Osteoartrit (Kireçlenme) Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Osteoartrit nedir?

Kireçlenme olarak da bilinen osteoartrit, eklemlerdeki kıkırdak dokusunun zamanla aşınmasıyla ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Bu aşınma, eklemlerde ağrı, sertlik ve hareket kısıtlılığına neden olur. En çok diz, kalça, el ve omurga eklemlerini etkiler.

Hastalığın ilerlemesiyle birlikte, etkilenen eklemlerde şekil bozuklukları ve fonksiyon kaybı görülebilir. Osteoartrit, yaşlanma, obezite, eklem yaralanmaları ve genetik faktörler gibi çeşitli nedenlerle gelişebilir. Tedavi yöntemleri, semptomların hafifletilmesine ve eklem fonksiyonunun korunmasına yöneliktir.

Osteartrit belirtileri nelerdir?

Osteoartrit belirtileri genellikle yavaşça gelişir ve zamanla şiddetlenebilir. Ana belirtiler şunlardır:

1. Eklem ağrısı
   Etkilenen eklemlerde hareket ettikten sonra veya uzun süre dinlendikten sonra ağrı hissedilebilir.
2. Sertlik
   Özellikle sabahları veya uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra eklemlerde sertlik hissi görülür. Bu durum genellikle birkaç dakika içinde hafifler.
   
3. Hareket kabiliyetinde azalma
   Eklemin hareket aralığı azalabilir, bu da günlük aktivitelerin yapılmasını zorlaştırabilir.
4. Eklemde ses gelmesi
   Etkilenen eklemleri hareket ettirirken çıtırtı veya takırtı sesleri duyulabilir.
5. Şişlik
   Eklemlerde şişlik ve hassasiyet meydana gelebilir. Bu durum, eklemin içindeki iltihaplanma ve kıkırdak parçalarının kaynaklı olabilir.
6. Eklem şeklinde değişiklik
   İleri osteoartrit durumlarında, eklemlerin şekli bozulabilir ve bu da eklem fonksiyonunu daha da bozabilir.

Bu belirtiler, yaşam kalitesini etkileyebilir ve günlük aktiviteleri zorlaştırabilir. Osteoartrit şüphesi varsa, doğru tanı ve uygun tedavi için doktora başvurmak önemlidir.

Osteoartrit neden olur?

Osteoartrit, eklemlerdeki kıkırdak dokusunun aşınması ve bozulmasıyla kendni gösteren bir hastalıktır. Kıkırdak, eklemlerdeki kemik uçlarının üzerini kaplayan sert ancak kaygan bir doku olup, kemiklerin birbirine sürtünmesini önleyerek eklem hareketlerinin sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. Osteoartrit gelişimine yol açan birkaç faktör bulunmaktadır:

1. Yaşlanma
   Yaş ilerledikçe, kıkırdak dokusunun doğal olarak aşınması ve incelmesi osteoartritin en yaygın nedenlerinden biridir.
2. Obezite
   Fazla vücut ağırlığı, özellikle diz ve kalça gibi taşıyıcı eklemler üzerinde ekstra baskı oluşturarak kıkırdak üzerindeki yıpranmayı hızlandırabilir.
3. Eklem yaralanmaları ve aşırı kullanım
   Spor yaralanmaları veya yapılan düzenli iş gereği tekrarlayan hareketler eklemdeki kıkırdak üzerinde stres oluşturarak aşınmasına neden olabilir.
4. Genetik yatkınlık
   Osteoartrit, aile bireyleri arasında yaygın olabilir, bu da genetik faktörlerin rol oynadığını gösterir.
5. Diğer hastalıklar
   Romatoid artrit gibi iltihaplı eklem hastalıkları veya metabolik hastalıklar kıkırdak hasarına yol açabilir.
6. Eklem şekil bozuklukları
   Doğuştan gelen veya sonradan oluşan eklem şekil bozuklukları (örneğin, düz ayaklık) eklemlerdeki yük dağılımını bozarak osteoartrite neden olabilir.

Bu faktörlerin her biri, kıkırdak dokusunun bozulmasına ve sonuç olarak eklem fonksiyonlarının azalmasına neden olabilir. Osteoartrit, genellikle çok faktörlü bir hastalık olarak kabul edilir ve birçok durumda birden fazla nedenin bir araya gelmesiyle gelişir.

Osteoartrit nasıl teşhis edilir?

Osteoartrit teşhisi, genellikle hastanın semptomlarını, tıbbi geçmişini değerlendirerek ve fizik muayene yaparak başlar. Bu ilk değerlendirme sonrasında, doktor teşhisi doğrulamak ve hastalığın şiddetini belirlemek için çeşitli testler önerebilir. Teşhis süreci aşağıdaki adımları içerebilir:

1. Tıbbi geçmişin değerlendirilmesi
   Doktor, hastanın ağrılarını, semptomların ne zaman başladığını, semptomların şiddetini ve yaşam tarzını etkileyip etkilemediğini sorarak başlar. Ayrıca, daha önce yaşanan eklem yaralanmaları veya ailede osteoartrit öyküsü olup olmadığı hakkında bilgi toplar.
2. Fizik muayene
   Doktor, eklemde ağrı, şişlik, kızarıklık, sıcaklık, hareket aralığını ve eklemlerdeki herhangi bir sesi değerlendirmek için fiziksel bir muayene yapar. Bu muayene, eklemdeki anormalliklerin ve osteoartritin tipik belirtilerinin varlığını kontrol etmek için önemlidir.
3. Röntgen
   Eklemlerdeki kıkırdak kaybını, kemik spurlarını (osteofitler) ve eklem boşluğundaki daralmayı göstermek için kullanılır. Röntgen, osteoartritin varlığını ve şiddetini belirlemek için en yaygın kullanılan görüntüleme yöntemidir.
4. Manyetik rezonans görüntüleme (MR): Daha detaylı bir görüntü sağlayarak, kıkırdak, ligament ve eklem zarı gibi yumuşak dokuların durumunu daha iyi değerlendirmek için kullanılabilir. Ancak, osteoartrit teşhisinde MR (emar) genellikle gerekli değildir ve özel durumlar dışında kullanılmaz.
5. Laboratuvar testleri
   Kan testleri veya eklem sıvısı analizi gibi laboratuvar testleri genellikle osteoartrit teşhisinde doğrudan kullanılmaz; ancak, diğer artrit türlerini (örneğin, romatoid artrit) veya başka durumları dışlamak için gerekebilir.

Bu değerlendirme ve testler, doktorun osteoartrit teşhisi koymasına, hastalığın şiddetini belirlemesine ve uygun tedavi planını oluşturmasına yardımcı olur.

Osteoartrit nasıl tedavi edilir?

Osteoartrit için kesin bir tedavi olmamakla birlikte, tedavi yöntemleri semptomları hafifletmeye, eklem fonksiyonunu iyileştirmeye ve yaşam kalitesini artırmaya odaklanır. Osteoartrit tedavisinde genellikle birden fazla yaklaşım bir arada kullanılır:

Yaşam tarzı değişiklikleri ve fizik tedavi

• Egzersiz
  Düzenli, hafif egzersizler (yürüyüş, yüzme, bisiklet) eklemlerin esnekliğini artırabilir, kas gücünü artırabilir ve ağrıyı azaltabilir.
• Kilo yönetimi
  Fazla kilolar eklem üzerindeki baskıyı artırır; bu nedenle, kilo vermek ağrıyı ve eklem üzerindeki stresi azaltabilir.
• Fizik tedavi
  Özel egzersiz programları ve tedaviler, ağrıyı hafifletmeye ve eklem hareketliliğini artırmaya yardımcı olabilir.

İlaç tedavisi

• Ağrı kesiciler
  Parasetamol gibi ağrı kesiciler, hafif osteoartrit semptomları için önerilebilir.
• Nonsteroidal anti-enflamatuar İlaçlar (NSAİİ)
  İbuprofen ve naproksen gibi ilaçlar, ağrı ve inflamasyonu hafifletmeye yardımcı olabilir. Oral ve topikal formda mevcutturlar.
• Kortikosteroid enjeksiyonları
  Şiddetli ağrı ve inflamasyonun olduğu durumlarda, eklem içine steroid enjeksiyonları geçici rahatlama sağlayabilir.

Destekleyici cihazlar

• Ortezler ve destekler
  Dizlikler, ayak bileği destekleri gibi cihazlar eklemi destekleyerek ağrıyı azaltabilir ve hareket kabiliyetini artırabilir.
• Baston kullanımı
  Baston veya yürüme çubuğu kullanmak, etkilenen eklem üzerindeki yükü azaltmaya yardımcı olabilir.

Cerrahi yöntemler

• Osteotomi
  Eklemin bir bölümündeki kemik kesilir ve yeniden şekillendirilir, bu da eklem üzerindeki stresi azaltır.
• Eklem yüzeyi kaplama (artroplasti)
  Şiddetli osteoartrit durumlarında, hasar görmüş eklem yüzeyleri yapay bileşenlerle değiştirilebilir.

Alternatif tedaviler

Akupunktur ve takviyeler (glukozamin ve kondroitin) gibi alternatif tedaviler, bazı hastalarda semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir; ancak, bu yöntemlerin etkinliği ve güvenliği konusunda fikir birliği yoktur.

Not: Tedavi planı, hastanın yaşına, semptomlarının şiddetine, eklemdeki hasarın boyutuna ve genel sağlık durumuna göre kişiselleştirilir. Hastaların tedavi seçeneklerini doktorlarıyla konuşmaları önemlidir.