Şizotipal Kişilik Bozukluğu Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Şizotipal kişilik bozukluğu olan insanlar, diğerlerinden uzak durmayı tercih eden ve ilişki içinde olmaktan rahatsız olan yalnızlardır. Bu tip kişilik bozukluğu olan insanlar, bazen garip konuşma veya davranış gösterme eğilimindedirler. Aşağıda daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
Şizotipal kişilik bozukluğu: Tanım
Şizotipal kişilik bozukluğu olan insanlar genellikle garip veya eksantrik olarak tanımlanır ve çoğu zaman yakın ilişkileri azdır. Genellikle insan ilişkilerinin nasıl oluştuğunu veya davranışlarının başkaları üzerindeki etkisini anlamazlar. Ayrıca başkalarının motivasyonlarını ve davranışlarını yanlış yorumlayabilir ve başkalarına önemli derecede güvensizlik geliştirebilirler.
Şizoid kişilik bozukluğu nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişi kendine özgü inançlara sahip olma eğiliminde olduğundan ve sosyal ipuçlarına uygun şekilde yanıt vermede zorluk yaşayabildiğinden, bu sorunlar ciddi kaygıya ve sosyal durumlardan kaçınma eğilimine yol açabilir.
Antisosyal kişilik bozukluğu nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Bu kişilik bozukluğu tipik olarak erken yetişkinlik döneminde teşhis edilir ve ömür boyu sürmesi muhtemeldir, ancak ilaçlar ve psikoterapi gibi tedavi yöntemleri, semptomları iyileştirebilir.
Paranoid kişilik bozukluğu nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Şizotipal kişilik bozukluğu: Nedenler
Kişilik; sizi benzersiz kılan düşünce, duygu ve davranışlarınızın birleşimidir. Dış dünyayı ve kendinizi nasıl gördüğünüzü bilme, anlama ve ilişki kurma şeklinizdir. Kişilik, kalıtsal eğilimler ve çevresel faktörlerin etkileşimi ile şekillenerek karakteri oluşturur.
Histrionik kişilik bozukluğu nedir? Nedenleri belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Normal gelişimde, çocuklar zamanla başkalarıyla uygun şekilde etkileşim kurmayı, sosyal ipuçlarını yorumlamayı ve sosyal durumlara uygun ve esnek bir şekilde yanıt vermeyi öğrenirler. Şizotipal kişilik bozukluğu olan bir kişi ise, beklenilenin aksine sosyal ilişki veya normları daha farklı yorumlama eğilimine sahiptir.
Bu tip kişilik bozukluğuna yol açan şeyin kesin olarak nedeni bilinememekle birlikte, beyindeki işlevsel ve genetik değişikliklerin, çevresel etkilerle birlikte öğrenilmiş davranış biçimlerindeki değişikliklere yol açabileceği düşünülmektedir.
Kimler risk altındadır?
Şizofreni veya başka bir psikotik bozukluğu olan bir akrabanız varsa, şizotipal kişilik bozukluğu geliştirme riskiniz daha fazla olabilir.
Şizotipal kişilik bozukluğu: Belirtiler
Bu kişilik bozukluğuna sahip kişiler, tipik olarak aşağıdaki belirtilerden beş veya daha fazlasına sahiptir:
- Yalnız olmak ve aile dışında yakın arkadaşlardan yoksun olmak
- Düz duygular, sınırlı veya uygunsuz duygusal tepkiler
- Kalıcı ve aşırı sosyal kaygı
- Gerçekte zararsız veya rahatsız edici olmayan bir şeyin, doğrudan kişisel anlamı olduğu hissi gibi olayların yanlış yorumlanması
- Tuhaf, eksantrik veya olağandışı düşünme, inanç veya tutum sergileme
- Şüpheli veya paranoyak düşünceler ve başkalarının sadakati hakkında sürekli şüphe duyma
- Zihinsel telepati veya batıl inançlar gibi özel güçlere inanç duyma
- Olmayan bir kişinin varlığını hissetmek veya yanılsamalara sahip olmak gibi olağandışı algılar
- Dağınık görünmek veya garip şekilde eşleşen kıyafetler giymek gibi tuhaf şekillerde giyinmek
- Belirsiz, olağandışı konuşma kalıpları veya konuşma sırasında tuhaf bir şekilde lafı dolandırmak gibi tuhaf konuşma tarzı
Metafizik aktivitelere artan ilgi veya yüksek düzeyde sosyal kaygı gibi şizotipal kişilik bozukluğunun belirtileri gençlik yıllarında görülebilir. Bu kişilik bozukluğuna sahip çocuklar, okulda düşük performans gösterebilir veya akranlarıyla sosyal olarak anlaşmazlığa düşebilir, bu da alay veya zorbalık ile sonuçlanabilir.
Şizotipal kişilik ve şizofreni
Bu kişilik bozukluğu, insanların gerçeklikle temasını kaybettiği (psikoz) ciddi bir akıl hastalığı olan şizofreni ile kolayca karıştırılabilir. Şizotipal kişilik bozukluğu olan insanlar, sanrı veya halüsinasyon içeren kısa psikotik ataklar yaşayabilirken, oluşan ataklar şizofrenide olduğu kadar sık, uzun süreli veya yoğun değildir.
Bir başka önemli ayrım, şizotipal kişilik bozukluğuna sahip olan kişilerin, genellikle çarpık fikirler ile gerçekler arasındaki ayrımın farkına varabilmesidir. Şizofreni hastaları genellikle, sanrılarından uzaklaştırılamaz, gerçeklik algısı bozuktur.
Farklılıklara rağmen şizotipal kişilik bozukluğu olan insanlar, şizofreni tedavisi için kullanılan yöntemlere benzer tedavilerden yararlanabilir. Şizotipal kişilik bozukluğunun bazen durumlarda, şizofreni ile benzer olduğu ve şizotipal kişilik bozukluğunun daha az şiddetli bir durum olduğu düşünülmektedir.
Şizotipal kişilik bozukluğu: Doktor kontrolü
Bu tip kişilik bozukluğuna sahip olan kişilerin sadece arkadaşlarının veya aile üyelerinin çağrısında yardım istemesi muhtemeldir. Bazı durumlarda şizotipal kişilik bozukluğu olan insanlar, depresyon gibi başka bir sorun için yardım isteyebilirler. Bir arkadaşınızın veya aile üyenizin bu rahatsızlığa sahip olabileceğinden şüpheleniyorsanız, bir psikolog veya psikiyatristten yardım alarak, yakınınıza yardım edebilirsiniz.
Şizotipal kişilik bozukluğu: Tanı
Bu kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler; anksiyete, depresyon ve hayal kırıklığı ile başa çıkma sorunları veya madde kullanımı tedavisi gibi durumlar nedeniyle öncelikli olarak doktorlarından bu konularda yardım isteyebilirler.
Diğer tıbbi durumları elemeye yardımcı olacak bir fizik muayeneden sonra doktor, daha fazla değerlendirme için ilgili kişiyi bir psikiyatriste yönlendirebilir.
Bu tip kişilik bozukluğunun teşhisi tipik olarak aşağıdaki koşullara dayanır:
- Belirtiler hakkında kapsamlı bir konuşma
- Kişisel ve tıbbi geçmişin ilgili kişiye sorulması
- Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında (DSM-5) listelenen belirtilerin kişide aranması
Şizotipal kişilik bozukluğu: Tedavi
Genel olarak kişilik bozukluklarının tedavisi genellikle psikoterapi ve ilaç kombinasyonunu içermektedir. Birçok kişiye, kişilik stillerine uygun iş ve sosyal aktivitelerle de yardım edilebilir.
Psikoterapi
Psikoterapi, şizotipal kişilik bozukluğu olan kişilerin başkalarına güvenmeye başlamasına ve bir terapistle güvenilir bir ilişki kurarak, başa çıkma becerilerini öğrenmesine yardımcı olabilir.
Psikoterapi aşamaları veya yöntemleri aşağıdakileri içerebilir:
- Bilişsel-davranışçı terapi:
Olumsuz düşünce kalıplarını tanımlamak ve bunlara meydan okumak, belirli sosyal becerileri öğrenmek ve problemli davranışları değiştirmek konusunda faydalıdır. - Destekleyici terapi:
Teşvik etme ve uyarlanabilir becerileri geliştirmek için uygulanır. - Aile terapisi:
İletişim, güven ve birlikte çalışma yeteneğini geliştirmeye yardımcı olabilecek, aile üyelerini dahil eden bu terapi ilgili kişi ve diğer aile üyeleri için faydalı olabilir.
İlaçlar
Günümüzde şizotipal kişilik bozukluğunun tedavisi için onaylanmış herhangi bir ilaç yoktur. Bununla birlikte, doktorlar depresyon veya anksiyete gibi belirli semptomları hafifletmek veya azaltmak için, bir antidepresan reçete edebilir. Bazı ilaçlar düşünme esnekliğini artırmaya yardımcı olabilir.
Başa çıkma ve destek
Şizotipal kişilik bozukluğu yaşam boyu sürse de bazı semptomlar; kendine güven, kişinin zorlukları aşma yeteneğine inanma ve sosyal destek duygusunu geliştirmeye yardımcı olan deneyimler yoluyla zamanla iyileşebilir.
Bu bozukluğun bazı semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilecek bazı yöntemler aşağıdakileri içerebilir:
- İlgili kişinin arkadaşları ve ailesiyle olumlu ilişkiler kurması
- Bir programa sahip olması, iyi bir uyku rutini, egzersiz ve reçeteli ilaçları almak ile tutarlı bir yaşam rutini
- İlgili kişinin okulda, işte veya günlük faaliyetlerde bir şeyler başarması
Şizotipal kişilik bozukluğu: Potansiyel komplikasyonlar
Şizotipal kişilik bozukluğuna sahip olan insanlar aşağıdaki durumlar için yüksek risk altındadır:
- Depresyon
- Kaygı
- Diğer kişilik bozuklukları
- Şizofreni
- Genellikle stresle birlikte tetiklenen geçici psikotik ataklar
- Alkol veya uyuşturucu ile ilgili sorunlar
- İntihar girişimleri
- İş, okul, ilişki ve sosyal problemler yaşama
Şizotipal kişilik bozukluğu: Hastalarda yaşam kalitesi
Şizotipal kişilik bozukluğuna sahip kişilerde semptomların ciddiyeti, tıbbi desteğin varlığı, kişinin depresyon veya diğer sosyal endişeleri olup olmadığı gibi faktörler, yaşam kalitesini ciddi olarak etkileyen koşullardır. İlgili kişi tedaviye katılmaya istekli ve yetenekli ise, tedavi olumlu olarak cevap verebilir ve yaşamı üzerinde etkili olabilir.
Şizotipal kişilik yapısına sahip olan bir kişinin sosyal olarak çok rahat olmasını beklemek gerçekçi olmayabilir. Bununla birlikte, bu bozukluğu olan bazı kişiler, ilaçla tedaviye çok iyi yanıt verir. En iyi durumda bu insanlar, kendilerine uygun iş bularak, kişilik stillerine uygun ilişkiler geliştirerek ve boş zaman aktivitelerinden yararlanarak kaliteli bir hayata sahip olabilirler.