Tiroid Bezi Nedir? Bilmeniz Gereken 10 Gerçek

Tiroid bezi nedir?

Tiroid bezi nefes borusunun yani trakeanın ön kısmında yer alan, boğazda bulunan genellikle en fazla 30-60 gr arasında olan organdır. Bu organın görevi; iki hormon olan T3 (triiyodotironin) ve T4’ün (tetraiyodotironin veya tiroksin) üretilmesini ve gerektiğinde vücuda salınmasını sağlamaktır.

Bu hormonlar, vücut metabolizması başta olmak üzere çok sayıda vücut fonksiyonunu etkiler. Bunlar arasında; enerji tüketimi, vücut ısısının düzenlenmesi, sinirlerin, kasların, kalbin, dolaşım sisteminin, mide ve bağırsak aktivitesinin, zihinsel sağlığın, cinselliğin, özellikle çocuklardaki fiziksel ve zihinsel gelişimin varlığını etkilediği görülmektedir.

Bu organa ait hormonların üretimi ve salınımı, hipofiz bezi ve beyindeki hipotalamus adı verilen başka bir bölge tarafından düzenlenir. Bu iki kontrol bölgesi kandaki hormon seviyelerini izler. Bu seviye azalırsa hipofiz bezi, trioid bezinin hormon salınımının artmasına neden olan uyarıcı madde TSH’yi (Thyroid stimulating hormone) serbest bırakır.

Öte yandan hormon seviyesi normal seviyeyi aşarsa, hipofiz bezi normal hormon oranları geri kazanılana kadar ilave TSH’yi vücuda salgılamayı durdurur.

Tiroid bezi hakkında bilinmesi gerekenler

Bu küçük organ hakkında bilinmesi gerekenler aşağıdaki başlıklarda sıralanmıştır:

1- Tiroid hastalıkları ne kadar yaygındır?

Tiroid bezindeki bozukluklar ve guatr hastalığı benzeri rahatsızlıklar toplumda oldukça sık görülür. Genellikle zararsızdırlar. Tedavi sadece belirli durumlarda gereklidir.

2- Tiroid bezi nasıl çalışır?

İki önemli hormon; triiyodotironin (T3) ve tiroksin (T4) tiroid bezinde üretilir ve oradan kana geçer. Bu hormonları üretmek için, tiroid bezinin protein ve iyota ihtiyacı vardır. İnsan vücudu kendi iyotunu üretemediğinden, beslenme yoluyla yeterli miktarda iyot alınmalıdır.

İyot eksikliği oluşursa, tiroid bezi büyüyebilir ve guatr oluşturabilir. Tiroid bezindeki hücrelerin ürettiği kalsitonin hormonu da kalsiyum metabolizmasında önemli rol oynar.

3- Aşırı aktif ve az aktif tiroid nedir?

Troid bezi çok fazla veya çok az hormon üretiyorsa, aşırı veya yetersiz fonksiyon bozukluğundan bahsedilir. Bu durum, tiroid bezi tarafından kontrol edilen bütün vücut fonksiyonlarını etkiler ve çeşitli semptomlar meydana getirir.

Hipertiroidi (tiroid bezinin fazla çalışması) örneğin; sinirlilik, konsantrasyon eksikliği, uykusuzluk ya da artan bir terleme ile kendini gösterebilir.

Öte yandan hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması) belirtileri; soğuğa duyarlılığa, halsizliğe veya depresif ruh hallerine neden olabilir.

4- Hangi tiroid değerleri normaldir?

Doktor genellikle teşhis için TSH değerini belirler. TSH, hipofiz bezinde üretilen uyarıcı bir hormondur. Tiroid hormonunun üretimini kontrol eder. İnsan vücudundaki TSH değerinin normal aralığı 0,4 ila 4 arası bir değerde olması gereklidir.

Tiroid hormonları T3 ve T4 için değerler, yaşam koşullarına bağlı olarak değişebilir. Genç kadınlar genellikle daha yüksek hormon seviyelerine sahiptir. Bununla birlikte yaşlı insanlarda hafif düzeyde az aktivasyon gösteren tiroid normaldir.

5- Tiroid hastalıkları nelerdir?

Aşırı aktif ve az aktif tiroid bezi çeşitli nedenlere ve hastalıklara bağlı olarak gelişir. Az aktif tiroid sadece nadir durumlarda konjenitaldir (doğuştan var olan); genellikle iltihaplanma gibi tiroid dokusunda meydana gelen hasarın sonucudur. Örneğin, Haşimato hastalığında vücut, kendi sağlıklı dokularına saldırır. Bu nedenle bu hastalık otoimmün bir hastalıktır.

Graves hastalığında ise, tiroid bezinin kontrolsüz bir şekilde hormon üretimi söz konusudur ve bu da otoimmün bir hastalıktır. Vücut, tiroid hormonlarının salınımının artmasına neden olan bazı antikorlar üretir.

Ayrıca tiroid kanseri (tiroid karsinomu) vardır. Bu kanser türünün nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Bir risk faktörü olarak, X-ışınlarına veya radyoaktif radyasyona maruz kalmanın artmasıdır. Örneğin, her yıl Almanya’da yaklaşık 5000 kişi tiroid kanseri geliştirmektedir.

6- Tiroid hastalıkları nasıl anlaşılır?

Boyundaki guatr, olası bir tiroid hastalığının en görünür belirtisini oluşturur ancak elbette tüm bozukluklar bu denli görünür değildir. Sadece doktor güvenilir bir tanı koyabilir. Semptomlar bir sorunu gösterebilir, ancak belirtiler her zaman kendini belli etmeyebilir. Bu nedenle tiroid hastalığı olduğundan şüphelenilen kişilere kesinlikle tıbbi muayene yapılması önerilmektedir.

7- Tirod hastalıkları tedavisi nelerdir?

Tedavi, hastalığın türüne ve şiddetine bağlıdır. Temel olarak çoğu tiroid problemi şimdi yüksek bir başarı oranı ile tedavi edilebilir. Örneğin, hipotiroidizmi olan hastalara sentetik tiroksin (T4) içeren tabletler yardımcı olabilir. Hipertiroidi genellikle anti-tiroid ilaçları ile tedavi edilir ve bu ilaçlar tiroid hormonlarının üretimini engellerler. Bu önlemler yeterli değilse, radyoiyot tedavisi veya cerrahi de bir seçenektir.

8- Sağlık kontrolü yaptırmalı mıyım?

Belli bir dereceye kadar tiroid bozuklukları da kalıtsaldır. Ailenizde çok sayıda tiroid hastalığı veya guatr vakası varsa, akut semptomlar olmasa bile bir kontrol yararlı olabilir. Bu konuda aile doktorunuzla konuşmak en iyisidir.

Doktor, tiroid bezini düzensizlikler için fiziki olarak muayene edebilir. Ek olarak, organı incelemek ve TSH değerini belirlemek için ultrason da kullanabilir.

9- Nasıl koruma sağlanabilir?

En önemli önleyici tedbir yeterli miktarda iyot alımıdır. Günlük iyot ihtiyacı yaş ve çevresel etkiler gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Bir yetişkin için önerilen iyot alımı 200 mikrogramdır.

İyotlu tuza ek olarak, diğer birçok gıda da bu konuda önemli bir rol oynar. İyotlu tuz yoluyla aldığınız miktar, günlük iyot ihtiyacınızı karşılayamaz. Örneğin, büyük miktarlarda iyot içeren ekmek, iyot dengesini korumak için çok daha önemlidir. Süt, süt ürünleri, balık ve deniz ürünleri de günlük iyot ihtiyacını karşılamaya yardımcı olur.

Ayrıca, sigaradan uzak durmak da akıllıca bir tercih olacaktır. Sigara dumanı, tiroid bezinin iyot alımını engelleyen siyanür içerir.

10- Fazla iyot zararlı mı?

Endokrinolog Roland Gärtner, “Günlük gıda alımı yoluyla çok fazla miktarda iyot tüketmek neredeyse imkânsız” olduğunu ayrıca “Bununla birlikte, bazen büyük miktarlarda iyot içeren bazı ilaçlara dikkat etmek gerektiğini” dile getirmektedir.

Sonuç

Görüldüğü üzere, tiroid bezinin kendisi küçük olmasına rağmen hayatımızdaki rolü oldukça büyüktür. Trioid bezi hakkında yeterli bilgiye sahip olmak hem olası tiroid hastalıklarına karşı uyanık olmanızı, hem de bu minik organın sağlığına daha çok dikkat etmenizi sağlar.

Not: Konu hakkında ilgili videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz: