Multipl Miyelom: Tanım, Nedenler, Belirtiler, Teşhis ve Tedavi Yöntemleri

Multipl miyelom: Tanım

Multipl miyelom, plazma hücresi olarak adlandırılan bir tür beyaz kan hücresinde oluşan kanserdir. Plazma hücreleri, mikropları tanıyan ve bunlara saldıran antikorlar üreterek, enfeksiyonlarla savaşmanıza yardımcı olur. Multipl miyelom, kanser hücrelerinin kemik iliğinde birikmesine ve sağlıklı kan hücrelerinin üretilmesine engel olur. Kanser hücreleri, yararlı antikorlar üretmek yerine komplikasyonlara neden olabilecek anormal proteinler üretir.

Multipl miyelom tedavisi, herhangi bir belirti göstermeyen insanlar için her zaman gerekli olmayabilir. Tedaviye ihtiyaç duyan multipl miyelom hastaları için, hastalığı kontrol etmeye yardımcı olmak için bir dizi tedavi mevcuttur.

Multipl miyelom: Nedenler

Miyeloma neyin sebep olduğu açık değildir. Doktorlar, miyelomun kemik iliğindeki anormal bir plazma hücresi ile başladığını düşünmektedir. Kemik iliği, kemiklerinizin çoğunun ortasını dolduran yumuşak, kan üreten dokudur.

Anormal hücre hızla çoğalır. Kanser hücreleri birikir ve sonunda sağlıklı hücrelerin üretimine zarar verir. Kemik iliğinde miyelom hücreleri, sağlıklı beyaz kan hücrelerinin ve kırmızı kan hücrelerinin üremesine engel olarak, yorgunluğa ve enfeksiyonlarla mücadele edilmesine engel olmaya başlar.

Miyelom hücreleri, sağlıklı plazma hücreleri gibi antikor üretmeye devam eder, ancak vücudun kullanamadığı anormal antikorlar üretir. Anormal antikorlar (monoklonal proteinler veya M proteinleri) vücutta birikerek böbreklere hasar vererek, böbrek hastalıklarına yol açabilir. Kanser hücreleri ise kemiklere zarar vererek, kemiklerin zayıflamasına ve hasar görmesine yol açar.

Monoklonal gammopati ile bağlantı (sessiz miyelom)

Multipl miyelom neredeyse her zaman, monoklonal gammopati (MGUS) olarak adlandırılan nispeten iyi huylu bir durum olarak başlamaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde, 50 yaşından büyük insanların yaklaşık %3’ünde MGUS bulunur. Her yıl, MGUS’lu insanların yaklaşık yüzde 1’inde multipl miyelom veya ilgili bir kanser gelişir.

MGUS; multipl miyelom gibi kanınızda anormal plazma hücreleri tarafından üretilen M proteinlerinin varlığı ile kendini gösterir. Bununla birlikte MGUS’ta, M proteinlerinin seviyeleri daha düşüktür ve vücutta hiçbir hasar meydana gelmez.

Multipl miyelom: Risk faktörleri

Bu hastalığa dair riskinizi artırabilecek faktörler aşağıda sıralanmıştır:

1. Artan yaş:
   Multipl miyelom riskiniz yaşlandıkça artar ve çoğu insanda bu rahatsızlık 60’lı yaşların ortasında teşhis edilir.
2. Cinsiyet:
   Erkeklerin hastalığı geliştirme olasılığı, kadınlardan daha fazladır.
3. Siyah insanlar:
   Siyahların, beyaz insanlara göre bu durumu geliştirme olasılığı iki kat daha fazladır.
4. Ailede multipl miyelom geçmişi:
   Ailenizde herhangi birinin bu durumu varsa, hastalık geliştirme riskiniz artar.
5. Monoklonal gammopati (MGUS):
   Hastaların neredeyse tamamına yakın bir kısmı, asemptomatik ve sessiz bir evre monoklonal gammopati (MGUS) geliştirdikten sonra multipl miyeloma yakalanır. Her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde MGUS’li kişilerin %1’inde multipl miyelom geliştiği gözlemlenmiştir.

Multipl miyelom: Belirtiler

Multipl miyelom belirtileri değişebilir ve hastalığın erken döneminde hiçbiri kendini göstermeyebilir. Belirtiler ortaya çıktığında aşağıdaki durumlar yaşanabilir:

• Kemik ağrısı, özellikle omurganızda veya göğsünüzde
• Mide bulantısı
• Kabızlık
• İştah kaybı
• Zihinsel bulanıklık veya kafa karışıklığı
• Yorgunluk
• Enfeksiyonlar
• Kilo kaybı
• Bacaklarda halsizlik
• Aşırı susuzluk

Ne zaman doktora görünmeli?

Sizi endişelendiren ve geçmeyen belirtileriniz varsa doktora görünmenizde her zaman fayda vardır.

Multipl miyelom: Teşhis

Bazı durumlarda, doktorunuz başka bir durum için kan testi yaptırmanızı istediğinde, multipl miyelomu da tespit edebilir. Diğer durumlarda, doktorunuz belirtilerinize dayanarak multipl miyelomdan şüphelenmektedir.

Multipl miyelomu teşhis etmek için kullanılan testler ve prosedürler aşağıdakileri içermektedir:

1. Kan testleri:
   Kanınızın laboratuvardaki analizi, miyelom hücreleri tarafından üretilen M proteinlerinin varlığını ortaya çıkarabilir. Miyelom hücreleri tarafından üretilen başka bir anormal protein ise Beta 2-mikroglobulindir. Bu protein de kanınızda tespit edilebilir ve doktorunuza, kanserinizin agresifliği hakkında ipuçları verebilir. Ek olarak böbrek fonksiyonunuzu, kan hücresi sayımlarınızı, kalsiyum seviyelerinizi ve ürik asit seviyelerinizi incelemek için yapılan kan testleri, doktorunuza teşhis koymak için yardımcı olacaktır.
2. İdrar testleri:
   İdrar analizi, M proteinlerinin varlığını gösterebilir.
3. Kemik iliği muayenesi:
   Doktorunuz laboratuvar testi için, bir kemik iliği örneğini alabilir. Sizden alınacak örnek, kemiğinize sokulan uzun bir iğne (kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi) yardımıyla alınır. Laboratuvarda, alınan numune miyelom hücreleri açısından incelenir. Floresan in situ hibridizasyon (FISH) gibi özel testler, genetik anormalliklerini anlamak için, miyelom hücrelerini analiz edebilir. Miyelom hücrelerinin bölünme hızını ölçmek için de testler yapılır.
4. Görüntüleme testleri:
   Multipl miyelom ile ilişkili kemik problemlerini saptamak için görüntüleme testleri önerilebilir. Testler bir röntgen, manyetik rezonans görüntüleme, bilgisayarlı tomografi veya pozitron emisyon tomografisini (PET) içerebilir.

Hastalıkta aşama belirleme ve risk kategorisi atama

Testler multipl miyelomunuz olduğunu gösteriyorsa, doktorunuz hastalığınızı evre 1, evre 2 veya evre 3 olarak sınıflandırmak için tanı testlerinden toplanan bilgileri kullanacaktır. Evre 1, daha az agresif bir durumu, evre 3 ise kemik, böbrekler ve diğer organları etkileyebilecek agresif bir hastalığın varlığını gösterir.

Multipl miyelomunuza, hastalığınızın saldırganlığını gösteren bir risk kategorisi de atanabilir. Hastalığın evresi ve risk kategoriniz, doktorunuzun hastalığınızın seyrini ve uygulanacak tedavi yöntemlerini belirlemesine yardımcı olur.

Multipl miyelom: Tedavi

Semptomlar yaşadığınızda uygulanacak tedavi; ağrınızı hafifletmeye, hastalığın komplikasyonlarını kontrol etmeye, durumunuzu stabilize etmeye ve multipl miyelomun ilerlemesini yavaşlatmaya odaklanmaktadır.

Acil tedavi gerekli olmayan durumlar

Multipl miyelomunuz varsa, ancak herhangi bir belirti yaşamıyorsanız tedaviye ihtiyacınız olmayabilir. Bununla birlikte, doktorunuz hastalığın ilerlediğini gösterebilecek belirtiler için durumunuzu düzenli olarak izleyecektir. Bu gözlem belirli zamanlarda yapılan periyodik kan ve idrar testlerini içerebilir.

Belirti geliştiriyor veya multipl miyelomunuz ilerleme belirtileri gösteriyorsa, doktorunuzun rehberliğinde tedaviye başlamaya karar verebilirsiniz.

Tedavi prosedürleri

Standart tedavi seçenekleri aşağıdakileri içermektedir:

1. Hedefe yönelik tedavi:
   Hedefe yönelik ilaç tedavisi, kanser hücrelerinin hayatta kalmalarını sağlayan spesifik anormalliklere odaklanarak, bunları yok etmeye çalışır. Reçete edilen ilaçlar, bir maddenin proteinleri parçalayan miyelom hücrelerindeki etkisini bloke eden ilaçlardır. Bu ilaçlar, miyelom hücrelerinin ölmesine neden olur. Hedefe yönelik ilaç tedavisi, enjeksiyon yoluyla veya tablet şeklinde uygulanabilir. Diğer tedaviler arasında, miyelom hücrelerinde bulunan spesifik proteinlere bağlanan ve ölmelerine neden olan monoklonal antikor ilaçları bulunur.
2. Biyolojik tedavi:
   Biyolojik tedavi yöntemi, vücudunuzun bağışıklık sistemini miyelom hücreleriyle savaşmak için kullanır. Bu yöntemde kullanılan ilaçlar, kanser hücrelerini tanımlayan ve bunlara saldıran bağışıklık sistemi hücrelerini arttırmaktadır. Bu ilaçlar yaygın olarak tablet şeklinde alınır.
3. Kemoterapi:
   Multipl miyelom durumunda kemoterapi ilaçları, miyelom hücreleri de dahil olmak üzere hızlı büyüyen hücreleri öldürür. Kemoterapi ilaçları enjeksiyon yoluyla veya hap şeklinde alınabilir. Kemik iliği nakli öncesi, yüksek dozlarda kemoterapi ilaçları kullanılır.
4. Kortikosteroidler:
   Prednizon ve deksametazon etken maddeleri içeren kortikosteroidler, vücuttaki iltihabı kontrol etmek için bağışıklık sistemini düzenlemektedir. Ayrıca miyelom hücrelerine karşı aktiftirler. Kortikosteroidler hap şeklinde alınabilir veya kolunuzdan bir iğne yardımıyla uygulanabilir.
5. Kemik iliği nakli:
   Kök hücre nakli olarak da bilinen kemik iliği nakli, hastalıklı kemik iliğinizi sağlıklı kemik iliği ile değiştirme işlemidir. Kemik iliği nakli öncesinde, kan oluşturan kök hücreler alınır. Daha sonra hastalıklı kemik iliğini yok etmek için yüksek dozlarda kemoterapi uygulanır. Bu işlemden sonra yeni kök hücreler vücudunuza verilir, sağlıklı kök hücreler kemik iliğinizi yeniden oluşturmaya başlamaları sağlanır.
6. Radyasyon tedavisi:
   Bu tedavi yönteminde, miyelom hücrelerine zarar vermek ve büyümelerini engellemek için X-ışınlarını veya proton gibi diğer enerji türleri kullanılır. Radyasyon tedavisi, belirli bir bölgedeki miyelom hücrelerini hızla küçültmek için kullanılabilir. Örneğin, anormal plazma hücreleri ağrıya neden olduğunda veya bir kemiği tahrip eden bir tümör (plazmasitom) söz konusu olduğunda kullanılabilir.

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza ve hangi yöntemi kullanacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Tedaviler nasıl kullanılır?

Hangi tedavi yöntemlerini alacağınız, kemik iliği nakli için iyi bir aday olup olmadığınıza bağlı olacaktır. Bu, hastalığınızın ilerleme riskine, yaşınıza ve genel sağlığınıza bağlıdır.

• Kemik iliği nakli için bir aday olarak kabul edilirseniz, ilk tedavi süreciniz muhtemelen; hedefe yönelik tedavi, biyolojik tedavi, kortikosteroidler ve bazen kemoterapi gibi tedavilerin bir kombinasyonunu içerecektir. Kök hücreleriniz birkaç aylık tedaviden sonra toplanacaktır. Kemik iliği nakli, hücreleriniz toplandıktan hemen sonra yapılabilir veya hastalığın nüksetmesinden sonraya kadar ertelenebilir. Bazı durumlarda doktorlar multipl miyeloma sahip insanlar için, iki kemik iliği nakli önermektedir. Kemik iliği nakli sonrası, muhtemelen hastalığın tekrarlamasını önlemek için, hedefe yönelik tedavi veya biyolojik tedavi alabilirsiniz.
• Kemik iliği nakli için bir aday olarak kabul edilmezseniz, ilk tedaviniz muhtemelen kortikosteroidlerle kombine kemoterapiyi, hedefe yönelik tedaviyi veya biyolojik tedaviyi içerecektir.
• Miyelomunuz tekrarlarsa veya tedaviye cevap vermezse, doktorunuz tedaviye başlangıçta yardımcı olan başka bir prosedürü tekrar etmenizi önerebilir. Başka bir seçenek, tipik olarak tek başına veya kombinasyon halinde birinci basamak tedavi olarak kullanılan bir veya daha fazla tedaviyi denemektir.

Multipl miyelom: Komplikasyonlar

Multipl miyelom komplikasyonları aşağıdakileri içerebilir:

1. Enfeksiyon:
   Miyelom hücreleri vücudunuzun enfeksiyonlarla mücadele etme yeteneğini engeller.
2. Kemik problemleri:
   Multipl miyelom kemiklerinizi de etkileyerek kemik ağrısına, incelmiş kemiklere ve kırık kemiklere yol açabilir.
3. Azalmış böbrek fonksiyonu:
   Multipl miyelom, böbrek yetmezliği de dahil olmak üzere böbrek fonksiyonuyla ilgili sorunlara neden olabilir. Kanda, aşınan kemiklerin sonucunda daha yüksek kalsiyum seviyeleri olacağından, böbreklerin kandaki atıkları filtreleme yeteneğini etkileyebilir. Miyelom hücreleri tarafından üretilen proteinler, benzer sorunlara neden olabilir.
4. Düşük kırmızı kan hücresi sayısı (anemi):
   Miyelom hücreleri, normal kan hücrelerinin üremesine engel olduğundan, anemiye ve diğer kan sorunlarına neden olabilir.

Komplikasyonların tedavisi

Multipl miyelom birtakım komplikasyonlara neden olabileceğinden, bu spesifik durumlar için tedaviye ihtiyacınız olabilir. Olası komplikasyonlar arasında aşağıdakiler bulunabilir:

1. Kemik ağrısı:
   Ağrı kesici ilaçlar, radyasyon tedavisi ve cerrahi, kemik ağrısının kontrolüne yardımcı olabilir.
2. Böbrek komplikasyonları:
   Şiddetli böbrek hasarı olan kişilerin diyalize ihtiyacı olabilir.
3. Enfeksiyon:
   Doktorunuz, grip ve zatürre gibi enfeksiyonları önlemek için bazı aşılar önerebilir.
4. Kemik kaybı:
   Doktorunuz, kemik kaybını önlemek için zoledronik asit gibi bifosfonatlar adı verilen ilaçlar önerebilir.
5. Anemi:
   Kalıcı aneminiz varsa, doktorunuz alyuvar sayınızı artırmak için ilaçlar önerebilir.

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Multipl miyelom: Video

---