Kabızlık Neden Olur? Kabızlığa Ne İyi Gelir?

Kabızlık nedir?

Kabızlık, etkilenen kişilerde, bağırsak hareketlerinin normalden daha az olması ve boşaltımın yavaşlamasıyla karakterize bir durumdur. Her insanın kendine özgü bir bağırsak düzeni olmasına rağmen, kabızlıkta haftada 3’ten az dışkılama, sert ve kuru dışkı veya bağırsakları tamamen boşaltamadığı hissi gibi başka belirtiler görülmektedir. Ortalama her 5 kişiden en az 1’i zaman zaman kabızlıktan şikâyet etmektedir.

Kabızlık bir hastalık olmayıp, birçok farklı nedenden dolayı meydana gelen bir semptomdur. Akut kabızlık genellikle düşük lifli beslenme, çok az egzersiz ve sıvı eksikliği gibi kötü yaşam tarzı alışkanlıklarından kaynaklanır. Örneğin, bir seyahat esnasında oluşan kabızlık, alışılmadık yiyecekler yemekten ve düzensiz yemek saatlerinden dolayı gerçekleşebilir.

Kabızlık birçok hastalıkla birlikte ortaya çıkabilir. Bu durumlar arasında; diyabet, multipl skleroz ve hipotiroidizm (az aktif tiroid) gibi tiroid hastalıkları bulunur. Ayrıca opiatlar (ağrı kesici etki eden ilaç grubu), idrar söktürücüler (diüretikler), mide ekşimesi için alınan bazı ilaçlar, yüksek tansiyon ve uyku bozuklukları (uyku apnesi gibi) için reçete edilen bazı ilaçlar da kabızlığa neden olabilir.

Kabızlık tedavisi ve çözümü, olası nedenleri tedavi etmek veya etkilerini mümkün olduğunca azaltmaya çalışmaktan oluşur. Çoğu zaman kişinin yaşam tarzını değiştirmek yeterlidir. Egzersizler, yardımcı maddeler ve çeşitli müshiller de faydalı olabilir. Kronik hastalıkların veya ilaçların yan etkilerinin sebep olduğu kabızlıkta; bazen tedaviyi aşamalarını veya ilaçları değiştirmek sorunu gidermeye yardımcı olabilir.

Akut kabızlık

Kabızlığın bu türü aniden ortaya çıkabilir. Nedeni çoğu zaman ciddi olmasa bile, bazen acil cerrahi müdahale gerektiren bağırsak tıkanıklığı gibi ciddi hastalıktan dolayı olabilir. Alışılmadık yaşam koşullarının bunu tetiklemesi de mümkündür. Ancak alışılmadık yaşam koşullarının ara sıra görülebilen kabızlığa yol açma olasılığı daha yüksektir.

Kronik kabızlık

Etkilenen kişi bağırsaklarını en az 3 ay boyunca haftada 3 defa veya az boşaltıyorsa ve diğer tipik semptomlara sahipse, kişide kronik kabızlık olduğu kabul edilir. Kronik hastalıklar veya uzun vadede kullanılan ilaçlar genellikle kronik kabızlığın yaygın nedenleridir. Ancak olumsuz yaşam tarzı alışkanlıkları da önemli bir rol oynamaktadır.

Ara sıra kabızlık

Kabızlığın bu türü, adından da anlaşılacağı gibi akut kabızlık ile kronik kabızlık arasında bir yerdedir. Semptomlar; saatler içinde veya birkaç gün içinde gelişebilir ve kötüleşebilir. Belirli durumlarda veya olaylarla ortaya çıkabilir ve birkaç gün sonra görülen belirtiler tekrar kaybolurlar.

Sık görülen tetikleyici nedenler; seyahat ve vardiyalı çalışma gibi yaşam ritmindeki değişikliklerdir. Bulaşıcı hastalıklar veya bazı ilaçların kısa süreli kullanımı da bu duruma yol açabilir.

Kabızlığın görülme sıklığı nedir?

Kabızlık, birçok insanın, hayatlarının bir döneminde karşılaştığı yaygın bir sorundur. Uzmanlar, her 5 kişiden 1’in zaman zaman kabız olduğunu ve yaklaşık 7 kişiden 1’indeki kabızlığın, kronik olduğunu tahmin etmektedir. Kadınlar kabızlıktan, erkeklerden 2 kat daha fazla etkilenmektedir. Görülme sıklığı yaşla birlikte artabilir.

Yaşlılarda kabızlık

Kabızlık yaşla birlikte daha yaygın görülür. Yaşlı insanlarda yetersiz su ve sıvı tüketimiyle birlikte, egzersiz eksikliği kabızlıkta büyük rol oynamaktadır. Susuzluk hissi yaşla birlikte azaldığından, her zaman masada ya da görünür bir yerde su bulundurmak çok önemlidir. Yaşlı kişilerde kalp veya böbrek hastalığı varsa, doktorlar, içilmesi gereken uygun miktarı belirleyecektir.

Ancak bazı ilaçlar da kabızlığa neden olabilir. Bu durumu, ilaçları reçete eden doktorla görüşmek en iyisidir. Çoğu zaman kabızlığa yol açmayan başka bir aktif bileşen almak mümkündür. Yaşlılarda kabızlığa iyi gelen şeyler arasında; bol miktarda lif içeren düzenli bir beslenme, günlük taze meyve ve sebze tüketmek bulunmaktadır.

Hamilelikte kabızlık

Hamilelikte kabızlık sıklıkla görülen bir durumdur. Bu durumun nedeni, bağırsak hareketliliğini yavaşlatmaya yardımcı olan daha yüksek hormon seviyelerinin salgılanmasıdır. Ayrıca çocuk büyüdükçe bağırsaklara baskı yapar. Ayrıca sıklıkla alınan demir gibi gıda takviyeleri de kabızlığı artırmaktadır.

Günlük temiz havada yürüyüş yapmak, bol sıvı içmek (su, bitki çayları), yüksek lifli yiyecekler (tam tahıllı ürünler, meyveler, sebzeler) yemek ve hepsinden önemlisi yiyecekleri iyi çiğnemek kabızlığı gidermeye yardımcı olabilir.

Sindirimi zor ve nefesi kesintiye uğratan yiyeceklerin tüketiminden kaçınılmalıdır. Bu gıdalara, lahana türleri ve soğan dahildir. Beyaz unlu mamuller ve çikolata da sakıncalıdır. Mümkünse hamilelik sırasında, müshil ilaçlarının kullanımından kaçınılmalıdır.

Kabızlık neden olur?

Sindirim sistemi, kolayca etkilenebilen hassas bir sistemdir. Bağırsak fonksiyonunu bozan ve kabızlığa neden olan durumlar arasında aşağıdakiler bulanabilir:

• Stres
• Gebelik
• Seyahat
• Vardiyalı çalışma
• Egzersiz eksikliği
• Hızlı yaşam tarzı
• Yetersiz sıvı alımı
• Düşük lifli beslenme

Bunların birçoğu kabızlığa neden olsa da bunları yaşayan her insanın kabız olması beklenmez.

Küçük çocuklarda kabızlık, tuvaleti kullanmaktan korkmak veya isteksiz olmaktan veya dürtü hissedildiğinde bağırsak hareketini geciktirmekten kaynaklanabilir, bu yetişkinlerde de olabilir. Sindirimi etkileyen ve kabızlığa neden olan diğer durumlar arasında dehidrasyon, kanser ve iltihaplanma bulunur.

Ayrıca, her zaman olmasa da aşağıdaki durumlar da kabızlığın nedenleri arasında sayılabilir:

1. Kadınlarda değişen hormonal denge:
   Kadınların kabızlık çekmesi erkeklere göre yaklaşık iki kat daha fazladır. Adet öncesi, hamilelik, emzirme veya menopoz sırasında değişen hormonal dengeler, kabızlığa neden olabilir.
2. Yaş:
   Kabızlık görülme sıklığı yaşla birlikte artmaktadır. Bu durum bağırsağın değişiminden kaynaklanmaktadır. Yaşla birlikte bağırsak daha elastik hale gelir ve bu, dışkının bağırsakta daha uzun süre kalmasına ve daha fazla sıvının çekilmesine neden olur. Egzersiz eksikliğinden kaynaklanan kas bozulması, yaşlılar için reçete edilmesi daha muhtemel olan ilaçlar, düşük lifli beslenme ve yetersiz sıvı alımı gibi faktörler de kabızlığa neden olabilir.
3. Hastalıklar:
   İkincil kabızlık, hastalık veya ilaçla tetiklenen kabızlığa verilen addır. Bu hastalıklar arasında; irritabl bağırsak sendromu veya polipler gibi bağırsak hastalıkları, sinir veya kas hastalıkları, diyabet gibi hormonal bozukluklar, otoimmün hastalıklar veya hemoroid gibi hastalıklar yer alır.
4. İlaçlar:
   Bazı ilaçların kullanımı, istenmeyen yan etkilere sebep olabilir. Kabızlığa neden olabilecek ilaçlar arasında; ağrı kesiciler, yüksek tansiyon düşürücüler, antidepresanlar, yatıştırıcılar veya demir takviyeleri bulunur.

Bu yüzden ilaç almanız gerekiyorsa, yan etkilerini kontrol etmeli ve gerekirse doktorunuzla konuşmalısınız. Hiçbir koşulda reçeteli ilaçlarınızı, doktorunuzdan bağımsız olarak bırakmamalı veya doz atlamamalısınız.

Kabızlık belirtileri nelerdir?

Belirtiler konusunda kendinize bakmanız gereken üç husus bulunur:

1. Dışkı yapmak için daha az mı tuvalete gidiyorsunuz?
2. Dışkıyı çıkarmak zor oluyor mu yoksa ağrınız mı var?
3. Dışkınız genellikle sert ve sadece küçük miktarlarda mı oluyor?

Bu işaretler kabızlığı gösterir. Kabızlık, esas olarak tuvalet ihtiyacınızın sayısının azalması ve şikayetlerin ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Belirtiler genel olarak aşağıdakileri içerir:

1. Ikınarak yapılmaya çalışılan zor dışkı
2. Dışkılama sırasında ağrı
3. Genellikle sert ve bazen yumrulu dışkı
4. Az miktarda çıkan dışkı
5. Bağırsağın tamamen boşaltılmamış hissi
6. Dolu hissetmek
7. Karın ağrısı
8. Karın şişkinliği
9. Halsizlik
10. İştahsızlık

Kabızlığın tam olarak ne zaman başladığını söylemek zordur. Dışkılamanın sıklığı kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterir ancak insanların çoğu her gün bağırsakları boşaltır. Uzmanlar, yalnızca önemli sapmalar olduğunda ve belirtilenler gibi ek semptomlar ortaya çıktığında kabızlıktan bahsederler.

Ne zaman doktora görünmelisiniz?

Kabızlık aniden ortaya çıktıysa, ek olarak; şiddetli ağrı, şişmiş mide, yüksek ateş, kusma ve şok belirtileri gibi semptomlar da eşlik ediyorsa, bir doktora görünmeniz şiddetle tavsiye edilir. Açıkça olumsuz bir yaşam tarzından kaynaklanmayan kronik kabızlıkta da altta yatan nedenin araştırılması için doktora gidilmelidir.

Kabızlığa hangi doktor bakar?

Çoğu duruma kabızlık için, aile hekimine görünmek yeterli olacaktır. Ancak bazı durumlarda altta yatan nedene bağlı olarak; gastrointestinal bölüme, proktoloji (makat hastalıkları), üroloji, jinekolojiye ve nörolojiye kadar çeşitli disiplinlerden doktorlara da danışmak gerekebilir. Gerekli yönlendirmeleri aile hekiminiz yapacaktır.

Kabızlık nasıl teşhis edilir?

Muayene, şikayetleriniz hakkında bir incelemeyle başlar. En önemli sorulardan biri, ne kadar süredir kabız olduğunuzdur. Ek olarak, doktorunuz değişken dışkı bileşimini ve sıklığını da öğrenmek isteyecektir.

Bu ifade; değişen ishal ve kabızlık, dışkıda renk değişiklikleri, mukus veya kan birikintileri, dışkılama sırasında ağrı ve anüsten kan gelmesi gibi diğer olası anormalliklerle ilgilenir. Bu gibi durumlarda bazen bir süre dışkı günlüğü tutmak hasta açısından faydalı olabilir.

Doktorunuz ayrıca aşağıdakileri de bilmek isteyecektir:

1. Karın ağrısı, şiddetli şişkinlik, yüksek ateş yaşıyor musunuz?
2. Bulaşıcı hastalığınız var mı?
3. Önemli ölçüde kilo verdiniz veya kilo aldınız mı?
4. İştahınız ne durumda?
5. Sırt ağrısı veya omurga sorunları gibi başka hastalıklarınız veya şikayetleriniz var mı?
6. Safra kesesi, karaciğer veya pankreas gibi diğer üst karın organlarında bir hastalığınız var mı?
   Tüm bu sorular ve ailedeki bağırsak hastalıkları hakkındaki bilgiler de doktor açısından önemlidir.

Tanı yöntemleri

Kabızlık için tanı yöntemleri, daha küçük veya daha büyük ölçekte laboratuvar analizlerini, karın bölgesindeki organların ultrason muayenesini, röntgeni ve kolonoskopiyi içerebilir.

Bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme (emar-MR) gibi görüntüleme prosedürleri de gerekli olabilir. Bazı durumlarda bu testler, üst sindirim sistemini yani mideyi, yemek borusunu ve ince bağırsağı veya bağırsakta dışkının geçiş süresinin belirlenmesini sağlayabilir.

Anal kanal kaslarının fonksiyonlarının ve basınçlarının ölçümünü içeren anorektal manometri, defekografi, balon çıkarma testi ve kasların elektriksel aktivitesini ölçen elektromiyografik (EMG) inceleme kullanılarak; rektumun işlevselliği, anüsteki sfinkter kasının yapısı ve pelvik tabanla etkileşim kontrol edilebilir.

Kabızlık nasıl geçer?

Kabızlığın tedavisi, her zaman olduğu gibi altta yatan nedene bağlıdır. Kabızlığın neden kaynaklandığı belli olduğunda birçok kişi kendi kendini tedavi edebilir.

Geçici veya seyahat döneminde yaşanılan kabızlık, sağlıklı bir diyetin yanı sıra yeterli sıvı alımı ve egzersiz yapmakla giderilebilir. Laksatifler (müshil ilaçları) de geçici olarak faydalı olabilir. Kullanmadan önce eczacınıza veya doktorunuza çeşitli yöntemlerin avantaj ve dezavantajlarını sorabilirsiniz.

Daha şiddetli semptomlar ortaya çıkıyor ve bir süre dışkı gelmiyorsa veya kronik kabızlık varsa, doktora görünerek asıl neden açıklığa kavuşturulmalıdır. Teşhis; yaşam tarzı, bağırsak hareketleri, tıbbi durumlar ve madde kullanımıyla ilgili sorularla başlar.

Fiziki muayeneler, kan, idrar, dışkı tetkikleri, ultrason muayeneleri, kolonoskopiler, röntgenler gerekli olabilir. Altta yatan neden bir hastalık veya ilaca bağlıysa, hastalığı tedavi etmek veya doktor talimatıyla başka ilaçlara geçmek mümkündür.

Geçici kabızlıkta, yaşam tarzını değiştirmek ve muhtemelen ek müshiller kullanmak yardımcı olabilir. Ancak yine de doktora danışılmalıdır. Bazı kabızlık türleri için cerrahi son çare olarak düşünülebilir.

Kabızlık ilaçları (dışkı yumuşatıcılar)

Birkaç çeşit müshil (dışkı yumuşatıcı) vardır. Her biri dışkı çıkışını kolaylaştırmak için farklı tarzlarda çalışır. Örnekler aşağıda verilmiştir:

1. Lif takviyeleri:
   Lif takviyeleri dışkınıza hacim katar. Hacimli dışkılar daha yumuşaktır ve geçişi daha kolaydır. Lif takviyeleri arasında psyllium, kalsiyum polikarbofil bulunur.
2. Uyarıcılar:
   Bisakodil ve sennositler dahil uyarıcılar bağırsaklarınızın kasılmasına neden olur.
3. Ozmotikler:
   Ozmotik laksatifler, bağırsaklardan sıvı salgılanmasını artırarak ve bağırsak hareketlerini uyarmaya yardımcı olarak, dışkının kolondan geçmesine yardımcı olur. Örnekler arasında; magnezyum sitrat, laktuloz, polietilen glikol yer alır.
4. Dışkı yumuşatıcılar:
   Dokusat sodyum ve dokusat kalsiyum gibi dışkı yumuşatıcılar bağırsaklardan su çekerek dışkıyı nemlendirir.
5. Lavman ve fitiller:
   Lavmanlar, dışkıyı yumuşatmak ve bağırsak hareketi oluşturmak için yararlı olabilir. Gliserin veya bisakodil fitiller ayrıca yağlama ve uyarım sağlayarak dışkıyı vücuttan dışarı çıkarmaya ve kabızlık problemini gidermeye yardımcı olur.

Not: Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Diğer ilaçlar

Yukarıdaki dışkı yumuşatıcılar kronik kabızlığa yardımcı olmuyorsa, özellikle huzursuz bağırsak sendromunuz varsa doktorunuz aşağıdaki gibi reçeteli bir ilaç önerebilir:

1. Bağırsaklarınıza su çeken ilaçlar:
   Kronik kabızlığı tedavi etmek için bir dizi reçeteli ilaç mevcuttur. Lubiproston, linaklotit ve plekanatid gibi ilaçlar, bağırsaklarınıza su çekerek ve dışkı hareketini hızlandırarak çalışır.
2. Serotonin 5-hidroksitriptamin 4 reseptörleri:
   Prukaloprid dışkıyı kolon boyunca hareket ettirmeye yardımcı olur.
3. Çevresel olarak etkili mu-opioid reseptör antagonistleri:
   Kabızlığa opioid ağrı kesici ilaçlar neden oluyorsa, naloksegol ve metilnaltrekson gibi ilaçlar bağırsağın hareket etmesini sağlamak için opioidlerin bağırsak üzerindeki etkisini tersine çevirir.

Not: Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Kabızlığa ne iyi gelir?

1- Yetişkinlerde kabızlığa ne iyi gelir?

Yetişkinlerde kabızlığa iyi gelen yöntemler aşağıdakileri içerir:

1. Daha fazla su için:
   Susuz kalmak kişinin kabızlık yaşamasına neden olabilir. Bunu önlemek için yeterince su içmek ve susuz kalmamak gerekir.
2. Daha fazla lif, özellikle çözünür, fermente edilemeyen lif tüketin:
   Kabızlığı tedavi etmek için doktorlar genellikle insanlara yemeklerinde lifi alımını artırmalarını söyler. Bunun nedeni, artan lif alımının bağırsak hareketlerinin hacmini ve tutarlılığını artırarak geçişini kolaylaştırmasıdır.
3. Daha fazla egzersiz yapın:
   Çeşitli araştırmalar, egzersizin kabızlık semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabileceğini bildirmiştir. Çalışmalar, hareketsiz yaşam tarzlarının kabızlık riskinin artmasıyla ilişkilendirmiştir.
4. Kahve, özellikle kafeinli kahve için:
   Bazı insanlar için, kahve tüketmek tuvalete gitme dürtüsünü artırabilir. Bunun nedeni kahvenin sindirim sistemindeki kasları uyarmasıdır.
5. Kuru erik yiyin:
   İnsanlar genellikle kabızlık için doğal ilaç olarak kuru erik ve kuru erik suyu kullanırlar. Kuru erik, mevcut en erişilebilir doğal çözümlerinden biridir.
6. Süt ve süt ürünlerine temkinli yaklaşın:
   Duyarlılığı olan bazı kişilerde süt ve süt ürünleri tüketmek, bağırsak hareketleri üzerindeki etkisinden dolayı kabızlığa neden olabilir.

2- Çocuklarda kabızlığa ne iyi gelir?

Çocuklarda kabızlık genellikle düşük lifli beslenme ve hareketsiz yaşam tarzı ile tetiklenir. Çok fazla şeker ve çok az sıvı alımı da çocuklarda sakıncalıdır.

Aşağıdaki öneriler, kabız olan bir çocuğa yardımcı olabilir:

1. Yeteri miktarda su içmek
2. Menüye bolca meyve ve sebze eklemek
3. Tam buğday ekmeği veya tam buğdaylı makarna gibi tam tahıllı ürünler tercih etmek
4. Bol sıvıyla ıslatılmış kuru meyve, lahana turşusu veya keten tohumu tüketmek
5. Küçük çocuklar ve bebeklerdeki kabızlık için elma veya armut püresi ve tam tahıllı mama
6. Yoğurt, kefir veya ayran
7. Sık ve düzenli hareket etmek
8. Gerekirse, elin avuç içiyle çocuğun karnına saat yönünde hafifçe masaj yapmak
9. Sıcak su şişesini çocuğun ya da bebeğin karnına yerleştirmek
10. Anüs ve kalçaların hijyenine ve bakımına özen göstermek

Kabızlığı olan çocuklar aşağıdaki gıdaların tüketiminden kaçınmalıdır:

1. Beyaz ekmek, kekler, beyaz pirinç, kırmızı et, fast food
2. Tatlılar ve kakao
3. Gazlı içecekler

Çocuklarda kabızlığa antibiyotikler, laktoz intoleransı ve günlük ritimdeki değişiklikler de neden olabilir. Bebekler, anne sütünden katı yiyeceklere geçerken ise bu duruma genellikle kabızlıkla tepki verirler.

Kabızlık: Video

---

Kaynak ve ileri okuma:

1. https://www.webmd.com/
2. https://my.clevelandclinic.org/
3. https://www.mayoclinic.org/
4. https://www.nhs.uk/
5. https://www.healthline.com/
6. https://www.medicalnewstoday.com/
7. https://www.healthgrades.com/

---