İshal Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?

İshal nedir?

İshal, gevşek sulu dışkılamak ve/veya normalden daha sık dışkı yapılması durumudur. İshal, çok çeşitli hafif ila ciddi hastalıkların ve diğer tıbbi durumların ortak bir sindirim semptomudur.

İshal tüm yaş gruplarında ve popülasyonlarda görülür. Sebebe bağlı olarak, ishal kısa süreli (akut) olabilir ve viral gastroenterit gibi durumlarda olduğu gibi nispeten hızlı bir şekilde kaybolabilir. İshal ayrıca sürekli olabilir veya daha uzun bir süre boyunca tekrarlayabilir (kronik). Örneğin iltihaplı bağırsak hastalığı ve irritabl bağırsak sendromu ile ishal ortaya çıktığında, daha ciddi bir sorun haline gelebilir ve yaşam kalitesini azaltabilir.

Kanlı dışkı, rektal kanama, kan kusma, baş dönmesi, bayılma veya şiddetli ağrı ile ilişkili ishal, ciddi, potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumun belirtisi olabilir. Siz veya birlikte olduğunuz biri bu semptomlardan herhangi birine sahipse tıbbi yardım almalısınız. İshaliniz beş günden fazla sürerse veya başka bir şekilde endişe duymanıza neden oluyorsa da yine doktora görünmeniz gerekir.

İshal belirtileri nelerdir?

İshale, altta yatan hastalığa, bozukluğa veya diğer durumlara bağlı olarak başka semptomlar eşlik edebilir. Semptomlar sıklıkla sindirim sistemini etkilese de diğer vücut sistemlerini de etkileyebilir.

Sindirim sistemiyle ilgili belirtiler

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere sindirim sistemini etkileyen ishal belirtileri şunlardır:

• Karın ağrısı veya kramp
• Karın şişmesi veya şişkinlik
• Dışkı kaçırma
• Gaz sorunları
• Hazımsızlık
• Dışkıda mukus
• Dışkıda sindirilmemiş yiyecekler
• Mide bulantısı ve/veya kusma
• İştahsızlık
• Rektal ağrı veya yanma
• Acil dışkı yapma ihtiyacı

Diğer belirtiler

İshale, aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer vücut sistemleriyle ilgili belirtiler eşlik edebilir:

• Vücut ağrıları
• Bilinç düzeyinde değişiklik
• Baş dönmesi
• Bayılma
• Yorgunluk ve halsizlik
• Ateş ve titreme
• Grip benzeri semptomlar
• Taşikardi (kalp çarpıntısı)
• Nefes darlığı veya hızlı nefes alma
• Kilo kaybı

İshal neden olur?

İshal, ağız yoluyla aldığınız sıvı veya sindirim sisteminizde üretilen sıvı uygun şekilde emilmediğinde ortaya çıkar. Normalde, bağırsaklar sindirim süreci sırasında yiyeceklerden fazla suyu emer. Yiyecekler çok hızlı hareket ettiğinde, bağırsaklar suyu ememez ve bu da gevşek ve sulu dışkılara neden olur. İshal, aşırı su vücuttan bağırsağa geçtiğinde de ortaya çıkabilir.

İshale neden olabilecek durumlar arasında enfeksiyonlar, kanser, iltihaplanma, karın travması, tıkanıklık, antibiyotikler, dışkı yumuşatıcılar ve müshil gibi bazı ilaçların kullanımı yer alır.

İshal, çok çeşitli gastrointestinal veya sindirim koşullarından kaynaklanabilir. İshalin en yaygın nedeni, viral gastroenterit (mide gribi veya bağırsak gribi) adı verilen bağırsakların viral bir enfeksiyonudur. İnflamatuar bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı ve ülseratif kolit) ve huzursuz bağırsak sendromu da ishalin diğer yaygın nedenleridir.

Sindirim sistemiyle ilgili nedenler

İshal, aşağıdakileri içeren sindirim sistemindeki sorunlardan kaynaklanabilir:

• Apandisit
• Sindirim sisteminin bakteriyel veya paraziter enfeksiyonu
• Çölyak hastalığı
• Sindirim sistemi ameliyatı
• Divertikülit
• Gıda intoleransları veya alerjileri (laktoz, fruktoz veya glüten intoleransı)
• İltihaplı bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı, ülseratif kolit)
• Bağırsak tıkanıklığı
• Huzursuz bağırsak sendromu
• Müshil kullanımı
• Pankreatit (pankreas iltihabı)
• İnce veya kalın bağırsak tümörleri (iyi huylu veya kötü huylu)
• Viral gastroenterit (mide veya bağırsak gribi)

Kullanılan ilaçlar

İlaca bağlı ishal, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli ilaçların ortak bir yan etkisidir:

• Donepezil, galantamin ve rivastigmin gibi Alzheimer kolinesteraz inhibitörleri
• İlaca bağlı ishalin en yaygın nedenlerinden biri olan antibiyotikler
• Kemoterapi ilaçları, özellikle bağırsak kanseri ve diğer gastrointestinal kanserleri tedavi edenler
• Şeker hastalığı ilaçları, özellikle metformin ve akarboz
• Magnezyum içeren antasitler, H2 blokerleri ve ÜFE’ler (proton pompa inhibitörleri) dahil olmak üzere mide ekşimesi ilaçları
• Magnezya sütü gibi ozmotikler dahil laksatifler ve bisacodyl gibi uyarıcılar

Diğer nedenler

İshal ayrıca aşağıdakiler de dahil olmak üzere sindirim sistemi dışındaki vücut sistemlerindeki sorunlardan da kaynaklanabilir:

• Alkol bağımlılığı
• Yeme bozuklukları
• Kistik fibrozis
• Şeker hastalığı
• Hipertiroidi
• Az yağlı yemekler
• İlaç yan etkileri (genellikle antibiyotikler)
• Beslenme eksikliği (çinko)
• Radyasyon tedavisi
• Stres veya kaygı
• Tüple beslenme

İshalin ciddi nedenleri

Aşağıdaki gibi ishalin bazı potansiyel nedenleri ciddidir ve yaşamı tehdit edebilir:

• Dehidrasyon (susuzluk)
• Gıda zehirlenmesi
• Bağırsak tıkanıklığı
• Delikli peptik ülser
• Kanayan yemek borusu varisleri
• Şiddetli karın travması (darbe alma veya düşme gibi)

İshal için ne zaman doktora görünmek gerekir?

Ne zaman doktora muayene olmanız gerektiği, yetişkinlik düzeyinize ve genel sağlığınıza bağlı olarak değişebilir.

Yetişkinlerde doktor kontrolü gereken durumlar

Sağlıklı bir yetişkin için ishal genellikle acil bir sorun değildir. Yetişkinlerde ishal genellikle yaklaşık 1 ila 3 gün içinde geçer. Bir yetişkin, ishal üç günden uzun sürerse veya kötüleşirse tıbbi yardım almalıdır. Aşağıdaki gibi bazı durumlarda ise, üç gün beklemeden derhal tıbbi yardım almalısınız:

• Yaşlıysanız, hamileyseniz ve tıbbi bir durum veya ilaç nedeniyle zayıflamış bir bağışıklık sisteminiz varsa
• Yakın zamanda ülke dışına seyahat ettiyseniz

Bebeklerde ve çocuklarda doktor kontrolü gereken durumlar

Bebeğiniz veya biraz daha büyük çocuğunuz için neyin normal olduğunu bilmek, doktorun ne zaman gerekeceğine karar vermenize yardımcı olabilir. Sadece anne sütüyle beslenen bebeklerde yumuşak ve gevşek dışkı çok yaygındır.

Bunun haricinde, anne sütüyle beslenmeyen altı aylıktan küçük bebeklerde ishal için hemen doktorunuza başvurmanız önemlidir. Çünkü çocukların vücudu çabuk susuz kalabilir. Altı aydan büyük çocuklar, küçük çocuklar ve bebekler için ishalin 24 saatten uzun sürmesi durumunda da yine doktorunuza danışmanız gerekir.

İshal ne zaman acil bir durumdur?

Dehidrasyon (vücudun susuzluğu) ishaldeki en büyük tehlikedir, çünkü hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.
Bunun haricinde, aşağıdakiler ishal için acil durumlardır:

• Aşırı susama, koyu renkli idrar, normalden daha az idrara çıkma, baş ağrısı, baş dönmesi, sersemlik veya bayılma gibi belirtiler varsa
• Çocuğunuzda ağız ve dil kuruluğu, huzursuzluk, ağlarken gözyaşı olmaması, üç saat boyunca ıslak bez olmaması gibi belirtiler varsa

Ayrıca aşağıdakiler için hemen bir doktora görünmelisiniz:

• Siz veya çocuğunuz kan veya kanlı madde kusuyorsanız
• Sizin veya çocuğunuzun yüksek ateşi varsa
• Sizde veya çocuğunuzda dışkıda kan veya irin varsa
• Siz veya çocuğunuz siyah veya katran gibi dışkı yapıyorsa
• Sizde veya çocuğunuzda şiddetli karın ağrısı veya makat ağrısı varsa

İshal nasıl teşhis edilir?

İshalin nedenini teşhis etmek için doktorunuz belirtilerle ilgili aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç soru soracaktır:

• İshaliniz ne zaman başladı?
• Ne sıklıkla gevşek veya sulu dışkınız yapıyorsunuz?
• İshaliniz sürekli mi yoksa gelip gidiyor mu?
• Herhangi bir şey varsa, ishalinizi daha iyi veya daha kötü yapan nedir?
• Karın ağrısı veya mide bulantısı gibi başka semptomlar yaşıyor musunuz?
• Tuvalet kağıdında veya tuvalette kan görüyor musunuz?
• Dışkınız siyah veya katran gibi mi?
• Yakın zamanda ülke dışına çıktınız mı veya ishal olan birinin yanında bulundunuz mu?
• Hangi ilaçları kullanıyorsunuz? Son zamanlarda bunlardan herhangi birine başladınız mı?

Doktorunuz ayrıca muhtemelen fizik muayene de yapacaktır. Muayenenizi ve tıbbi geçmişinizi gözden geçirdikten sonra, doktorunuz aşağıdakileri içeren birkaç test veya muayene daha isteyebilir:

• Kan hücresi sayımlarını ve elektrolitleri kontrol etmek için kan testleri
• Kan, bakteri veya parazit kontrolü için dışkı testleri
• Laktoz intoleransını tespit edebilen hidrojen nefes testi
• Gıda hassasiyetlerini ve intoleranslarını belirlemek için açlık testleri
• Üst endoskopi, sigmoidoskopi veya kolonoskopi gibi dahili muayeneler

Not: Altta yatan bir nedeni veya durumu teşhis etmek her zaman mümkün değildir. Sorun devam ederse ve doktorunuz bir neden bulamıyorsa, ikinci bir görüş aramak size daha fazla bilgi ve yanıt verebilir.

İshal nasıl tedavi edilir?

Akut ishali tedavi etmenin amacı dehidrasyonu (vücuttaki susuzluğu) önlemektir. Bu, kaybettiğiniz sıvıyı tekrar sağlamak ve vücudu susuz bırakmamak için bol miktarda sıvı içmeyi içerir. Kronik ishal tedavisi, gıda intoleransı veya inflamatuar bağırsak hastalığı gibi altta yatan nedene bağlı olacaktır.

Yetişkinler için ishal tedavileri

Yetişkinler, dehidrasyonu (susuzluğu) önlemek için mümkün olduğunca sürekli su içmelidir. Elektrolit elde etmek için su yerine sporcu içecekleri, tuzlu et suları veya elektrolit çözeltileri de seçilebilir. Bulantı veya kusma da meydana gelirse, tolere edildiği şekilde birkaç dakikada bir küçük yudumlar alabilirsiniz.

Yetişkinlerde viral (virüse bağlı) ishal olduğunda, bir eczacıya veya doktora danışarak aşağıdaki etkin maddeleri içeren ilaçlar alınabilir:

• Bizmut subsalisilat
• Loperamid

Not: Kanlı ishal veya yüksek ateşiniz varsa bu ürünleri kullanmamalısınız. Bu semptomlar bakteriyel veya paraziter bir enfeksiyonun belirtileri olabilir. Böyle bir durumda bu ilaçları almak, durumunuzu daha da kötüleştirebilir.

Bebekler ve çocuklar için ishal tedavileri

Bebeklerde su kaybını önlemek için sık sık mama veya anne sütü verilebilir. Yeni yürümeye başlayan çocuklar ve daha büyük çocuklar su içebilir, ancak pediatrik elektrolit solüsyonları daha çok işe yarayacaktır.

Süt içmek isteyen çocukların süt içmesinde bir sakınca yoktur. Ancak ishali daha da kötüleştirebilecek meyve suları sınırlandırılmalıdır. Çocuğunuz meyve suyu içecekse, doktorunuzun önerdiği şekilde meyve suyu seyreltilmelidir.

Not: Bebekler ve çocuklar, reçetesiz satılan ishal önleyici ilaçlar kullanmamalıdır.

İshale ne iyi gelir?

Birçok insan ishal olduğunda iştahını kaybeder. Bu durumda, yemeği zorlamaya gerek yoktur. İshal azaldıkça, muhtemelen iştahınızı yeniden kazanacak ve normal düzeninize geri döneceksiniz. Bu arada, kesinlikle kaçınmanız bazı yiyecekler ve sindiriminizi kolaylaştırabilecek bazı yiyecekler vardır, bunları bilmeniz faydanıza olacaktır.

Kaçınılması gereken yiyecekler

İshaliniz olduğunda, aşağıdaki gibi belirli yiyecek ve içecekler sorunu daha da kötüleştirebilir:

• Süt ürünleri
• Kafein veya alkol içeren içecekler
• Sorbitol, mannitol ve ksilitol gibi fruktoz veya tatlandırıcı içeren yiyecek ve içecekler
• Fast food ve patates cipsi gibi işlenmiş gıdalar dahil kızarmış veya yağlı gıdalar
• Meyveler, taze sebzeler, fasulye ve tam tahıllı ürünler dahil olmak üzere yüksek lifli gıdalar
• Baharatlı yiyecekler
• Tam tahıllı ürünler

Yetişkinlerde ishale iyi gelen şeyler

• Muz
• Pirinç, sade makarna, sade kraker, simit, ekmek, kızarmış ekmek veya haşlanmış patates gibi karbonhidratlar
• Pişmiş sebzeler
• Dondurma gibi donmuş tatlılar
• Pişmiş yumurta
• Pişmiş veya ızgara etler
• Balık veya derisiz kümes hayvanları gibi yağsız proteinler

24 ila 48 saat içinde normal veya normale yakın bir yeme düzenine dönmeye çalışmalısınız. İlk başta, ishali kötüleştirebilecek gıdalardan kaçınmaya devam etmeli, daha sonra ise yavaş yavaş tüketmelisiniz.

Bebeklerde ve çocuklarda ishale iyi gelen şeyler

Çoğu durumda, ishalli bir çocuk veya bebek, kusmadıkları takdirde normal yeme düzenine devam edebilir. Buna formül, anne sütü ve süt ürünleri dahildir. Formül veya inek sütü sorunu daha da kötüleştiriyorsa veya gaz oluşumunu tetikliyorsa doktora bildirilmelidir. Doktor, geçici bir değişiklik önerebilir.

İshali olan bir çocuğun yiyebileceği yiyecekler genellikle yetişkinlerin yiyebilecekleriyle aynıdır. Çocuğunuz kendini daha iyi hissedene kadar daha küçük porsiyonlar isteyebilir, onları zorlamamalısınız.

İshal komplikasyonları nelerdir?

Bazı durumlarda ishal, özellikle şiddetliyse, uzun süre devam ederse, altta yatan hastalık veya tıbbi durum tedavi edilmezse ya da kötü yönetilirse ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Kan içeren ishal bazı durumlarda kansızlığa ve hatta şoka neden olabilir.

İshalin diğer olası komplikasyonları şunlardır:

• Dehidrasyon (vücudun susuz kalması)
• Elektrolit dengesizliği
• Yetersiz beslenme

---