeniz de mümkündür.
Not: Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.
İdrardan kan gelmesi nasıl önlenir?
Hematüriyi önlemek, aşağıdaki gibi altta yatan nedenlerin de önlenmesi anlamına gelir.
- Enfeksiyonları önlemek için; her gün bolca su için, cinsel ilişkiden hemen sonra idrar yapın ve temizlenin.
- Böbrek taşlarını önlemek için yine bol bol su için ve fazla tuz, ıspanak ve ravent gibi bazı yiyeceklerden kaçının.
- Mesane kanserini önlemek için sigara içmekten kaçının, kimyasallara maruz kalmamaya çalışın ve yine sık sık su için.
İdrardan kan gelmesinin olası komplikasyonları nelerdir?
Tedavi tercihi gibi, idrardaki kanın potansiyel komplikasyonları da sorunun altında yatan nedene bağlı olacaktır. İdrardaki kan ciddi hastalıklara bağlı olabileceğinden, tedavi edilmemesi komplikasyonlara ve kalıcı hasarlara neden olabilir. Altta yatan nedeni öğrendikten sonra, potansiyel komplikasyon riskini azaltmak için, doktorunuzun size özel olarak tasarladığı tedavi planını takip etmeniz sağlığınız açısından oldukça önemlidir.
Kaynak: