Nefes Darlığı Neden Olur, Nasıl Geçer, Ne İyi Gelir?

Nefes darlığı hakkında

Tıbbi olarak dispne olarak da bilinen nefes darlığı, alerji, enfeksiyon, iltihaplanma, yaralanma veya belirli metabolik durumların yaygın bir belirtisidir. Nefes darlığı, beyinden gelen bir sinyal, akciğerlerin solunum sıklığını artırmasına neden olduğunda ortaya çıkar. Nefes darlığı aniden, saniyeler içinde ortaya çıkabilir veya günler, haftalar veya aylar içinde yavaş yavaş ortaya çıkabilir. Yeterli nefes alamadığınız zaman göğüs ağrısı yaşayabilirsiniz ve hatta hava açlığı bile çekebilirsiniz.

Akciğerleri ve akciğerle bağlantılı tüm sistemleri etkileyen durumlar nedeniyle veya aşırı kilo ve düşük tansiyon (hipotansiyon) gibi genel durumlarla ilgili nefes darlığı yaşıyor olabilirsiniz. Solunum zorluğu bazen de yoğun egzersiz veya koşudan sonra oldu gibi, ciddi olmayan nedenlerden de kaynaklanabilir. Ayrıca, hamilelikte nefes darlığı genellikle zararsızdır ve hormonlar nedeniyle olur. Ender de olsa bazı durumlarda yetersiz nefes almaya ciddi durumlar da neden olabilir.

Sigara veya diğer toksinlerden dolayı da akciğerler ve bronş tüpleri iltihaplanarak nefes darlığına neden olabilir. Akciğerin çökmesi (pnömotoraks) gibi akciğerlerin yaralanmasıyla ilgili sorunlar da nefes alma sorunlarına neden olabilir. Alerjik reaksiyonlar da solunum yetersizliğinin bir diğer nedenidir ve alerjik reaksiyonların ciddiye alması gerekir. Nefes darlığı bazen ise akciğer kanserinin bir işareti olabilir; özellikle kan tükürüyorsanız vakit kaybetmeden doktorunuza bildirmelisiniz.

Kanda düşük oksijen seviyelerine neden olan çok sayı da kalp rahatsızlığı da nefes darlığının yaygın nedenleri arasındadır. Tetikleyici nedene bağlı olarak, uzanırken, rahat ederken, yatarken ve hatta otururken hissedebilirsiniz. Kalp yetmezliğinden dolayı da solunum zorluğu yaşayabilirsiniz. Kalp yetmezliği belirtileri arasında sürekli balgam tükürme, hızlı nefes alma, nefes alırken hırıltı ve hızlı kalp atışı vardır.

Nefes darlığıyla ilgili semptomlar nelerdir?

Nefes darlığı, altta yatan hastalığa, bozukluğa veya duruma bağlı olarak değişebilen diğer semptomlara eşlik edebilir. Yaygın olarak solunum sistemini etkilediği bilinen semptomlar, diğer vücut sistemlerini de içerebilir.

Solunum yoluyla ilgili semptomlar

Aşağıdakiler gibi, solunum yoluyla ilgili semptomlarla birlikte nefes darlığı yaşayabilirsiniz:

• Zamanla kötüleşen öksürük
• Kan tükürmek
• Balgamlı öksürük
• Hapşırma
• Boğaz ağrısı
• Burun tıkanıklığı
• Hırıltılı solunum

Kalp damar sistemiyle ilgili semptomlar

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere kalp damar sistemiyle ilgili semptomlarla beraber nefes darlığı yaşayabilirsiniz:

• Cildin, tırnakların ve dudakların mavileşmesi
• Göğüs ağrısı veya göğüste basınç
• Düzensiz kalp atışı
• Hızlı kalp atış hızı

Ciddiye alınması gereken semptomlar

Bazı durumlarda nefes darlığı, acil bir ortamda hemen değerlendirilmesi gereken yaşamı tehdit eden bir durumun belirtisi olabilir. Sizde veya birlikte olduğunuz bir kişide aşağıdakiler gibi yaşamı tehdit eden belirtiler varsa derhal tıbbi yardım almanız gerekir:

• Dudakların, tırnakların veya cildin mavimsi rengi
• Göğüs ağrısı veya göğüste basınç
• Kısa bir an için bile kafa karışıklığı veya bilinç kaybı
• Kalp çarpıntısı
• Yüksek ateş (38 derece üzeri)
• Hızlı kalp atış hızı (taşikardi)
• Yüzün, dudakların veya dilin ani şişmesi

Nefes darlığı neden olur?

Nefes darlığının yaygın nedenleri arasında astım, alerjik reaksiyonlar, KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı), enfeksiyonlar (viral veya bakteriyel zatürre gibi) ve aşırı kilo bulunur. Anormal kalp ritmi (aritmi), kalp krizi ve kalp yetmezliği gibi kalp hastalıkları da solunum zorluğuna neden olabilir.

Solunum yoluyla ilgili nedenler

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere solunum yoluyla ilgili durumlar nefes alıp verirken zorlanmaya neden olabilir:

• Hava yolu tıkanıklığı
• Astım, alerjiler, bronşit ve KOAH gibi solunum hastalıkları
• Akciğerde kanlanma olması (hemotoraks olarak bilinir)
• Akciğer çevresinde irin birikmesi (ampiyem olarak bilinir)
• Akciğer kanseri
• Akciğer iltihaplanması
• Pulmoner emboli
• COVID-19 gibi enfeksiyonlar
• Tuberküloz (akciğerleri de etkileyebilen ciddi bir enfeksiyon)

Kalp ve damar sistemiyle ilgili nedenler

Nefes darlığına aşağıdakiler de dahil olmak üzere kalp ve damar sorunları neden olabilir:

• Aritmi (düzensiz kalp atışı)
• Kardiyojenik şok (kalp hasarının neden olduğu şok)
• Kardiyomiyopati (kalp kasının zayıflaması ve güçsüzleşmesi)
• Çeşitli damar hastalıkları (damar tıkanması gibi)
• Doğuştan gelen kalp kusurları
• Kalp yetmezliği (kalbin kan pompalama yeteneğinin bozulması)
• Kalp krizi

Diğer nedenler

Nefes darlığının aşağıdakiler de dahil olmak üzere başka nedenleri olabilir:

• Anemi (kansızlık)
• Endişe, kaygı (anksiyete)
• Dehidrasyon (aşırı su ve sıvı kaybı)
• Diyabetik ketoasidoz (diyabetin hayatı tehdit eden edebilecek bir komplikasyonu)
• Elektrolit dengesizliği (vücuttaki bir veya birden fazla sayıdaki mineralin çok yüksek veya çok düşük olması durumu)
• Aşırı sıvı yüklenmesi (ödem)
• Hiperventilasyon (gerekenden daha hızlı ve/veya daha derin nefes alma durumu
• Böbrek yetmezliği
• Karaciğer yetmezliği
• Aşırı kilo
• Hamilelik (birinci ve üçüncü üç aylık dönemde daha olasıdır)
• Sepsis (hayatı tehdit eden bakteriyel kan enfeksiyonu)

Ani başlayan nedenler

Ani başlayan ve kısa süreli nefes darlığına neden olabilecek durumlar şunlardır.

• Hava yolu tıkanıklığı
• Astım
• Karbonmonoksit zehirlenmesi
• Kalp krizi
• Düşük kan basıncı
• Akciğer iltihaplanması
• Gebelik
• Pulmoner emboli (akciğere giden damarların birinde tıkanma)

Kronik nefes darlığının nedenleri

Uzun süredir solunum zorluğuna neden olabilecek durumlar şunlardır:

• Astım
• Kalp ve damar hastalıkları
• Kronik bronşit veya KOAH
• Pulmoner fibroz (akciğer dokusunda kalınlaşma ve yara)
• Pulmoner hipertansiyon (akciğer damarlarında yüksek kan basıncı)
• Akciğer kanseri
• Aşırı kilolu olmak

Nefes darlığının ciddi nedenleri

Aşağıdakiler, solunum yaparken zorlanmanın ciddi nedenleri arasındadır

• Anafilaksi (şiddetli alerjik reaksiyon)
• Kardiyojenik şok (kalbin yeterince kan pomplayamaması)
• Dehidrasyon (vücudun sıvısız kalması)
• Diyabetik ketoasidoz (şeker hastalığının ciddi bir komplikasyonu)
• Akciğer iltihaplanması
• Pulmoner emboli (akciğerlerde giden kan damarının tıkanması)
• Sepsis (ciddi bir kan enfeksiyonu)

Nefes darlığı için ne zaman doktora görünmeli?

Yoğun egzersiz gibi aktivitelerden sonran solunum yetmezliği yaşıyorsanız ve kısa süre içinde geçiyorsa, bunun için en azından şimdilik doktor kontrolüne gerek yoktur. Ancak solunum zorluğunuz uzun süredir devam ediyorsa ve aldığınız önlemlere rağmen geçmiyorsa, doktora görünmeniz gerekir.

Aşağıdaki semptomlardan herhangi birine sahipseniz doktorunuzdan randevu almanız gerekir:

• Göğüs ağrısı veya basıncı
• Göğüste basınç hissi
• Mide bulantısı ve/veya kusma
• Cilt ve tırnakların mavimsileşmesi
• Çok kısa da olsa bilinç kaybı
• Hızlı kalp atış hızı
• Nefes alırken ciddi zorluk
• Yüzünüzün, dudaklarınızın veya dilinizin aniden şişmesi

Aşağıdaki semptomlardan herhangi birinden şikayetçiyseniz vakit kaybetmeden doktora görünmeniz gerekir.

• Düz yatarken nefes almada zorluk
• Geceleri solunum yetersizliğinden uyanmak
• Günlük aktivitelerde solunum sorunları yaşamak
• Ayaklarınızda veya ayak bileklerinizde şişme olması
• Yüksek ateş, titreme ve öksürük

Nefes darlığı için hangi doktora gidilir?

Nefes darlığınız uzun süredir devam ediyorsa ve aldığınız önlemlere rağmen geçmiyorsa, bu durumda gitmeniz gereken doktor göğüs hastalıkları uzmanıdır. Eğer solunum zorluğunuz yeni başladıysa ama yine de sizi endişelendiriyorsa, bu durumda aile hekiminize gidebilirsiniz; aile hekiminiz gerek görürse sizi bir göğüs hastalıkları uzmanına yönlendirecektir.

Nefes darlığının nedeni nasıl teşhis edilir?

Solunum sorunlarının tedavisi altta yatan soruna bağlı olduğundan, nedeni teşhis etmek sizi rahatlamaya bir adım daha yaklaştıracaktır. Doktorunuz stetoskop ile ciğerlerinizin ve kalbinizin sesini dinleyecek, oksijen seviyenizi kontrol edecek ve daha sonra daha kapsamlı bir fizik muayene yapacaktır.

Doktorunuz ayrıntılı bir tıbbi geçmişinizi alacak ve semptomlarınız hakkında daha fazla bilgi edinmek için, örneğin ne kadar süredir nefes alma zorluğu yaşadığınız sorular soracaktır.

Doktorunuzun sorabileceği sorular

Durumunuzu teşhis etmek için doktorunuzun sorabileceği sorular şunları içerebilir:

• Nefes aldığınızda ne hissediyorsunuz?
• Ne kadar süredir solunum zorluğu yaşıyorsunuz?
• Başka semptomlarınız var mı?
• Hangi ilaçları alıyorsunuz?
• Herhangi bir aktivite nefes almanıza engel oluyor mu?
• Ne kadar süredir ve ne yoğunlukta egzersiz yapıyordunuz?
• Normal aktivitelerinizi yapmaya devam edebiliyor musunuz?
• Göğüs ağrısı veya mide bulantısı gibi başka semptomlar yaşıyor musunuz?

Testler ve prosedürler

Aşağıdaki testler ve prosedürler, doktorunuza şikâyetiniz hakkında daha çok bilgi sağlayacak ve böylelikle tanıya yardımcı olacaktır:

• Çeşitli enfeksiyon ve hastalık belirteçlerini aramak için kan testleri
• Akciğer fonksiyonunuzu ölçmek için solunum fonksiyon testleri
• Göğüs röntgeni ve/veya emar
• Kalp yapısını ve işlevini değerlendirmek için ekokardiyogram
• Egzersiz sırasında kalp fonksiyonunu değerlendirmek için stres testi

Not: Altta yatan bir nedeni veya durumu teşhis etmek her zaman mümkün değildir. Sorun devam ederse ve doktorunuz bir neden belirleyemiyorsa, başka bir doktordan ikinci bir görüş almak size daha fazla bilgi sağlayabilir.

Nefes darlığı nasıl geçer?

Nefes darlığının tedavisi altta yatan nedene bağlıdır. Ancak çoğu durumda, neden kısa ömürlüdür, ciddi değildir ve etkili bir tedavi stratejisi ile kolayca iyileşecektir.

Tıbbi tedaviler

Şikayetizin ciddiyetine ve tıbbi durumunuza bağlı olarak tıbbi tedaviler aşağıdakileri içerir:

• Antibiyotikler
• Nefes egzersizleri
• Cihazlarla solunum tedavisi
• Hava yoluyla alınan spreyler
• Kalp hastalıkları için kalp ilaçlar
• Ek oksijen desteği
• Gerekirse ameliyat tedavisi

Nefes darlığına ne iyi gelir?

• Solunumunuzu zorlayabilecek diğer tıbbi sorunları tedavi etmek
• Çevrenizdeki hava ve oksijen miktarını azaltmak
• Ortam nemlendiricisi kullanmak
• Sağlıklı ve düzenli beslenmek
• Sağlıklı bir kiloda kalmak
• Sizi iyi gelmeyen ve alerjinizi tetikleyen şeylerden kaçınmak
• Tütün ve tütün ürünlerinden uzak durmak

Nefes darlığıyla ilgili potansiyel komplikasyonlar nelerdir?

Nefes darlığı yaşıyorsanız, ciddi bir hastalığın belirtisi olabileceğinden ve tedavi edilmediği takdirde sizi ciddi komplikasyon ve hatta kalıcı hasar riskine sokabileceğinden, doktorunuza görünmeniz çok önemlidir. Komplikasyon riskinden kaçınmak için doktorunuzun sizin için uygun gördüğü tedaiye aksatmadan devam etmelisiniz.

Nefes darlığıyla ilgili potansiyel komplikasyonlar şunları içerir:

• Oksijen eksikliğinden beyin hasarı
• Kalp yetmezliği
• Semptomların ilerlemesi
• Solunum yetmezliği
• Kanserin yayılması
• Enfeksiyonun yayılması

---