Paranoid Kişilik Bozukluğu Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?
Paranoid kişilik bozukluğu: Tanım
Paranoid kişilik bozukluğu veya diğer adıyla paranoyak kişilik bozukluğu, düşünce kalıplarına, davranışa ve günlük işleyişe müdahale edecek kadar yoğun güvensizlik ve şüpheyle tanımlanan zorlu bir zihinsel bozukluktur. Bu zihinsel bozukluğa sahip bir kişi, başkalarına karşı derin şüpheler duyabilir, birisinin kendisini tehdit etmeye, kötü muameleye veya aldatmaya çalıştığına dair işaretler için her zaman tetiktedir.
Bu kişilik bozukluğuna sahip insanların inançları ne kadar temelsiz olursa olsun, başkalarının sadakatini, dürüstlüğünü veya güvenilirliğini defalarca sorgulayabilirler. Zulüm gördüklerini, reddedildiklerini veya küçümsendiklerini algıladıklarında, muhtemelen öfkeli patlamalarla, aşırı tepkilerle veya suçu başkalarına yönelterek karşılık vereceklerdir.
Paranoid (paranoyak) kişilik bozukluğuna eşlik eden korkulu ve güvensiz algılar, yakın ilişkiler kurmayı ve sürdürmeyi çok zorlaştırarak kişinin evde, işte ve okulda başarısız olmasına neden olabilir.
Paranoid kişilik bozukluğu sorunu olan bir sevdiğiniz varsa, onların dünya hakkındaki çarpık görüşleri yüzünden hayal kırıklığına uğrayabilir, sürekli suçlamalarından yorulabilir veya düşmanlıkları ve inatçılığına yenik düşebilirsiniz. Çünkü bu insanlar herhangi bir durumun veya konuşmanın olumsuz yönlerini bulup negatif olarak abartma eğilimindedir.
Profesyonel tedavi, paranoid kişilik bozukluğu olan birinin semptomları yönetmesine ve günlük hayatını iyileştirmesine yardımcı olabilir. Ancak kişilik bu kişilik bozukluğunun doğası gereği, etkilenen çoğu insan yardım istemez. Korkularını haklı çıkarmak için çabalarlar ve düşünme biçimlerini değiştirmeye yönelik herhangi bir girişim, yalnızca insanların bir şekilde “onları ele geçirmeye çalıştıkları” şüphelerini doğrular.
Paranoid kişilik bozukluğuna sahip biriyle baş etmenin ciddi zorluklarına rağmen, onlara yardım etmek isteyen bir insanın yapabileceği bazı şeyler elbette vardır. Bu soruna sahip sevdiklerinizi yardım aramaya, tedavilerini desteklemeye ve kendi akıl sağlığınızı ve refahınızı korumak için sağlam sınırlar koymaya teşvik etmek için atabileceğiniz bazı adımları aşağıda bulacaksınız.
Paranoid kişilik bozukluğu: Nedenler
Araştırmacılar, paranoid kişilik bozukluğuna neyin sebep olduğunu tam olarak bilmiyorlar. Ancak, olası nedenler hakkında birçok teori vardır.
Nedenler muhtemelen biyolojik ve genetik faktörlerden, sosyal etkileşimlerden (bir kişinin erken gelişiminde ailesi, arkadaşları ve diğer çocuklarıyla nasıl etkileşime girdiği gibi) ve psikolojik faktörlerden kaynaklanmaktadır.
Bu, tek bir faktörün sorumlu olmadığını göstermektedir – daha ziyade, önemli olan her üç faktörün karmaşık ve muhtemelen iç içe geçmiş doğasıdır. Bir kişi bu kişilik bozukluğuna sahipse, araştırmalar bu bozukluğun çocuklarına geçme riskinin biraz daha arttığını da göstermektedir.
Paranoid kişilik bozukluğu: Semptomlar
Paranoid kişilik bozukluğu genellikle ilk olarak erken yetişkinlikte ortaya çıkar ve erkeklerde kadınlardan daha yaygındır. Araştırmalar, en yaygın olarak ailesinde şizofreni öyküsü olanlarda bu kişilik bozukluğunun görüldüğünü göstermektedir.
Paranoid veya diğer adıyla paranoyak kişilik bozukluğu olan biri, şüpheli davranışlarını anormal veya haksız olarak görmez. Daha ziyade, etrafındakilerin kötü niyetlerine ve aldatıcı, güvenilmez faaliyetlerine karşı kendilerini savunmak olarak görürler.
Yaygın paranoid kişilik bozukluğu belirtilerinden bazıları şunları içerir:
- Başkalarının onları sömürmeye, zarar vermeye veya aldatmaya çalıştığından şüphelenmek
- Ailenin, arkadaşların ve tanıdıkların sadakatsizliği veya güvenilirliği konusunda takıntılı olmak
- İnsanlara, ifşa ettikleri herhangi bir bilginin aleyhinde kullanılacağından korktukları için güven vermeyi reddetmek
- Masum hareketleri, olayları veya konuşmaları kötü niyetli olarak yorumlamak
- Sözde hakaretlere veya eleştirilere aşırı duyarlı olmak, hızla yargılamak ve kin tutmak
- Karakterlerine yönelik hayali saldırılara öfke, düşmanlık veya kontrol edici davranışlarla yanıt vermek
- Partneri veya eşinden dayanak olmaksızın ciddi derecede şüphelenmek
En yaygın kişilik bozukluklarından biri olmasına rağmen, paranoid kişilik bozukluğunun, semptomlar hafiften şiddetliye doğru ilerleyene kadar tespit edilmesi zor olabilir. Sonuçta, çoğumuz hayatımızın bir noktasında bu belirtilerden bazılarını yaşamışızdır.
Paranoid (paranoyak) kişilik bozukluğunun belirtilerini tespit etmek, genellikle anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, madde bağımlılığı veya depresyon gibi başka bir akıl sağlığı problemiyle birlikte ortaya çıktığı için daha da karmaşık hale gelebilir.
Paranoid kişilik bozukluğu: Tanı
Paranoid kişilik bozukluğunun fiziksel semptomları mevcutsa, doktor eksiksiz tıbbi ve psikiyatrik öykü ve gerek görülürse fizik muayene yaparak bir değerlendirmeye başlayacaktır. Kişilik bozukluklarını özel olarak teşhis etmek için laboratuvar testleri olmamasına rağmen, doktor semptomların nedeni olarak fiziksel hastalığı dışlamak için çeşitli teşhis testleri kullanabilir.
Doktor semptomlar için fiziksel bir neden bulamazsa, kişiyi bir psikiyatriste veya psikoloğa, ruhsal hastalıkları teşhis ve tedavi etmek için özel olarak eğitilmiş sağlık uzmanlarına yönlendirebilir. Psikiyatristler ve psikologlar, bir kişiyi kişilik bozukluğu açısından değerlendirmek için özel olarak tasarlanmış görüşme ve değerlendirme araçları kullanır.
Paranoid kişilik bozukluğu: Tedavi
Paranoid kişilik bozukluğu olan insanlar genellikle kendi başlarına tedavi istemezler çünkü kendilerini bir sorun olarak görmezler.
Tedavi arandığında, psikoterapi (bir tür danışmanlık), kişilik bozukluğu olan bir insan için tercih edilen ilk tedavidir. Tedavi muhtemelen genel başa çıkma becerilerini artırmanın yanı sıra sosyal etkileşimi, iletişimi ve öz saygıyı geliştirmeye odaklanacaktır.
Güven, psikoterapinin önemli bir faktörü olduğu için, paranoid kişilik bozukluğuna sahip kişilerin başkalarına karşı bu kadar güvensizliği olduğundan tedavi zordur. Sonuç olarak, bu bozukluğa sahip birçok kişi tedavi planlarını takip etmez.
İlaç tedavisi genellikle kişilik bozuklukları için ana tedavi odak noktası değildir. Ancak antipsikotik ve antidepresan gibi ilaçlar, kişilik bozukluğuna eşlik eden anksiyete, depresyon, obsesif kompulsif bozukluk ve ilgili diğer sorunları tedavi etmek için kullanılabilir.
Paranoid kişilik bozukluğu: Video
Kaynak ve ileri okuma:
- https://www.webmd.com/
- https://my.clevelandclinic.org/
- https://www.psychologytoday.com/
- https://psychcentral.com/