Metabolik Sendrom Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavileri Nelerdir?

Metabolik sendrom: Tanım

Metabolik sendrom, etkilenen insanları kalp hastalığı, felç ve tip 2 diyabet riskine sokan bir rahatsızlıktır. Bu risk koşulları; aşırı yağlanma, yüksek kan şekeri, yüksek tansiyon, kolesterol veya trigliserit problemlerini içermektedir. Bu sorunlardan herhangi birine sahip olmak, normal koşullardaki sağlık durumunuzu riske eder. Metabolik sendrom tüm bu durumları bir araya getirdiğinden oluşan risk, normal riskten daha da fazladır.

Türkiye’de metabolik sendrom görülme sıklığı %33,82’dir. Kadınlarda görülme sıklığı %41,1 iken, erkeklerde bu oran %28,8’dir. Türkiye’de 20 yaş üstü kişilerin yaklaşık 1/3’ü metabolik sendroma sahiptir (METSAR, 2004). Aslında, küçük çocuklar bile risk altındadır. Eskiden orta ya da daha yaşlı yetişkinlerde görülen bu gibi hastalıklar, artık daha erken ortaya çıkmaktadır. Hareketsiz yaşam, fast food beslenme ve dolayısıyla obezite salgını bu eğilimden ciddi derecede sorumludur.

Metabolik sendromun diğer isimleri arasında, sendrom X ve dismetabolik sendrom bulunur. Tüm bu isimler, metabolik süreçlerinizde, vücudunuzun enerjiyi kullanma ve vücut fonksiyonlarını düzenleme biçiminde bir sorun olduğu gerçeğini yansıtmaktadır.

Ailenizde bu metabolik problemler varsa, metabolik sendrom geliştirme riskiniz daha yüksektir. Bununla birlikte, yaşam tarzı alışkanlıkları metabolik sendrom gelişiminde büyük rol oynamaktadır. Sağlıklı seçimler yaparak riskinizi azaltabilirsiniz. Tedavi edilmediği takdirde, metabolik sendrom, potansiyel olarak kalıcı komplikasyonlara ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Metabolik sendrom: Belirtiler

Sendromu oluşturan koşullar tipik olarak belirsiz görünür, yani başlangıçta semptomlarınız yoktur. İstisnai olarak yüksek kan şekeri; yorgunluğa, artan susuzluğa, sık idrara çıkmaya ve bulanık görmeye neden olarak kendini gösterebilir. Ancak metabolik sendromun tıbbi belirtileri vardır. Bu belirtiler, çoğu insanın görebileceği veya ölçebileceği değerlerdir. Doktorlar, bozukluğu teşhis etmek için belirtilerden oluşan bir sendrom tanımı kullanır.

Aşağıdaki kriterlerden üç veya daha fazlasına sahip olmanız durumunda sendrom X teşhisi konulabilir:

• Bel çevresi erkeklerde 102 cm veya daha fazla, kadınlarda 89 cm veya daha fazla olan karın ölçüsü
• Büyük (sistolik) veya küçük (diyastolik) tansiyon değerinin 135/85 mmHg olması
• 100 mg/dL veya daha yüksek değerde olan açlık kan şekeri
• 150 mg/dL veya daha yüksek değerde olan trigliseritler
• Düşük HDL (iyi kolesterol), erkekler için 40 mg/dL’den ve kadınlar için 50 mg/dL’den az olması

Bu belirtilere sahip olup olmadığınızı gerçekten anlamak için, doktorunuza görünmeniz önemlidir. Sağlık durumunuzu izlemek için düzenli fizik muayenelere, kan basıncı kontrollerine ve laboratuvar testlerine ihtiyacınız olabilir. Sağlık sorununuz ne kadar erken tespit edilirse, o kadar çabuk düzeltebilir ve komplikasyonlar önlenebilir.

Metabolik sendrom: Nedenler

Bu metabolik bozukluğun tek bir nedeni yoktur. Bunun yerine, metabolik sorunlara neden olan birkaç faktör birbiriyle etkileşime girdiğinde meydana gelir. Sendromun belirgin üç ana nedeni; aşırı kilo ya da obezite, hareketsizlik ve insülin direncidir. İnsülin, vücudunuzun besinlerdeki enerjiyi, hücrelerinizin kullanabileceği enerjiye dönüştürmek için, ihtiyaç duyduğu bir hormondur. İnsülin direnci, hücreleriniz insüline normal şekilde yanıt vermeyi bıraktığında meydana gelir. Bu durum, yüksek kan şekeri seviyelerine yol açar çünkü hücreler şekeri enerji için kullanamazlar.

Metabolik sendrom: Risk faktörleri

Araştırmacılar, sendrom geliştirme riskini artıran birkaç faktör belirlemişlerdir. Risk faktörlerine sahip olan herkesin, sendroma yakalanmayacağını unutmayın. Ancak risk altında olup olmadığınızı bilmek, sağlığınız için önemlidir.

Olası risk faktörleri aşağıdakileri içermektedir:

• Yaşlanma
• Meksika asıllı Amerikalı olmak, Kafkas kökenli olmak ve Afrika asıllı Amerikalı olmak
• Karın bölgesinde aşırı yağlanma ve obezite
• Ailede veya kişisel hayatta; diyabet, kalp hastalığı, non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı veya polikistik over sendromu öyküsü olması
• Hareketsiz bir yaşam tarzı sürdürmek

Riskinizi azaltmak

Kontrolünüz altındaki risk faktörlerini değiştirerek, olası riskinizi azaltabilirsiniz. Bu adımlar aşağıdaki önerileri içermektedir:

1. Sağlıklı bir beslenme düzenine sahip olmak:
   Beslenme rutininize bol miktarda taze meyve ve sebze, kepekli tahıllar, yağsız et ve az yağlı süt ürünleri ekleyebilirsiniz.
2. Düzenli fiziksel aktivite yapmak:
   Yürüme gibi 10 dakikalık aerobik aktivitelerle başlayarak ve kademeli olarak haftada 150 dakikaya çıkan yürüyüşler veya egzersiz hareketleri yapabilirsiniz.
3. Kilo vermek ve sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak:
   Doktorunuza veya bir diyetisyene, hedef kalori alımınızı ve vücut kitle indeksinizi sorabilirsiniz. Bu yönde beslenme alışkanlıklarınızı değiştirerek, kilo verebilir ve sağlıklı bir kiloda kalmayı hedefleyebilirsiniz.
4. Stresle başa çıkma:
   Gevşeme terapisi, meditasyon, masaj veya başka bir stres yönetimi tekniğini deneyebilir ve stres düzeyinizi azaltmaya çalışabilirsiniz.
5. Sigarayı bırakmak:
   Sigara alışkanlığınızı kendi başınıza bırakamıyorsanız, doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz.

Yuklarıdaki sağlıklı yaşam tarzı seçimlerini yaparak; kalp hastalığı, felç ve tip 2 diyabet riskinizi önemli ölçüde azaltabilirsiniz. Bu değişikliklerden herhangi birini zor veya bunaltıcı görünüyorsanız, doktorunuzla konuşarak yardım alabilir veya başka bir alternatif yöntem deneyebilirsiniz. Hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olacak program ve stratejiler her zaman vardır.

Metabolik sendrom: Tedavi

Hastalığın tedavisi yaşam tarzı değişikliklerine odaklanmaktadır. Metabolik sendrom geliştirme riskinizi azaltmanıza yardımcı olabilecek değişiklikler; sağlıklı bir beslenmeyi, fiziksel aktiviteyi, kilo vermeyi, stres düzeyini azaltmayı ve sigarayı bırakmayı içerir. Bu değişiklikler yeterli değilse, doktorunuz kan basıncını, kan şekerini, kolesterol ve trigliserit düzeylerini yönetmeye yardımcı olacak ilaçlar da reçete edebilir.

Metabolik sendrom: Potansiyel komplikasyonlar

Metabolik sendromun ana komplikasyonları diyabet, kalp hastalığı ve felç gelişimidir. Sendrom tedavi edilmediği veya kontrol altında tutulmadığı takdirde, yüksek kan şekeri seviyeleri tam gelişmiş diyabete neden olacaktır. Yüksek tansiyon ve kolesterol sorunları, atardamarlarınızda plak oluşumu olan ateroskleroza (damar sertliği) yol açabilir. Bu durum, kalp hastalığı, kalp krizi ve felç riskinizi artırır. Olası riskinizi doktorunuzla tartışarak ve daha sağlıklı bir yaşam tarzına doğru adımlar atarak, kendinizi koruyabilirsiniz.