PKOS: Polikistik Over Sendromu Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?

PKOS: Tanım

Polikistik over sendromu (PKOS), hormonal bir bozukluktur. Üreme çağındaki her 10 kadından 1’ini etkilemektedir. Polikistik over sendromunda, erkek ve dişi üreme hormonlarında bir dengesizlik vardır. Normalde, kadınlarda androjen adı verilen az miktarda erkek hormonu ve yüksek düzeyde kadınlık hormonu olan östrojen bulunur. Polikistik over sendromuna sahip kadınlar, aşırı androjen geliştirir. Bu hormonal dengesizlik yumurtalıkları etkileyerek kistlere neden olur ve yumurtlamayı engeller. Adet dönemleri; düzensiz, seyrek veya uzun olur. Bu sendrom sıklıkla kısırlıkla sonuçlanır. Aslında polikistik over sendromu, anovülatör kısırlığın (yumurtlama eksikliğinden kaynaklanan kısırlık) en yaygın nedenidir.

Yüksek androjen seviyeleri de diğer PKOS semptomlarına neden olur. Bu durum, yüzde ve vücutta aşırı kıllanma, kafa derisinde erkek tipi kellik ve şiddetli akne oluşumunu içerebilir. Belirtiler ergenlikten sonra herhangi bir zamanda başlayabilir. Ancak çoğu kadın, sendromu hamile kalmakta zorlandıklarında öğrenir.

PKOS’un kesin nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte birkaç faktörün rol oynaması muhtemeldir. Buna yüksek insülin seviyeleri, genetik koşullar, sağlık durumu ve yaşam tarzı faktörleri dahildir.

Obez kadınlarda semptomlar daha şiddetli olma eğiliminde olduğundan, hastalığın tedavisi genellikle kilo vermek için beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri ile başlar. Sadece fazla kilolu olan veya obez olmayan kadınlar bile, kilo vermenin faydalarından yararlanabilir. Semptomları hafifletmek ve adet döngüsünü düzenli hale getirmek için, bu yöntem sıklıkla yeterlidir. Ancak kilo kaybı yeterli olmadığında, hormonal tedaviler ve diğer ilaçlar gerekli olabilir. Hamile kalmaya çalışan kadınlar için yumurtlamayı uyaran ilaçlar yardımcı olabilir.

Bununla beraber yumurta oluşumu görülen kadınlarda, polikistik over sendromunun varlığı hamilelik komplikasyonları ve diğer sağlık risklerini artırmaktadır. Polikistik over sendromu kadınların; düşük yapma ve gestasyonel diyabet gibi hamilelikle ilgili rahatsızlıklara sahip olma olasılığı daha yüksektir. Ayrıca endometrial kanser (rahmin iç yüzeyini kaplayan dokuda meydana gelen kanser türü), kalp hastalığı, karaciğer sorunları ve depresyon gibi duygu durum bozuklukları için daha yüksek risk altındadırlar. Obez kadınların, polikistik over sendromu dolayısıyla daha ciddi komplikasyonları olması daha olasıdır.

Adet periyodunuzla veya diğer PKOS semptomlarıyla ilgili sorunlar fark ediyorsanız, en kısa zamanda doktorunuza görünmelisiniz. Erken teşhis, doktorunuzun bozukluğun olası komplikasyonlarını tanımlamasına ve önlemesine yardımcı olabilir.

PKOS: Semptomlar

Bazen bir kız yeni adet görmeye başladığında, polikistik over sendromu semptomlara neden olur. Semptomlar ergenlikten sonra herhangi bir zamanda başlayabilirken, kadınlar semptomlar belirginleşmeden önce genellikle 20’li veya 30’lu yaşlarındadır. Bu sendromu kadınlar, genellikle hamile kalmaya çalıştıklarında fark ederler. Obez kadınlar daha şiddetli semptomlara sahip olma eğiliminde olduklarından semptomları daha erken fark edebilirler.

Polikistik over sendromunun yaygın semptomları şunları içerir:

• Derinin kalınlaşması ve ciltte koyu, kadifemsi cilt lekelerinin oluşumu (Akantozis nigrikans)
• Erkek tipi kıllanma (Hirsutizm)
• Kısırlık
• Seyrek, düzensiz, ağır veya uzun süreli dönemlerden sonra oluşan adet döngüsü
• Şiddetli akne veya yağlı bir cilt
• Saç derisinde incelme veya erkek tipi kellik

Bu semptomlardan herhangi birine sahipseniz en kısa sürede doktorunuza görünmelisiniz. Doktorunuz muhtemelen kistleri ve diğer anormallikleri kontrol etmek için, yumurtalıklarınızın ve rahmin görüntüleme muayenelerine ihtiyaç duyacaktır. Polikistik over sendromu; diyabet ve kalp hastalığı riskini artırdığından androjen, glikoz, kolesterol ve trigliserit düzeylerini kontrol etmek için kan testleri de gerekli olacaktır. Ek olarak kan testleri, tiroid bozukluğu gibi semptomlarınızın diğer nedenlerini ekarte etmeye yardımcı olabilir.

Aşağıdakilerden maddelerden iki veya daha fazlasına sahipseniz doktorunuz polikistik over sendromu teşhisi koyabilir:

• Adet dönemlerinizle ilgili sorunlar
• Hirsutizm gibi aşırı androjen belirtileri
• Kan testinde yüksek androjen seviyeleri
• Bir veya her iki yumurtalıkta birden fazla kist

PKOS: Nedenler

Uzmanlar, polikistik over sendromunun kesin nedenini bilmemektedir. Rahatsızlık muhtemelen, yumurtalıkları etkileyen ve birbiriyle etkileşime giren birkaç faktörü içermektedir. Buna; yüksek androjen seviyeleri, insülin direnci ve düşük dereceli iltihaplanma dahildir. PKOS’lu kadınların çoğu, çok fazla androjen hormonu üretir ve yüksek androjen seviyeleri ile uyumlu semptomlara sahiptir. Bu muhtemelen sendromun ana sorunudur. Ancak araştırmalar, diğer vücut süreçlerindeki anormalliklerin de bir rol oynadığını göstermiştir. Buna; enerji ve yağ üretimi, iltihaplanma, insülin üretimi ve düzenlenmesi dahildir.

PKOS: Risk faktörleri

Polikistik over sendromu, tüm ırklardan ve etnik kökenlerden kadınları etkilemektedir. Bununla birlikte, araştırmacılar PKOS geliştirme riskini artıran birkaç faktör belirlemişlerdir. Bu risk faktörlerine sahip olmanın mutlaka sendromu geliştireceğiniz anlamına gelmediğini unutmayın.

Risk faktörleri aşağıdakileri içermektedir:

• Düşük doğum ağırlığı ile doğmak, bebeklik döneminde hızlı kilo alımı, erken ergenlik ve çocukluk çağı obezitesi gibi gelişimsel faktörler
• Genetik bozukluk (PKOS genetik bir bozukluk gibi görünüyor. PKOS’lu bir anneniz, kız kardeşiniz veya teyzeniz varsa riskiniz daha yüksektir.)
• Obezite PKOS’lu kadınların yaklaşık %80’i obezdir.
• Düzensiz yaşam tarzı
• Tip 2 diyabet

Riskinizi azaltmak

Polikistik over sendromu riskinizi şu şekilde azaltabilirsiniz:

• Sağlıklı bir beslenme düzenine sahip olmak
• Düzenli fiziksel egzersiz yapmak
• Sağlıklı bir kiloyu korumak

PKOS geliştirme riski altındaysanız, sağlığınızı ve doğurganlığınızı korumanın yolları hakkında doktorunuzla konuşmalısınız. Düzenli tıbbi bakım ve kontrol, potansiyel sorunları erkenden belirlemeye yardımcı olabilir. Erken teşhisin sağladığı avantaj, tedaviyi olumlu yönde etkileyebilir.

PKOS: Tedavi

Polikistik over sendromu tedavisi durumunuzu iyileştiremez. Bunun yerine tedavinin amacı; semptomları hafifletmek, adet dönemlerini düzenlemek ve uzun vadeli sağlık sorunları riskini azaltmaktır.

Yaşam tarzı değişiklikleri, PKOS tedavisinde ve semptomların giderilmesinde önemli bir adımdır. Tedavinin ilk adımı öncelikle düşük kalorili, düşük karbonhidratlı bir beslenme ve orta dereceli egzersiz programıyla, kilo vermeyi içermektedir. Vücut ağırlığınızın %5-10’unu kaybetmek, adet dönemlerinizi düzenlemenize ve semptomlarınızı iyileştirmenize yardımcı olabilir. Hamile kalmaya çalışıyorsanız, bu şansınızı artırmak için yeterli olabilir.

Kilo vermeniz yeterli olmadığında, doktorunuz aşağıdakileri içeren ilaçlara yönelebilir:

• Androjen etkilerini bloke etmek için anti-androjen ilaçlar: Bu ilaçlar; akne oluşumu, saç tellerinin incelmesi, aşırı vücut ve yüz kılı oluşumu gibi semptomları iyileştirebilir.
• Eflornitin hidroklorür krem: Yüzdeki ve diğer istenmeyen bölgelerdeki tüylerin büyümesini yavaşlatabilen bir kremdir.
• Hap, aşı, spiral veya RİA’ları (rahim içi araçlar) içeren hormonal doğum kontrol yöntemleri: Hormonal doğum kontrol yöntemlerinin kullanılması, erkek ve dişi üreme hormon seviyelerini yeniden dengeler. Bu durum, adet dönemlerini düzenlemeye ve aşırı androjen semptomlarını hafifletmeye yardımcı olur.
• Tip 2 diyabet için bir ilaç olan metformin: Metformin, insülin seviyelerini düşürerek, insülin direncini tedavi edebilir. Sürekli kullanımla, PKOS’lu kadınlar yumurtlama döngüsünün gerçekleştiğini ve düzenli adet dönemlerinin olduğunu gözlemleyebilirler. Metformin, ayrıca kadınların kilo vermesine ve kolesterol seviyelerini düşürmesine yardımcı olabilir.

PKOS’lu bir kadın hamile kalmak istediğinde, doktorlar yumurtlamayı uyarmak için çeşitli ilaçlar kullanabilir. Bazen tüp bebek gibi cerrahi veya diğer prosedürler gerekli olabilir.

PKOS: Potansiyel komplikasyonlar

Polikistik over sendromunun ana komplikasyonlarından biri kısırlıktır. PKOS, kadınlarda kısırlığın en yaygın nedenlerinden biridir. Kadınlar hamile kalabildiğinde bile PKOS, aşağıdakiler dahil olmak üzere gebelik komplikasyonları riskini artırmaktadır:

• Gestasyonel diyabet
• Düşük riski
• Preeklampsi (gebelik zehirlenmesi)

PKOS, bazıları ciddi olabilen çeşitli sağlık risklerine de yol açabilir. PKOS’lu obez kadınlarda komplikasyonlar daha şiddetli olabilir.

PKOS’un potansiyel komplikasyonları aşağıdakileri içermektedir:

• Endometrial hiperplazi (kalınlaşmış rahim duvarı) ve endometrial kanser
• Nonalkolik steatohepatit (NASH) de dahil olmak üzere karaciğer hastalıkları (alkol almayan kişilerin karaciğerinde, alkole bağlı yağlanmaya benzer ciddi bir iltihaplı karaciğer hastalığı)
• Kalp hastalığı ve yüksek tansiyon
• Metabolik sendrom (yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri, kolesterol ve trigliseritler dahil olmak üzere yüksek kan değeri seviyelerini içeren bir durum) Metabolik sendrom kalp hastalığı riskini artırır.
• Anksiyete, depresyon ve yeme bozuklukları dahil olmak üzere duygu durum bozuklukları
• PKOS’lu kadınların yaklaşık %20’sini etkileyen obstrüktif uyku apnesi
• PKOS’lu kadınların yaklaşık %10’unda gelişen tip 2 diyabet, %35’e kadar gizli şeker (prediyabet) gelişir.

Erken tanı almak tedavinin, PKOS komplikasyon riskini en aza indirmesine yardımcı olur. Yaşam tarzı değişiklikleri ve sağlıklı bir kiloda kalmak, semptomları azaltmanın ve kontrol altında tutmanın en iyi yoludur.