İnflamatuar Bağırsak Hastalığı (İBH) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?

İnflamatuar bağırsak hastalığı nedir?

İltihaplı bağırsak hastalığı olarak da bilinen inflamatuar bağırsak hastalığı (İBH), ince bağırsak ve kalın bağırsak (kolon) iltihaplanma; kızarıklık, kanama ve irin ürettiğinde ortaya çıkar ve bu da ishal gibi semptomlara neden olur. İltihaplanma, kalın bağırsağın içeriği tutma yeteneğini bozar ve sık sık eliminasyona (metabolizma artıklarının vücuttan idrar veya dışkı aracılığıyla dışarı atılması) neden olur.

İBH, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı olmak üzere iki farklı hastalığı içerir. Her iki durum da iltihaplanmayı içermesine ve benzer semptomlar üretmesine rağmen, Crohn hastalığında iltihaplanma, mide ve yemek borusu da dahil olmak üzere sindirim sistemindeki diğer organlara yayılabilir. Ülseratif kolit ise özellikle kalın bağırsağı etkiler.

İBH, kalın bağırsağınızın bir tarafını veya tamamını etkileyebilir. Dalağa kadar olan sol taraftaki bağırsak tutulumuna, sınırlı veya distal kolit denir. Ülseratif proktit ise, kalın bağırsağın ve rektumun alt kısmında meydana gelen iltihabı tanımlar. Ülseratif kolit, kalın bağırsağı kaplayan yüzeysel mukoza tabakası ile sınırlıdır. Crohn hastalığı, bağırsağın tüm kalınlığını etkileyerek, önemli yaralara ve fistül (anormal bağlantı) oluşumuna neden olur.

İBH’nin her iki hastalık formu genç yetişkinleri etkiler, hastalık başlangıcı genellikle 15 ila 30 yaşları arasındadır. Daha az yaygın olarak ülseratif kolit, 50 ila 70 yaşları arasında ortaya çıkabilir. Crohn hastalığı en yaygın olarak 20 ila 30 yaş arasındaki kişilerde teşhis edilir.

İBH, ailelerin hastalık geçmişinde bulunabilir, etkilenen kişilerin en az %20’si bu durumdaki diğer bir aile üyesine sahiptir. Ülseratif kolit yaygınlığı ise, Kafkas kökenli halklarda ve Aşkenazi (Doğu Avrupa) Yahudi kökenli kişilerde daha yüksektir.

İnflamatuar bağırsak hastalığının varlığı acil bir durum değildir, ancak yaygın bir semptom olan, uzun süreli ishal, ciddi dehidrasyon (vücuda alınan sıvıdan daha fazla sıvı kaybı) veya komplikasyonlara neden olabilir. Şiddetli karın ağrısı, gaz, şiddetli kabızlık, kusma veya kan kusma gibi ciddi semptomlar için derhal tıbbi yardım almalısınız.

İnflamatuar bağırsak hastalığı tedavisi görüyorsanız, ancak semptomlar hafif olarak tekrarlıyor veya devam ediyorsa, yine doktorunuza danışmalı ve tıbbi yardım almalısınız.

İnflamatuar bağırsak hastalığı belirtileri nelerdir?

Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı dahil olmak üzere, inflamatuar bağırsak hastalığının (İBH) semptomları öncelikle, sindirim sistemini etkiler. Belirtiler arasında; iştah kaybı, ishal, kilo kaybı, rektal kanama (makattan kanama), mide bulantısı ve karın kramplarını içerir.

Ayrıca kalıcı ishal, yetersiz beslenme, halsizlik ve elektrolit dengesizliklerine (kişide düzensiz kalp atışı, seğirme, uyuşma, kasılmalar, kas spazmı ve aşırı yorgunluk) neden olabilir. Genç bireyler özellikle gelişme aşamasında gelişimsel sorunlar yaşayabilir.

İBH’nin yaygın semptomları

• Kanlı dışkı (kan kırmızı, siyah veya katranlı olabilir)
• Yorgunluk ve halsizlik
• İştah kaybı
• Düşük kırmızı kan hücresi sayısı (anemi)
• Kusma veya mide bulantısı
• Cilt lezyonları
• Açıklanamayan kilo kaybı

İBH’nin bağırsak dışı semptomları

İBH’si olan kişilerin küçük bir yüzdesi, aşağıdakiler dahil olmak üzere vücudun diğer organlarını veya bölgelerini içeren semptomlara sahip olacaktır:

• Göz ağrısı ve kızarıklık
• Eklem ağrıları
• Ağız ülserleri
• Deri döküntüsü veya değişiklikleri

Hayatı tehdit eden ciddi semptomlar

Bazı durumlarda, iltihaplı bağırsak hastalığı, şiddetli ve bazen yaşamı tehdit eden dehidrasyona (aşırı sıvı kaybı) veya diğer ciddi semptomlara neden olabilen sürekli ishale neden olabilir.

Sizde veya yakını olduğunuz bir kişide, aşağıdakiler de dahil olmak üzere yaşamı tehdit eden semptomlardan herhangi biri varsa derhal tıbbi yardım almalısınız:

• Gaz veya şiddetli kabızlık
• Şiddetli karın ağrısı
• Kusma veya kan kusma

İnflamatuar bağırsak hastalığının nedenleri nelerdir?

İnflamatuar bağırsak hastalığının (İBH) kesin nedeni bilinmemektedir. Aile üyelerinde genetik olarak görülebildiği gibi, birdenbire oluşabildiği de bilinmektedir. Ayrıca Aşkenaz Yahudi kökenli insanlar gibi belirli gruplarda daha yaygındır.

Bu hastalıkta kişiyi, zararlı virüs ve bakterilerden koruyan bağışıklık sistemi, gıdaları ve diğer maddeleri “yabancı” olarak yorumladığı ve bir bağışıklık tepkisi başlattığı bir otoimmün bileşeni olabilir. Bu reaksiyon, antikorların ve beyaz kan hücrelerinin bağırsaklara salınmasıyla sonuçlanır, bu da inflamatuar semptomlara ve ülserasyonlara (mide ve on iki parmak bağırsağında oluşan doku kayıpları) yol açar.

Bağışıklık sisteminin yiyecekleri neden bir istilacı olarak algıladığı bilinmemektedir. Ancak bağışıklık sistemi tarafından salınan bir protein olan tümör nekroz faktörünün (TNF) yüksek seviyeleri, Crohn hastalığı olan kişilerde bulunur.

İnflamatuar bağırsak hastalığı için risk faktörleri nelerdir?

Bir dizi faktör, inflamatuar bağırsak hastalığı (İBH) geliştirme riskini artırır ancak risk faktörleri olan herkes, İBH olmaz.

İBH için risk faktörleri şunları içerir:

• İBH’nin aile geçmişinde bulunması
• Aşırı tüketilen diyet yağlar, protein ve rafine şeker tüketimi
• Yahudi soy geçmişine sahip olma
• Önceki akut bakteriyel gastroenterit nöbeti (Crohn hastalığı)
• Apandisin tutulması (apendektomi ülseratif kolit için koruyucudur)
• Sigara içmek (Crohn hastalığı)
• Steroid yapıda olmayan iltihap önleyici (Non-Steroidal Anti-inflamatuar) ilaçların kullanımı (ülseratif kolit)

İnflamatuar bağırsak hastalığı nasıl tedavi edilir?

Şu anda, inflamatuar bağırsak hastalığını (İBH) yok edecek bir tedavi yoktur. Mevcut tedavinin amacı semptomları hafifletmek, beslenme eksikliklerini gidermek ve tekrarlama veya alevlenmelerin sayısını azaltmaktır. İBH semptomlarını yönetmek için ilaç ve cerrahi kullanılır.

İlaçlar, iltihabı azaltmak için steroidleri içerir. Bunlar genellikle bağışıklık tepkisini baskılayan ilaçlar olan bağışıklık bastırıcılarla birleştirilir. Bu kombinasyon etkili olabilir ve gerekli dozu azaltarak steroidlerin etkinliğini arttırır. Bununla birlikte, immünosupresanlar vücudunuzun enfeksiyonlarla savaşma yeteneğini sınırlayabilir.

İBH için ilaç tedavisi

İBH’yi tedavi etmek için kullanılan ilaçlar şunları içerir:

• Antibiyotikler
• İshal önleyici ilaçlar
• Sülfasalazin ve mesalamin içerenler gibi iltihap önleyici maddeler
• Bağışıklık sistemini baskılamaya yardımcı olan infliximab gibi anti-TNF antikoru
• Kortikosteroidler (steroidler)
• Sıvı ve besin takviyeleri
• Azatioprin ve 6-merkaptopurin gibi immünosupresanlar

İBH için ameliyat tedavisi

Daha ileri İBH vakalarında veya semptomları ilaçla kontrol edilemeyen hastalarda ameliyat yapılması gerekir. Ancak Crohn hastalığı olan hastaların üçte ikisinin muhtemelen bir noktada ameliyat olması gerekecek.

Cerrahi prosedürler şunları içerir:

• Hastalıklı bölümün çıkarıldığı bağırsak rezeksiyonu
• Bir segmentin veya tüm kolonun çıkarıldığı kolektomi

İBH için tamamlayıcı tedaviler

Bazı tamamlayıcı tedaviler, bazı kişilerin İBH ile başa çıkma çabalarına yardımcı olabilir. Bazen alternatif tedaviler olarak adlandırılan bu tedaviler, geleneksel tıbbi tedavilerle birlikte kullanılır. Tamamlayıcı tedavilerin tıbbi bakımın yerini alması amaçlanmamıştır.

Besin takviyeleri veya homeopatik (reçetesiz) ilaçlar kullanıyorsanız, bunlar doktorunuzun reçete ettiği ilaçlarla etkileşime girebileceklerinden doktorunuza bildirmeniz gerekir.

Tamamlayıcı tedaviler şunları içerebilir:

• Akupunktur
• Masaj terapisi
• Besinsel diyet takviyeleri, bitkisel ilaçlar, çay içecekleri ve benzeri ürünler
• Yoga

İnflamatuar bağırsak hastalığı komplikasyonları nelerdir?

Tedavi edilmeyen veya kötü bir şekilde kontrol edilen inflamatuar bağırsak hastalığının (İBH) komplikasyonları ciddi olabilir. Doktorunuzun size özel tasarladığı tedavi planını takip ederek, ciddi komplikasyon riskini en aza indirmeye yardımcı olabilirsiniz.

İBH’nin gastrointestinal (mide-bağırsak) komplikasyonları şunları içerir:

• Bağırsak tıkanıklığı
• Kolon kanseri
• Uzun süreli ishale bağlı, aşırı sıvı kaybı ve elektrolit dengesizliği
• Rektum kanseri
• Fistül (organlar veya dokular arasında ciddi şekilde enfekte olabilen ve başka sorunlara neden olabilen anormal delik veya tüp)
• Beslenme bozuklukları veya eksiklikleri
• Anüs ve kolon çevresinde cilt ülserasyonları (doku kayıpları)

İBH’nin diğer komplikasyonları şunları içerir:

• Artrit (eklemlerde oluşan iltihaplanma)
• Safra kesesi taşları
• Karaciğer veya böbrek hastalığı
• Oküler inflamasyon (göz ve göz yapılarında meydana gelen iltihaplanma)
• Osteoporoz (kemiklerin incelmesi ve zayıflaması)

---