Pulmoner Emboli Nedir? Akciğer Embolisi Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?

Pulmoner emboli: Tanım

Pulmoner emboli veya diğer adıyla akciğer embolisi, bir kan pıhtısı, kanı akciğere taşıyan damarlardan birinin tıkayarak oksijenin etkilenen bölgenin dokularına gitmesini engellediğinde ortaya çıkan ciddi bir durumdur. Pulmoner tromboz olarak da bilinen bu durum genellikle ani nefes darlığı, şiddetli öksürük ve özellikle nefes alırken göğüs ağrısı veya nefes alırken sırt ağrısı gibi semptomlarla tanımlanır.

Pulmoner emboli ciddi bir durum olduğu için, herhangi bir şüphe olduğunda, durumunuzu değerlendirmek için hızlı bir şekilde hastaneye gitmek önemlidir. Hastanede doğrudan damar içine antikoagülan ilaçlar alabilir, oksijen tedavisi görebilir ve daha ciddi durumlarda ameliyat gibi bir prosedüre ihtiyacınız olabilir.

Pulmoner emboli: Türler

Doktorlar pulmoner emboliyi şiddet ve konuma göre sınıflandırır. Embolinin ciddiyeti düşük, orta veya yüksek olarak ölçülür. Doktorlar ciddiyeti belirlemek için aşağıdaki gibi birkaç kriter kullanır:

• Semptomlar
• Akciğer fonksiyonu
• Tansiyon
• Kan testi sonuçları
• Oksijen gereksinimleri
• Görüntüleme muayene sonuçları (özellikle ekokardiyogram sonuçları)

Doktorlar ayrıca yüksek riskli bir pulmoner emboliyi “masif” ve orta riskli bir vakayı “submasif” olarak adlandırabilir.

Konum, pıhtının akciğerde bulunduğu yeri ifade eder. Doktorlar yere göre üç tip pulmoner emboli sınıflandırır:

1. Semer pulmoner emboli:
   Bu tipte, ana pulmoner arterde veya sol veya sağ ana dallarından birinde bir pıhtı bulunur. Bu merkezi bir embolidir.
2. Lobar pulmoner emboli:
   Bu tipte, bir lober arterde bir pıhtı bulunur. Her sol veya sağ ana pulmoner arter dalı iki lober artere ayrılır. Her akciğerde sol akciğerde iki lob ve sağ akciğerde üç lob besleyen iki lober arter vardır. Bu aynı zamanda merkezi embolidir.
3. Distal pulmoner emboli:
   Bu tipte, segmental veya subsegmental arterde bir pıhtı bulunur. Bunlar, akciğerin her segmentini besleyen arterlerdir. Bir segment, bir lobun bir alt bölümüdür. Sol akciğerde sekiz, sağ akciğerde 10 segment vardır. Bu pıhtı periferik bir embolidir.

Pulmoner emboli: Semptomlar

Semptomlar kişiden kişiye değişir ve herhangi bir semptom olmaksızın bile pulmoner emboli olması mümkündür. Emboli ciddi komplikasyonlara neden olduğunda, semptomlar şiddetli olabilir ve yaşamı tehdit edebilir.

Derin ven trombozu (DVT), pulmoner embolinin ana nedeni olduğundan, DVT semptomları olası bir emboli konusunda uyarıda bulunabilir. Her iki durumun semptomlarına aşina olmanız ve riskleriniz hakkında doktorunuzla konuşmanız önemlidir.

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere, pulmoner emboliye işaret edebilecek ciddi semptomlar için derhal tıbbi yardım almanız gerekir.

• Ani göğüs ağrısı veya basıncı
• Kan tükürmek (hemoptizi)
• Nefes almada zorluk
• Bayılma veya bilinç düzeyinde değişiklik
• Hızlı nefes alma veya nefes darlığı
• Hızlı kalp atış hızı (taşikardi)
• Nefes alıp verirken göğüs bölgesinde ağrı

Derin ven trombozuna bağlı semptomlar

Bazı durumlarda, pulmoner embolinin semptomları sadece DVT semptomlarıdır. Bu belirtiler bir bacakta ve bazen bir kolda ortaya çıkar. DVT’ye bağlı bacak veya kol semptomları şunları içerir:

• Bacak veya kolda kramp ve ağrı
• Bacak veya kolda ağrı ve şişlik
• Bölgede cilt kızarıklığı veya renk değişikliği
• Bölgede hassasiyet veya sıcaklık

Pulmoner emboli: Nedenler

Pulmoner emboli, akciğerlerin arterlerinden birindeki bir tıkanıklıktır. Tıkanma genellikle bir kan pıhtısından kaynaklanır, ancak daha az yaygın olan başka nedenler de vardır. Akciğerdeki bir arterin tıkanması, akciğerin bir kısmına kan akışını kısıtlar, vücuttaki kan ve oksijen akışını sınırlayabilir ve bu durum emboliye neden olur.

Pulmoner embolinin ana nedeni derin ven trombozudur. Derin ven trombozu, baldır, uyluk, pelvis ve bazen bir kol gibi alt ekstremitelerin büyük damarlarında kan pıhtılarının oluştuğu bir durumdur.

Bir kan pıhtısı damar duvarından ayrılırsa, kan dolaşımından geçebilir ve akciğerlerdeki bir arteri tıkayarak pulmoner emboliye neden olabilir.

Diğer nedenler

Bazen kan pıhtısı dışında bir şey emboli haline gelebilir ve pulmoner artere yerleşerek tıkanmaya neden olabilir. Böyle bir duruma neden olan şeyler şunları içerir:

• Amniyotik sıvı
• Kemik iliğinde yağ (genellikle femur gibi uzun bir kemik kırığı nedeniyle)
• Yabancı cisim (genellikle intravenöz enjeksiyondan kaynaklanan)
• Bir tümörün parçaları
• Mikrop kapmış bir doku

Pulmoner emboli: Risk faktörleri

Bir dizi faktör pulmoner emboli geliştirme riskini artırsa da risk faktörleri olan herkes bu sorunu geliştirmeyecektir. Genel olarak risk faktörleri aşağıdakileri içerir:

1. Yaşlılık:
   Risk yaşla birlikte artar.
2. Santral venöz kateterler:
   Bu tüp, genellikle ilaçların, sıvıların veya besinlerin uzun süreli verilmesi için büyük bir damara yerleştirilir.
3. Kronik durumlar:
   Bunlara kanser, kalp veya akciğer hastalığı ve iltihaplı bağırsak hastalığı dahildir.
4. Yüksek östrojen seviyeleri:
   Artan östrojen seviyeleri, oral kontraseptiflerden veya hormon tedavisinden kaynaklanabilir. Vücut ayrıca doğumdan sonra 3 aya kadar daha yüksek östrojen seviyeleri üretir.
5. Pıhtılaşma bozukluklarının geçmişi:
   Daha önce benzer sorun yaşadıysanız veya aileden dolayı genetik yatkınlığınız varsa, risk altındasınız demektir.
6. Uzun süreli hareketsizlik:
   Birçok faktör hareketliliği ve kan akışını sınırlayabilir. Bunlar, ameliyattan sonra veya tıbbi durum nedeniyle uzun süreli yatak istirahati ve araba veya uçakla uzun yolculuklar gibi uzun süre oturmayı içerebilir.
7. Travmatik yaralanma:
   Bu, bir motorlu araç kazası, düşme veya başka bir travmatik yaralanmadan kaynaklanan travmayı içerir.
8. Şiddetli hastalık:
   Bu, birini venöz tromboza yatkın hale getirebilecek enfeksiyonları içerir.
9. Vasküler sorunlar:
   Bunlara varisli damarlar, kırık veya ameliyat nedeniyle damar yaralanması dahildir.
10. Diğer sağlık sorunları:
    Bunlara obezite veya sigara içmek dahildir.

Pulmoner emboli: Teşhis

Teşhis için doktorunuz çeşitli sorularla tıbbi geçmişinizi alacak, fiziksel bir muayene yapacak ve gerekirse testler isteyecektir. Doktorunuzun durumunuzu teşhis etmek sorabileceği sorular şunları içerir:

• Hangi semptomları yaşıyorsunuz?
• Semptomlarınız ne zaman başladı?
• Semptomlarınız sabit mi yoksa gelip gidiyorlar mı?
• Semptomlarınız ne kadar şiddetli?
• Semptomlarınızı iyileştiren veya kötüleştiren herhangi bir şey varsa nedir.
• Kan pıhtısı, derin ven trombozu veya emboli geçmişiniz var mı?
• Ailenizde kan pıhtılaşması sorunu yaşayan var mı?
• Başka hangi tıbbi durumlarınız var?
• Hangi ilaçları kullanıyorsun?

Muayene sırasında doktorunuz kalbinizi ve ciğerlerinizi dinleyecektir. Doktorunuzun bacaklarınızı derin ven trombozu semptomları açısından incelemesi de önemlidir. Bacağınız hassas veya ağrılıysa doktorunuza bildirmeniz gerekir.

Tek başına semptomları kullanarak pulmoner emboli tanısı koymak zor olduğu için, doktorunuz bazen aşağıdaki testlere de ihtiyaç duyabilir.

1. Kan testleri:
   Bu testler oksijen ve karbondioksit düzeylerini kontrol eder. Bu seviyeler, kalıtsal pıhtılaşma bozukluklarının belirtilerini ve D-dimer seviyeleri de dahil olmak üzere kanınızın pıhtılaşma durumunu gösterebilir.
2. Göğüs röntgeni:
   Röntgen semptomlarınızın diğer olası nedenlerini ekarte edebilir.
3. Dubleks ultrason:
   Bu test, bacaklarınızdaki damarları derin ven trombozu açısından inceler.
4. Elektrokardiyogram (EKG):
   Bu basit test, kalbin elektriksel aktivitesini kaydeder.
5. Pulmoner anjiyografi:
   Bu test, akciğerlerinizdeki arterlerin görüntülerini almak için kontrast boya kullanır.
6. Ventilasyon/perfüzyon taraması:
   Bu görüntüleme testi, akciğerlerdeki kan akışını haritalar ve akciğerlerden geçen hava akışıyla karşılaştırır.
7. Diğer görüntüleme muayeneleri:
   Diğer görüntüleme muayeneleri arasında bilgisayarlı tomografi ve emar vardır.

Pulmoner emboli: Tedavi

Pulmoner emboli tedavisi genel olarak şu şekildedir:

• Kan pıhtılarının oluşumunu ve büyümesini kontrol etmek ve akciğerlere kan akışını yeniden sağlamak için ilaç kullanmak
• Doktorun belirleyeceği yöntemlerle oksijen almak
• Şiddetli veya yaşamı tehdit edebilecek vakalarda veya kan pıhtısı çok büyükse diğer prosedürler

İlaç tedavisi

Pulmoner embolinin altında yatan nedene ve ciddiyetine bağlı olarak doktorunuz şu ilaçları reçete edebilir:

1. Antikoagülanlar:
   Bu ilaçlar kanı inceltir ve kan pıhtılarının oluşumunu veya büyümesini engeller. Yaygın ilaçlar arasında warfarin, heparin veya apixaban gibi trombin inhibitörleri bulunur.
2. Sakinleştiriciler ve ağrı kesici ilaçlar:
   Bunlar kendinizi daha rahat hissetmenizi sağlar.
3. Trombolitikler:
   Bu ilaçlar, şiddetli veya yaşamı tehdit edebilecek vakalarda büyük kan pıhtılarını hızla çözer.

Diğer tedavi prosedürleri

Bazı durumlarda doktorlar pıhtıyı çıkarmak için bir kateter kullanır veya pıhtıyı çözmek için farklı ilaçlar verir. Daha az yaygın olarak, pıhtıya erişmek için ameliyat gerekir.

Kateter bazlı tedavide, doktor kan pıhtısına erişmek için ince, esnek bir tüp yerleştirir. Bu, üst uyluk veya koldaki bir damara bir kateter yerleştirmeyi ve kan pıhtısına ulaşmak için damardan yönlendirmeyi içerir.

İlaçlar veya diğer tedaviler başarısız olduğunda doktorlar bir vena kava filtresi önerebilir. Bu, vena kavaya cerrahi olarak yerleştirilmiş bir cihazdır. Alt ekstremitelerdeki kan pıhtılarının akciğerlere ulaşmasını engeller.

Masif bir pulmoner emboli durumunda, doktorlar ekstrakorporeal membran oksijenasyonu (ECMO) yapabilir. Bu tür yaşam desteği, karbondioksiti çıkarmak ve oksijen açısından zengin kanı vücuda geri göndermek için bir kalp-akciğer makinesinden kan pompalamayı içerir. Bu, pulmoner embolinin çözülmesi ve akciğerlerin iyileşmesi için zaman tanır.

Pulmoner emboli: Potansiyel komplikasyonlar

Tedavi edilmemiş bir embolinin komplikasyonları ciddi ve hatta yaşamı tehdit edici olabilir. Tedavi planınızı takip ederek ciddi komplikasyon riskinizi azaltmaya yardımcı olabilirsiniz.

Potansiyel komplikasyonlar şunları içerir:

• Kanda düşük oksijen seviyeleri (hipoksi)
• Kalıcı akciğer hasarı
• Pulmoner hipertansiyon
• Organ yetmezliği veya işlev bozukluğu
• Tekrarlayan trombotik olaylar

Pulmoner emboli: Önleme

Derin ven trombozu (DVT), pulmoner embolinin birincil nedenidir. Bu nedenle, DVT’yi önlemek, bir emnoliyi önlemenin ana yoludur. Her iki durum için de risk altındaysanız, doktorunuz aşağıdakileri önerebilir:

• Bacaklarınızı mümkün olduğunca sık kaldırın ve uyku sırasında ayağınızı yüksekte tutun.
• Sağlıklı kilonuzu koruyun.
• Ameliyattan hemen sonra yürümek de dahil olmak üzere hareket edin ve fiziksel aktivite yapın.
• Tütün ve tütün ürünlerini bırakın.
• Ameliyat, kalp krizi, felç veya kanser komplikasyonları için doktorunuza danışarak ilaç alın.
• Hareketsizlik dönemlerinde pnömatik sıkıştırma kullanın.
• Kompresyon çorapları giyin.

Uzun süreli oturma veya seyahat için bol miktarda sıvı içmek, destek çorapları giymek, sık sık ayakta durmak veya yürüme molaları vermek ve oturduğunuzda baldır ve ayak bileği egzersizleri yapmak yardımcı olabilir. DVT için daha yüksek risk altında olan kişiler için – örneğin ortopedik cerrahi sonrası – doktorlar ayrıca uçakla seyahat ederken aspirin almayı önerebilir.

---