Polikistik Over Sendromu (PKOS) Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Polikistik over sendromu nedir?

Polikistik over sendromu (PKOS), kadınlarda görülen bir hormonal dengesizlik durumudur ve sıklıkla adet düzensizlikleri, aşırı tüylenme (hirsutizm) ve kilo problemleri gibi semptomlara yol açar. Bu durum, yumurtalıklarda çok sayıda küçük, sıvı dolu keseciklerin (kistlerin) oluşumuyla karakterize edilir. PKOS, aynı zamanda insülin direnci ve tip 2 diyabet gibi metabolik komplikasyonlarla da ilişkilendirilmiştir, bu yüzden erken tanı ve yönetim önemlidir.

PKOS’un kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin kombinasyonunun rol oynadığı düşünülmektedir. Tedavi yaklaşımları, semptomların şiddetine ve hastanın sağlık durumuna göre değişiklik gösterir; yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi ve bazı durumlarda cerrahi müdahale içerebilir. PKOS olan kadınlar, doğurganlık sorunlarıyla karşılaşabilirler, ancak uygun tedavi yöntemleriyle birçok kadın başarılı bir şekilde hamile kalabilir.

Polikistik over sendromu belirtileri nelerdir?

PKOS’un belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir, ancak en yaygın belirtiler şunlardır:

1. Düzensiz adet döngüleri
   PKOS olan kadınlarda adet döngüleri genellikle düzensizdir. Bazı kadınlar ayda bir kezden daha seyrek adet görürken, bazıları hiç adet görmeyebilir.
2. Aşırı androjen seviyeleri
   Androjenler erkek hormonlarıdır, ancak kadınlar da düşük seviyelerde bu hormonları üretirler. PKOS olan kadınlarda androjen seviyeleri normalden yüksek olabilir, bu da yüzde ve vücutta aşırı tüylenme (hirsutizm), şiddetli akne ve saç dökülmesi gibi belirtilere yol açabilir.
   
3. Yumurtalık kistleri
   Yumurtalıklarda çok sayıda küçük kistlerin oluşumu, ultrason ile teşhis edilebilir. Bu kistler, yumurtalıkların büyümesine ve normal işlevlerini yerine getirememesine neden olabilir.
4. Kilo alma veya obezite
   PCOS olan kadınlar, özellikle karın bölgesinde kilo almaya daha yatkındır. Bu durum, insülin direnci ile bağlantılı olabilir ve diyabet riskini artırabilir.
5. İnsülin direnci ve tip 2 diyabet
   PKOS olan kadınlarda insülin direnci yaygındır. Bu durum, vücudun insüline normalden daha az etkili bir şekilde tepki vermesi ve kan şekerinin yükselmesine neden olmasıdır.
6. Kısırlık
   PKOS, kadınlarda kısırlığın önde gelen nedenlerinden biridir. Düzensiz ovülasyon (yumurtlama) veya hiç olmaması, gebe kalmayı zorlaştırabilir.
7. Yorgunluk
   Yüksek insülin seviyeleri veya vücudun insüline tepkisizliği nedeniyle enerji üretiminde sorunlar yaşanabilir, bu da PKOS olan kadınlarda yorgunluk hissine yol açabilir.
8. Ruhsal sağlık sorunları
   PKOS olan kadınlar, depresyon ve anksiyete gibi ruhsal sağlık sorunlarına daha yatkın olabilirler.
9. Uyku apnesi
   Özellikle obez PKOS hastalarında uyku apnesi riski daha yüksektir. Bu durum, gece boyunca nefesin kesilmesiyle karakterize bir uyku bozukluğudur.
10. Cilt sorunları
    Aşırı androjen seviyeleri cilt sorunlarına da yol açabilir. Akne, cilt altı kistleri ve ciltte koyulaşma (akantozis nigrikans) gibi sorunlar görülebilir.

Not: PCOS’un belirtileri ve şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bu yüzden, yukarıda belirtilen semptomlardan herhangi birine sahipseniz, doktora danışmanız önemlidir.

Polikistik over sendromu neden olur?

PKOS’un kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, araştırmalar aşağıdakiler gibi birkaç olası faktörü işaret etmektedir:

1. İnsülin direnci
   Vücudun insüline karşı normalden daha az duyarlı hale gelmesi ve bu durumun androjen hormonlarının aşırı üretilmesine neden olması. Yüksek androjen seviyeleri ovülasyonu (yumurtlamayı) engelleyebilir ve PKOS semptomlarına yol açabilir.
2. Kronik iltihap
   Bazı çalışmalar, PKOS’lu kadınlarda kronik düzeyde hafif iltihaplanma olabileceğini göstermiştir. Bu iltihaplanmanın androjen hormonları üzerinde etkili olabileceği düşünülmektedir.
3. Genetik yatkınlık
   PKOS’un ailelerde yaygın olarak görülmesi, durumun genetik bir bileşeni olduğuna işaret etmektedir. Eğer annenizde veya kız kardeşinizde PKOS varsa, sizin de PKOS geliştirme riskiniz daha yüksek olabilir.
4. Yüksek androjen seviyeleri
   Androjenler erkeklerde daha yüksek seviyelerde bulunan hormonlardır, ancak kadınlar da bu hormonları düşük seviyelerde üretirler. PKOS’lu kadınlarda, bu hormonların anormal derecede yüksek seviyeleri bulunabilir, bu da ovülasyon (yumurtlama) problemlerine, akne oluşumuna ve aşırı tüylenmeye (hirsutizm) neden olabilir.
5. Düşük dereceli inflamasyon
   Araştırmalar, PKOS’lu kadınların vücutlarında düşük dereceli inflamasyonun (iltihap) olduğunu göstermiştir. Bu inflamasyon, polikistik overlerin ürettiği androjen miktarını artırabilir.

Not: PKOS’un nedenleri karmaşık ve çok faktörlüdür, bu yüzden tedavi genellikle semptomlara yönelik olup yaşam tarzı değişikliklerini, ilaçları ve bazen cerrahi prosedürleri içerebilir. Eğer PKOS şüphesi varsa, bir sağlık profesyoneli ile görüşmek en iyi yaklaşımdır.

Polikistik over sendromu nasıl teşhis edilir?

Polikistik over sendromu (PKOS) teşhisi, genellikle hastanın tıbbi öyküsü, fiziksel muayene bulguları ve bazı laboratuvar testleri ile konur. PKOS teşhisinde kullanılan temel yaklaşımlar şunlardır:

1. Tıbbi geçmiş
   Doktor, adet döngüsü düzensizlikleri, kilo değişiklikleri, aşırı tüylenme (hirsutizm), saç dökülmesi, akne gibi semptomlar hakkında sorular sorar. Ayrıca, ailede PKOS öyküsü olup olmadığı da sorgulanır.
2. Fiziksel muayene
   Doktor, aşırı tüylenme, cilt değişiklikleri (akne, cilt altı yağ bezelerinin iltihaplanması), saç dökülmesi ve kilo gibi fiziksel belirtileri değerlendirir. Ayrıca, obezite veya insülin direncinin diğer göstergeleri için vücut kitle indeksi (VKİ) ve bel çevresi ölçümü yapılır.
3. Laboratuvar testleri
   Hormon seviyelerini ölçmek için kan testleri yapılır. Bu testler genellikle lüteinize edici hormon (LH), folikül stimüle edici hormon (FSH), testosteron (ve diğer androjenler) ve insülin seviyelerini içerir. Ayrıca, kan şekeri seviyeleri ve kolesterol gibi diğer sağlık sorunlarını değerlendirmek için ek testler yapılabilir.
4. Ultrason
   Yumurtalıklardaki çok sayıda küçük kistin varlığını ve yumurtalıkların büyüklüğünü değerlendirmek için transvajinal ultrason kullanılabilir. Bu, PKOS’un karakteristik bir özelliği olan polikistik overlerin tespit edilmesine yardımcı olur. Ancak, ultrason bulguları tek başına PKOS teşhisi için yeterli değildir.

PKOS teşhisi genellikle “Rotterdam kriterleri” olarak bilinen bir yöntemle konur. Bu kriterlere göre, üç ana özellikten en az ikisinin bulunması durumunda POS teşhisi konulabilir:

• Adet düzensizlikleri
  Ovülasyon (yumurtlama) eksikliği veya düzensiz adet döngüleri.
• Yüksek androjen seviyeleri
  Kan testleriyle belirlenen yüksek androjen seviyeleri veya aşırı tüylenme gibi fiziksel belirtiler.
• Polikistik overler
  Ultrason ile yumurtlıklarda çok sayıda kistin görülmesi.

Not: Her kadın farklı semptomlar gösterebilir ve PKOS teşhisi ve tedavisi kişiye özel olmalıdır. Eğer PKOS belirtileri yaşıyorsanız, bir sağlık profesyoneli ile görüşmek önemlidir.

Polikistik over sendromu nasıl tedavi edilir?

Polikistik over sendromu (PKOS) tedavisi, kişinin semptomlarına, tedavi hedeflerine ve varsa çocuk sahibi olma isteğine göre değişiklik gösterir. Tedavi, semptomları yönetmeyi, olası komplikasyonları önlemeyi ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlar. PKOS için çeşitli tedavi seçenekleri aşağıda listelenmiştir:

1. Yaşam Tarzı değişiklikleri
   • Kilo verme: Fazla kiloların verilmesi, insülin direncini azaltabilir, hormon seviyelerini düzenleyebilir ve ovülasyonu (yumurtlama) durumunu iyileştirebilir. Hatta küçük miktarda kilo kaybı bile (vücut ağırlığının %5-10’u) semptomlarda önemli bir iyileşme sağlayabilir.
   • Düzenli egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite, insülin direncini düşürmeye, kilo kontrolüne yardımcı olmaya ve ovülasyonu (yumurtlamayı) düzenlemeye yardımcı olabilir.
   • Sağlıklı beslenme: Düşük glisemik indeksli (GI) besinlerin tüketilmesi, insülin seviyelerini ve kan şekeri dalgalanmalarını stabilize etmeye yardımcı olabilir.
2. İlaç tedavisi
   • Doğum kontrol hapları: Hormon dengesizliklerini düzenlemek, adet düzensizliklerini düzeltmek, aşırı tüylenmeyi azaltmak ve akneyi kontrol altına almak için reçete edilebilir.
   • Metformin: İnsülin direncini azaltan ve ovülasyonu teşvik eden bir ilaçtır. Aynı zamanda kilo kaybına da yardımcı olabilir.
   • Clomiphene citrate ve letrozole: Ovülasyonu (yumurtlamayı) teşvik eden ilaçlardır. Çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar için kullanılabilir.
   • Spironolactone: Androjen seviyelerini düşürerek aşırı tüylenmeyi (hirsutizm) ve akneyi azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak gebelik planlayan kadınlar için önerilmez.
3. Cerrahi Yöntemler:
   • Ovaryan delme: Yumurtalık dokusunda küçük delikler açarak androjen üretimini azaltır ve ovülasyonu (yumurtlamayı) teşvik edebilir. Çok yaygın olarak kullanılmayan, genellikle diğer tedavi yöntemlerine yanıt vermeyen durumlar için düşünülen bir yöntemdir.

Not: PKOS tedavisi kişiye özel olup, uzman bir doktor tarafından yönlendirilmelidir. Tedavi sırasında düzenli sağlık kontrolleri, tedavinin etkinliğini değerlendirmek ve gerekirse tedavi planında ayarlamalar yapmak için önemlidir.