Melanom Nedir? Türleri, Evreleri, Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi
Melanom: Tanım
Melanom, cildinize renk veren pigmenti oluşturan melanosit adı verilen cilt hücrelerinde başlayan bir cilt/deri kanseri türüdür. Normalde bu hücreler yaşlandıklarında veya hasar gördüklerinde bölünmeyi durdururlar, ölürler ve yerlerini sağlıklı genç hücrelere bırakırlar. Melanom, eski veya hasarlı hücreler bölünmeye devam ettiğinde ve kontrolsüz bir şekilde çoğaldığında ortaya çıkar. Bu, cilt üzerinde malign bir doku kütlesinin (tümör) gelişmesine neden olur.
Çoğu melanom, vücuttaki benler gibi kahverengi veya siyahtır. Melanom, mevcut bir bende, çilde veya normal görünen ciltte de gelişebilir. Ancak melanomlar pembe, kırmızı, mor ve hatta cildinizle aynı renkte bile olabilir. Tedavi edilmediği takdirde, melanom kanser hücreleri çoğalmaya ve lenf düğümleri gibi vücudun diğer bölgelerine yayılmaya devam edebilir.
Melanom hızla yayılabilen (metastaz yapabilen) bir kanser türü olduğundan yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir ve hatta ölümcül olabilir. Bu yüzden cildinizde veya vücudunuzdaki benin renginde, şeklinde veya dokusunda herhangi bir değişiklik fark ederseniz, doktorunuza görünmeniz önemlidir. Çünkü erken tanı ve tedavi, melanomun en erken, en iyileştirilebilir aşamasında keşfedilme şansını artırır.
Melanom: Türler
Melanom türleri iki kategoriden birine girer: yüzeysel veya istilacı. Yüzeysel olan melanom cildin üst tabakasında bulunur, daha az tehlikelidir ve tedavisi daha kolaydır. İstilacı melanom cildin derinliklerinden kaynaklanır. Tedavi edilmeyen yüzeysel melanomun istilacı hale gelme ihtimali vardır.
Dört temel melanom türü şunlardır:
- Yüzeysel yayılan melanom, melanomun en yaygın türüdür. Vakaların yaklaşık %70’ini oluşturur. İstilacı hale gelmeden önce bir süre cilt yüzeyinde büyür. Bu kanserler genellikle düzdür ve renk olarak değişkendir. Erkekler için gövdede, kadınlar için bacaklarda ve her ikisi için de üst sırt, baş ve boyunda ortaya çıkarlar, ancak her yerde olabilirler.
- Nodüler melanom, vakaların yaklaşık %15’ini oluşturan ikinci en yaygın tiptir. Melanomun en agresif formudur ve genellikle tanı anında zaten yayılmıştır. Tümsek veya kubbe gibi görünür ve siyahtır, ancak başka renkler de olabilir. Hemen hemen her cilt bölgesinde görünebilir.
- Akral lentiginöz melanom, melanomların yaklaşık %8’ini temsil eder. Koyu tenli insanları etkileyen en yaygın formdur. Tırnakların altında, avuç içlerinde ve ayak tabanlarında ortaya çıkar. Bu form da çok agresif bir cilt kanseri türüdür.
- Lentiginöz melanom, melanomların %5’ini oluşturur. Daha derine inmeden önce bir süre cilt yüzeyinde büyüyebilir. Ayrıca yüzeysel tip melanoma benzer bir görünüme sahiptir. Bununla birlikte, genellikle yüz, kulaklar, kollar ve üst gövde gibi güneşe maruz kalan cilt bölgelerinde görülür.
Melanom: Evreleri/Aşamaları
Melanom evresini, kanserin ne kadar büyüdüğü ve vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığı (metastaz) dahil olmak üzere çeşitli faktörler belirler. Melanom evresini bilmek, doktorların melanomu en iyi nasıl tedavi edeceklerine karar vermelerine yardımcı olur ve başarılı tedavi şansını artırır.
Melanomun beş aşaması vardır: 0, I, II, III ve IV. Daha yüksek aşamalar, daha ileri bir hastalıktır ve genellikle daha kötü bir hastalık seyrine sahiptir. Evre II’ye kadar melanom sadece cilt yüzeyindedir ve lenf bezlerine yayılmamıştır.
- Aşama 0
Bu erken melanom, cildin en dış tabakasında izole haldedir - Evre I (1)
Bu erken melanom 1 mm’den küçüktür ve üst deri tabakasının altına nüfuz etmiştir. - Evre II (2)
Bu orta veya yüksek riskli melanom tümörü 1 mm’den daha büyüktür ancak yayılma riski yüksek olmasına rağmen henüz yayılmamıştır. 4.0 mm’den büyük daha kalın tümörlerin yayılma riski daha yüksektir. - Evre III (3)
Bu ilerlemiş melanomda, kanser yakındaki lenf düğümlerine yayılmıştır veya cildin altına 2 mm’ye kadar nüfuz etmiştir. - Evre IV (4)
Bu ilerlemiş melanom, lenf düğümleri, akciğerler, karaciğer, beyin, kemik veya sindirim sistemi dahil olmak üzere vücudun uzak bölgelerine yayılmıştır.
Melanom: Belirtiler
Melanom bir bene benzeyebilir veya mevcut benler veya çillerin içinde büyüyebilir. Bazı durumlarda melanom, cilt pigmentasyonunda veya renginde herhangi bir değişiklik oluşturmaz.
Melanomun genel belirtileri şunları içerir:
- Asimetrik olan bir ben (Test olarak, lezyonun ortasından görsel olarak bir çizgi çizin. İki yarı uyuşmuyorsa, ben asimetriktir.)
- Düzensiz, taraklı veya çentikli kenarlı bir ben
- Gittikçe büyüyen bir ben (Bir uyarı işareti, kurşun kalem silgisi boyutunda veya daha büyük (6 mm veya ¼ inç çapında) bir lezyondur.)
- Beyaz, mavi, kırmızı, siyah veya kahverengi gibi anormal renkli veya birden fazla renge sahip bir ben
- Yeni veya mevcut bir noktanın boyut, şekil, renk, yükseklik, kanama, kaşıntı veya kabuklanma açısından herhangi bir değişikliği
Not: Kendinizi kontrol edin ve güneşe maruz kalmayan yerler de dahil olmak üzere cildinizin herhangi bir yerinde yeni, değişen veya olağandışı bir şey olup olmadığına bakın. Doğru görünmeyen herhangi bir noktayı derhal doktorunuza veya dermatoloğunuza bildirin.
Melanom: Nedenler
Melanom vakalarının yaklaşık %90’ı ultraviyole (UV) ışığa maruz kalmanın sonucudur. Bu, doğal güneş ışığına ve solaryum ışıklarına maruz kalmayı içerir. UV ışığı, sağlıklı pigment üreten melanositler de dahil olmak üzere cilt hücrelerine zarar verir ve bu onların kontrolsüz bir şekilde büyümesine neden olabilir.
Not: Herkes melanom geliştirebilir, ancak güneş yanıkları, açık ten rengi ve ailede melanom geçmişi gibi bazı şeyler riski artıran faktörlerdir.
Melanom: Risk faktörleri
Melanom geliştirme riskinizi artıran bir dizi faktör olsa da risk taşıyan tüm insanlar kanser geliştirmeyecektir.
Melanom için risk faktörleri şunları içerir:
- Tüm melanomların yaklaşık yarısında bulunan BRAF gen mutasyonu
- Aşırı güneşe maruz kalma
- Bronzlaşma yataklarında UV radyasyonuna maruz kalma
- Çilli veya bronzlaşmayan açık ten
- Ailede melanom geçmişi (birinci derece akrabada melanom olması riski %50 artırır)
- Çok sayıda ben (50 veya daha fazla) veya birden fazla anormal ben (displastik ben)
- Skuamöz hücreli karsinom veya bazal hücreli karsinom gibi diğer cilt kanseri türlerinin kişisel geçmişi
- Kızıl saçlı veya sarı saçlı olmak
- Mavi veya yeşil gözlü olmak
- Tekrarlayan güneş yanıkları (özellikle kabarcıklı veya çocukluk ve gençlik dönemindeki güneş yanıkları)
- HIV/AIDS, kanser veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların alınması gibi durumlar nedeniyle zayıflamış bağışıklık sistemi
Melanom: Teşhis
Düzenli olarak kendi kendinize cilt muayenesi yapmak, cildinizdeki değişiklikleri fark etmenize ve herhangi bir şüphede tıbbi yardım almanıza yardımcı olabilir. Düzenli tıbbi bakım, doktorunuzun melanom geliştirme riskinizi en iyi şekilde değerlendirmesine, cilt muayeneleri yapmasına ve büyüyen veya anormal bir ben gibi semptomlar için derhal tanı testi talep etmesine olanak tanır. Bu önlemler, melanomun en erken, en iyileştirilebilir aşamasında keşfedilme şansını büyük ölçüde artırır.
Şüpheli bir cilt lezyonunun kanserli olup olmadığını kesin olarak bilmenin tek yolu biyopsidir. Biyopsi teknikleri, bir cilt tabakasının tıraş edilmesini, daha derin cilt katmanlarının bir çekirdeğinin delinmesini ve bir cilt kamasının kesilmesini içerir. Daha sonra bir patolog, melanom olup olmadığını görmek için örnekleri mikroskop altında inceleyecektir. Patoloji raporundaki bilgiler, doktorunuzun kanseri evrelemesine yardımcı olur.
Tam tanı için doktorunuz, melanomun yayılıp yayılmadığını belirlemek için yakındaki lenf düğümlerinin test edilmesini veya görüntüleme muayenelerini (bilgisayarlı tomografi veya emar gibi) isteyebilir. Diğer testler arasında kan testleri ve genetik testler bulunur. Tüm bu testlerden elde edilen bilgiler, doktorunuzun kanserin türünü, evresini ve en etkili tedavi planını belirlemesine yardımcı olur.
Melanom: Tedavi
Melanom tedavisinin amacı, hastalığın tamamen iyileşmesini sağlamaktır. Melanom için tedavi planları çok yönlüdür ve yaşınıza, tıbbi geçmişinize, eşlik eden hastalık ve diğer durumlara, kanserin tipine ve ilerleme aşamasına göre kişiselleştirilir.
Evre II (2)’ye kadar kanser sadece cilt yüzeyindedir ve lenf bezlerine yayılmamıştır. Bu aşamalar için melanom tedavisi, kanserin ve çevresindeki bazı sağlıklı cildin çıkarılmasını içerir.
Diğer tedavi seçenekleri arasında kemoterapi, radyasyon tedavisi, hedefe yönelik tedavi ve immünoterapi bulunur. Daha sonraki aşamalarda, melanom için hedefe yönelik tedavi ve immünoterapi, insanların daha uzun yaşamasına yardımcı olabilir.
Melanom tedavi seçenekleri, aşağıdakilerin kişiselleştirilmiş bir kombinasyonunu içerir:
- Kanserli tümörü ve çevresindeki cildi çıkarmak için cerrahi (tüm aşamalar için birincil tedavidir)
- Cildin altına, lenf düğümlerine ve vücudun diğer bölgelerine yayılmış melanom vakaları için kemoterapi
- Cildin altına, lenf düğümlerine ve vücudun diğer bölgelerine yayılmış melanom vakaları için hedefe yönelik tedavi veya immünoterapi
- Gerektiğinde ağrı kesici ilaçlar
- Ameliyat olamayan hastalarda radyasyon tedavisi (radyasyon ayrıca semptomları hafifletmek ve yaşam kalitesini iyileştirmek için sonraki aşamalarda kullanılır)
- Melanom için umut verici yeni tedavileri ve tedavileri test etmek için bir klinik araştırmaya katılım
- Kanser tedavisi sırasında ve sonrasında vücudu güçlendirmeye, uyanıklığı artırmaya, yorgunluğu azaltmaya ve fonksiyonel yeteneği geliştirmeye yardımcı olan fizik tedavi
- Güç ve beslenme durumunu korumak için diyet ve beslenme danışmanlığı
Melamom: Alternatif tedaviler
Bazı tamamlayıcı tedaviler, bazı kişilerin melanom ve tedavileri ile daha iyi başa çıkmasına yardımcı olabilir. Bazen tamamlayıcı tedaviler olarak da adlandırılan alternatif tedaviler, geleneksel tıbbi tedavilerle birlikte kullanılır. Ancak alternatif tedavilerin geleneksel tıbbi bakımın yerini alması amaçlanmamıştır.
Besin takviyeleri veya homeopatik (reçetesiz) ilaçlar kullanıyorsanız, bunlar reçete edilen tıbbi tedaviyle etkileşime girebileceklerinden muhakkak doktorunuza danışmanız gerekmektedir.
Tamamlayıcı tedaviler şunları içerebilir:
- Akupunktur
- Masaj terapisi
- Besinsel diyet takviyeleri, bitkisel ilaçlar, çay içecekleri ve benzeri ürünler
- Yoga
Melanom: Hastalarda yaşam kalitesi
Melanom, diğer kanserler gibi yaşam kalitesi üzerinde benzer bir etkiye sahiptir. Bununla birlikte, erken başlangıçlı, yüksek oranda tedavi edilebilir hastalığı olanlarla ilerlemiş kanseri olanlar arasında farklılıklar olabilir.
Genel olarak, hastaların yaklaşık üçte biri, yaşam kalitesini düşüren çok yüksek düzeyde sıkıntı yaşar. Sıkıntı düzeyleri, tanı anında çok yüksektir ve zamanla azalır. Şikayetlerin ve sıkıntıların azalması önemlidir çünkü azalmış yaşam kalitesi iyileşmeyi geciktirebilir ve hatta muhtemelen hastalığın ilerlemesini tetikleyebilir.
Düşük yaşam kalitesinin olası etkileri arasında genel sağlık durumunun kötü olması, psikolojik sağlık durumunun kötü olması ve sosyal olarak geri çekilmek yer alır. Kanser hastalarının bir diğer şikâyeti de kaygıdır (anksiyete); ancak kadınlar erkeklerden daha yüksek düzeyde kaygı bildirmektedir.
Melanom: Potansiyel komplikasyonlar
Melanom komplikasyonları hayatı tehdit edici düzeyde olabilir. Komplikasyonlar anormal hücrelerin hızlı büyümesinden kaynaklanır. Bu hücreler kan dolaşımı ve lenf sistemi yoluyla vücudun diğer bölgelerine, çoğunlukla kemiklere, akciğerlere ve karaciğere yayılabilir. Yayıldığı organda hızla çoğalabilir ve normal organ işlevine müdahale eden yeni kötü huylu tümörler geliştirebilir.
Melanomun potansiyel komplikasyonları şunları içerir:
- Kanser tedavisinin yan etkileri
- Tümör rezeksiyonundan kaynaklanan şekil bozukluğu
- Meme kanseri geliştirme riski
- Kanserin lokal (bölgesel) yayılması
- Derinin derin tabakasına cilt dokusu hasarı
- Kanserin diğer organlara yayılması
Not: Komplikasyon riskinizi azaltmak için, doktorunuzun önerilerine ve tedavi planına harfiyen uymalısınız.
Melanom: Önleme
Melanom riskinizi aşağıdaki yollarla önleyebilir veya azaltabilirsiniz:
- Hayatınız boyunca güneşe aşırı maruz kalmaktan kaçınmak
- Güneş ışınlarının en güçlü olduğu zaman diliminde, genellikle sabah 9 ile akşam 4 arası güneşe maruz kalmaktan kaçınmak
- Güneşteyken yüksek kaliteli güneş kremini sık sık uygulamak
- Solaryum kullanmamak
- Benlerin ve cilt değişikliklerinin değerlendirilebilmesi ve izlenebilmesi için düzenli olarak muayene olmak
- Uzun kollu, pantolon ve geniş kenarlı şapkalar dahil olmak üzere uzun süre güneşe maruz kaldığında UV koruyucu giysiler giymek