Radyasyon Tedavisi (Radyoterapi) Nedir?
Radyasyon tedavisi (radyoterapi) nedir?
Radyasyon tedavisi veya radyoterapi, kanser hücrelerini öldürmek ve tümörleri küçültmek için radyasyon uygulayan bir kanser tedavisidir. Kanser; hasarlı hücreler bölündüğünde ve kontrolsüz bir şekilde çoğaldığında ortaya çıkar. Kanser hücreleri, vücudunuz onları durdurmak için sinyal verdiğinde bile hızla çoğalmaya devam ederler.
Radyoterapinin amacı; kanseri tedavi etmek, kontrol altına almak veya kanser semptomlarını hafifletmektir. Ancak radyasyon tedavisi, kanser hücrelerinin yanı sıra normal hücrelerinizi de öldürür. Bu yüzden tedavinin yan etkilerini en aza indirmek için radyasyon onkolojisi uzmanı, tümörünüzü tam olarak hedefleyen ve sağlıklı hücrelere verilen hasarı azaltan özel ekipman ve teknikler kullanır.
Radyasyon tedavisi, kanser ve diğer durumları tedavi etmek için yalnızca bir yöntemdir. Hangi tedavilerin sizin için doğru olduğunu anlamak için, kansere özgü tüm tedavi seçeneklerini doktorunuzla görüşmelisiniz.
Radyasyon tedavisi (radyoterapi) türleri nelerdir?
Radyoterapi türleri aşağıdakileri içerebilir:
- Dış ışın radyasyon tedavisi birçok kanser türünü tedavi etmek için, vücudun dışındaki bir makineden radyasyon sağlar. Bir radyasyon onkoloji uzmanı veya teknisyeni, radyasyon ışınını tam olarak tümöre veya kanserli bölgeye yönlendirir. Stereotaktik radyocerrahi (SRS) ve proton tedavisi, harici ışın radyasyon tedavisinin özel türleridir.
- Dahili radyasyon tedavisi veya brakiterapi, radyoaktif materyalin tümörün içine veya kanserli bölgenin hemen yanına yerleştirilmesini içermektedir. Örneğin, bir radyasyon onkoloji uzmanı, prostat kanserini tedavi etmek için prostat bezine radyoaktif tohum implantları yerleştirir.
- Radyofarmasötikler radyoaktif ilaçlardır. Bu ilaçlar, intravenöz enjeksiyon yoluyla, hap şeklinde veya uygun görülen vücut bölgelerine yerleştirilerek kişiye verilebilir. Örneğin radyasyon onkoloji uzmanı, tiroid kanserini tedavi etmek için radyoaktif iyot ve bazı Hodgkin dışı lenfoma (HDL, lenfositlerin oluşturduğu kanser türü) vakalarını tedavi etmek için radyoaktif antikorlar kullanır. Radyofarmasötikler ayrıca belirli beyin tümörlerini ve kemik kanserinden kaynaklanan kemik ağrılarını da tedavi edebilir.
Yapılabilecek diğer işlemler
Doktorunuz kanseri tedavi etmek için, radyasyon tedavisine ek olarak bir veya daha fazla prosedür önerebilir. Bu prosedürler aşağıdakileri içerir:
- İmmünoterapi, kanserle savaşmaya yardımcı olmak için vücudunuzun bağışıklık sistemini güçlendirir veya uyarır.
- Kemoterapi kanseri ve kanser hücrelerinin büyümesini yavaşlatan veya durduran ilaçlarla birlikte tedavi eder.
- Hormon tedavisi, belirli kanserlerin büyümesini uyaran hormonların etkilerini bloke eder.
- Lazer tedavisi, tümörleri ortadan kaldırır ve kanser semptomlarını lazerle tedavi eder.
- Fotodinamik terapi, ışığa duyarlı özel ilaçları, belirli ışık dalga boylarıyla birleştirir. Doktorunuz ilacı tümörünüze enjekte eder ve ışığa maruz bırakır. Bu yöntem, kanser hücrelerini öldüren bir reaksiyon üretir.
- Cerrahi, kanserli ve kanserli olmayan tümörleri ortadan kaldırır. Doktorunuz ayrıca kanser öncesi dokuları çıkarmak için de ameliyatı kullanabilir.
Radyasyon tedavisi (radyoterapi) neden yapılır?
Doktorlar kanseri tedavi etmek için, sıklıkla radyasyon tedavisini kullanırlar. Doktorunuz aşağıdakiler durumlar için radyoterapiyi önerebilir:
- Kanserli bir tümörü yok etmek
- Ameliyat veya kemoterapi gibi diğer tedavilerden sonra, kanserin tekrar büyüme riskini azaltmak
- Cerrahi olarak çıkarmadan önce ilgili tümörü küçültmek
- Ağrıyı veya diğer kanser semptomlarını hafifletmek için tümörü küçültmek
Doktorunuz aşağıdaki kanser türleri için radyasyon tedavisini önerebilir:
- Anal ve rektum kanseri
- Mesane kanseri
- Kemik kanseri
- Beyin kanseri ve tümörleri
- Meme kanseri
- Rahim ağzı, yumurtalık ve rahim kanseri
- Baş ve boyun kanseri
- Akciğer kanseri
- Lenfoma (lenf kanseri)
- Prostat kanseri
- Cilt kanseri
Doktorlar bazen stereotaktik radyocerrahi (SRS) adı verilen özel bir radyasyon tedavisi türü önermektedir. Bu yöntem; epilepsi (sara hastalığı), arteriovenöz malformasyonlar (AVM; atardamar ve toplardamarlarda oluşan anormal bağlantılar), Parkinson hastalığı ve trigeminal nevralji (beyindeki trigeminal siniri etkileyen ağrı hastalığı) dahil olmak üzere bazı kanserli olmayan beyin hastalıklarını tedavi etmek için kullanılır. Doktorlar ayrıca hipertiroidiyi (aşırı aktif tiroid) tedavi etmek için de radyasyon tedavisi kullanırlar.
Radyasyon tedavisini (radyoterapi) kimler uygular?
Radyasyon onkoloji uzmanı veya teknisyeni, radyasyon tedavisini uygular. Radyasyon onkoloji uzmanları, kanser ve ilgili hastalıkların radyasyonla tedavisinde uzmanlaşmıştır. Onkologlar; kanseri teşhis etme, tedavi etme ve önleme konusunda uzmanlaşmış doktorlardır.
Radyasyon tedavisi (radyoterapi) nasıl yapılır?
Radyasyon tedaviniz, hastanenin radyoloji bölümünde veya ayakta tedavi edilen bir radyoloji ortamında gerçekleştirilecektir. Radyasyon tedavileri kanserli tümörün tipine, boyutuna, konumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir.
Dış ışın radyasyon tedavisi genellikle birkaç hafta boyunca, her gün tedavi görmeyi gerektirir ve aşağıdaki adımları içerir:
- Doktorunuz, tümörü ve çevresindeki normal dokuları tam olarak belirlemek için BT (bilgisayarlı tomografi) veya MR (emar) gibi görüntüleme muayenelerini kullanarak radyasyon tedavinizi planlayacaktır.
- Onkoloji uzmanı, her tedavi için sizi tam olarak aynı pozisyonda tutmak için kişiselleştirilmiş kalıplar veya başka cihazlar kullanacaktır. Bu işlem, radyasyon ışınının kanserli dokuyu yok etmesini ve etrafındaki normal dokuyu daha az tahrip etmesini sağlar. Onkoloji uzmanı ayrıca, tam konumlandırmaya yardımcı olmak için cildinizi de işaretleyebilir.
- Doktorunuz, tümörünüzü tedavi etmek için tam radyasyon türünü ve dozunu belirleyecektir.
- Hasta önlüğü giyecek ve tedaviyi engelleyebilecek takı, giysi, gözlük veya diğer herhangi bir eşyayı da çıkarmanız gerekecektir.
- Onkoloji uzmanı veya teknisyeni sizi bir masaya yerleştirecektir.
- Doktorunuz size sıvı, hafif bir yatıştırıcı veya başka bir ilacı enjeksiyon yoluyla verebilir. Ayrıca, bazı radyasyon tedavisi türlerinde hareketsiz kalmanıza yardımcı olacak özel bir başlık takılabilir ve diğer prosedürler uygulanabilir.
- Doktorunuz daha sonra tedavi odasından ayrılacak, ancak sizi video ile izleyecektir. Uzmanla veya diğer sağlık ekibiyle interkom üzerinden konuşabileceksiniz.
- Radyasyon ışın makinesi yüksek miktarda radyasyon verecektir. Bu süreçte hiçbir şey hissetmeyeceksiniz.
- Muhtemelen aynı gün, radyasyon tedavisi seansınızdan hemen sonra eve gidebileceksiniz.
Dahili radyasyon tedavisi veya brakiterapi, radyoaktif bir materyalin doğrudan tümörünüzün içine veya kanserinizin hemen yanına yerleştirilmesini içerir. Kesin prosedür, kanserinizin türüne ve konumuna bağlı olarak değişecektir.
Sistemik radyasyon tedavisi, enjeksiyon yoluyla veya hap şeklinde radyoaktif bir ilaç almayı içerir. Örneğin, tiroid kanseri için radyoaktif iyot tedavisi hap veya sıvı şekilde verilebilir. Kesin prosedür, kanserinizin türüne ve konumuna bağlı olarak değişecektir.
Radyasyon tedavisinde (radyoterapi) acı hissedecek miyim?
Radyasyon tedavisinin kendisi ağrısızdır. Stereotaktik radyocerrahi için özel bir başlık takmak gerektiğinden bu prosedürde belki biraz rahatsızlık duyabilirsiniz. Ağrı hissettiğinizde yatıştırıcı ilaçlar size verilebilir, böylece işleminiz sırasında ve sonrasında rahat olabilirsiniz.
Radyasyon tedavisinin (radyoterapi) yan etkileri nelerdir?
Radyasyon tedavisinin olası komplikasyonları ve yan etkileri; radyasyonun türüne, dozuna ve tedavi gerektiren vücut bölgesine göre değişir. Yan etkiler genellikle geçicidir ve bazı kişilerde hiçbir yan etki görülmez. Radyasyon tedavinizin olası komplikasyonları ve yan etkileri hakkında doktorunuzla konuşmalısınız.
Genel riskler ve olası komplikasyonlar aşağıdakileri içerebilir:
- Nadir de olsa yeni bir kanser gelişimi
- Radyasyon başa veya boyuna yakınsa yutma güçlüğü
- Tükenmişlik/yorgunluk
- Tedavi bölgesine yakın saç dökülmesi
- Kısırlık
- Bulantı, kusma ve ishal
- Cilt tahrişi, kuruluk, kaşıntı, soyulma veya kabarma
- Şişkinlik
Komplikasyon riskinizi azaltmak
Tedavi planınızı takip ederek komplikasyon riskinizi azaltabilirsiniz.
- Doktorunuzun önerdiği şekilde hamilelikten kaçınmanız gerekmektedir. Hamilelik ihtimali varsa derhal doktorunuza haber veriniz.
- Tedavinizden önce ve sonra aktivite, beslenme ve yaşam tarzı kısıtlamaları ve önerilerini takip etmelisiniz.
- Herhangi bir endişenizi derhal doktorunuza bildirmelisiniz.
- İlaçlarınızı tam olarak belirtildiği şekilde almalısınız.
Radyasyon tedavisine (radyoterapi) nasıl hazırlanmalı?
Tedaviniz sırasında veya öncesinde atacağınız adımlar konforunuzu ve tedavi sonucunu iyileştirebilir.
Radyasyon tedavisine şu şekilde hazırlanabilirsiniz:
- Tıbbi geçmişiniz, alerjileriniz ve ilaçlarınızla ilgili tüm soruları yanıtlamalı veya doktorunuza bildirmelisiniz. Buna kullandığınız ilaçlar, reçetesiz aldığınız ilaçlar, gördüğünüz bitkisel tedaviler ve vitaminler dahildir. Tıbbi durumlarınızın, ilaçlarınızın ve alerjilerinizin güncel bir listesini her zaman yanınızda taşımak iyi bir fikirdir.
- Sigarayı bırakmalısınız. Sigara içmek dokulardaki kan akışını bozar ve bu da radyasyonun yan etkilerini kötüleştirebilir.
- İlaçları aynen belirtildiği şekilde almalı veya bırakmalısınız.
Doktorunuza sorulacak sorular
Radyasyon tedavisi görmek stresli olabilir. Birçok sorunuz ve endişeniz olabilir. Hastaların bir doktor muayenehanesi sırasında, bazı sorularını unutmaları yaygındır. Randevunuzdan sonra, başka sorular da aklınıza gelebilir. Endişeleriniz ve sorularınız için işleminizden önce veya randevular esnasında doktorunuzla konuşabilirsiniz.
Randevularınıza bir soru listesi ile gitmeniz de iyi bir fikirdir. Sorularınız aşağıdakileri içerebilir:
- Neden radyasyon tedavisine ihtiyacım var? Durumumu tedavi etmek için başka seçenekler var mı?
- Ne tür bir tedaviye ihtiyacım olacak?
- Her tedavi ne kadar sürer? Ne zaman eve gidebilirim?
- Hangi kısıtlamalara sahip olacağım? İşe ve diğer aktivitelere ne zaman dönebilirim?
- Tedavimden önce ve sonra hangi ilaçları kullanacağım?
- Ağrımı veya bulantı gibi rahatsızlıklarımı nasıl tedavi edeceksiniz?
- Başka hangi testlere veya tedavilere ihtiyacım olabilir?
- Sizinle nasıl iletişime geçebilirim? (Normal çalışma saatlerinde ve sonrasında aranabilecek numaralar istemelisiniz.)
Radyasyon tedavisinden (radyoterapi) sonra ne bekleyebilirim?
Radyasyon tedavisinden sonra ne bekleyeceğinizi bilmek, mümkün olan en kısa sürede günlük hayatınıza geri dönmenize yardımcı olabilir.
Radyasyon tedavisinden sonra nasıl hissedeceğim?
İnsanlar genellikle radyasyon tedavisinden hemen sonra kendilerini iyi hisseder. Birkaç tedaviden sonra yorgunluk ve cilt tahrişi gibi yan etkiler gelişebilir. Belirtiler genellikle hafif ve geçicidirler.
Yan etkiler radyasyon tedavisinin tipine, dozuna ve tedavi gerektiren vücut bölgesine göre değişir. Radyasyon tedavinizden sonraki altı ay veya daha uzun süre, bazı yan etkiler ortaya çıkmayabilir. Bazı kişilerde radyasyon tedavisinin hiçbir yan etkisi yoktur.
Radyasyon tedavi tipinizin olası yan etkilerini ve bunları nasıl kontrol edebileceğinizi veya nasıl en aza indirebileceğinizi doktorunuza sormalısınız. Doktorunuz, bazı yan etkileri hafifletmeye yardımcı olacak ilaçlar önerebilir. Yan etkileri kontrol etmekte sorun yaşıyorsanız, durumunuzu doktorunuza muhakkak bildirmelisiniz.
Ne zaman eve gidebilirim?
Radyasyon tedavinizden sonra muhtemelen eve gidebilirsiniz. Ancak bazı kişilerin daha fazla gözlem ve tedavi için hastaneye yatması gerekebilir.
Doktorumu ne zaman aramalıyım?
Radyasyon tedavisinden sonra, takip randevularını aksatmamalısınız. Randevular arasında herhangi bir endişeniz varsa doktorunuzla iletişime geçebilirsiniz. Kontrol edilmesi zor olan veya kötüleşen yan etkileriniz veya semptomlarınız varsa hemen doktorunuzu aramalısınız.
