Topuk Dikeni (Plantar Fasiit) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?

Topuk dikeni nedir?

Tıbbi olarak olarak plantar fasiit olarak da adlandırılan topuk dikeni, ayak tabanı ve topuk ağrısı da dahil olmak üzere ayak altı bölgesinde hissedilen ağrının en yaygın nedenidir. Topuk dikeni, ilerleyen yaş, aşınma, yıpranma ve benzeri nedenlerden dolayı, plantar fasya denilen yapının hasar görmesi sonucu ortaya çıkar. Bunun nedeni, plantar fasyanın, topuğunuzu, ayağınızın ön kısmına bağlaması, amortisör görevi görerek ayağınızı desteklemesi ve yürümenize yardımcı olmasıdır.

Topuk dikeni belirtileri nelerdir?

Topuk dikeni olan insanların şikâyet ettiği en yaygın belirti, topun alt kısmında ağrı hissedilmesidir. Bazı insanlar topuk ağrısıyla birlikte sabah kalkınca ayak tabanı ağrısından da şikâyet ederler. Bu sorun genellikle tek ayağı etkiler, yani şikayetler sağ veya sol ayağa özgü olabilir. Ancak bazı insanlar her iki ayağında da semptomlar bildirebilir.

Plantar fasiit olarak da bilinen topuk dikenine bağlı ağrı yavaş yavaş ortaya çıkma eğilimindedir. Ağrının şiddeti her insanda farklı olabilir; bazı insanlar yoğun ve bıçak saplanır gibi bir ağrı bildirirken diğerleri daha hafif ağrılar bildirir. Bazı insanlar ayak tabanından başlayarak yukarıya çıkan bir ağrı hissettiklerini de bildirmektedirler.

Topuk dikenine bağlı ağrılar, sabahları daha yoğun olarak hissedilir. Özellikle sabah yataktan kalktıktan sonra yere bastığınızda bıçak saplanır gibi topuk ağrısı hissedilebilir. Bu durumdan etkilenen insanlarda topuk sertliği olduğu için, merdiven çıkmak da bir hayli zor olabilir. Bazı insanlar ağrıyla beraber yanma hissi de bildirirler. Ayrıca, fiziksel aktivitelerden ve egzersizlerden sonra da ağrı ortaya çıkabilir veya yoğunlaşabilir.

Topuk dikeni neden olur?

Topuk dikeni veya tıbbi adıyla plantar fasiit, plantar fasya adındaki bağın aşırı kullanılması veya aşırı gerilmesi sonucu ortaya çıkma eğilimindedir. Ancak bu bağdaki çeşitli büyük ve küçük yırtıklar da plantar fasiit’e neden olabilir. Bazı ayaklar, doğuştan gelen yapılarından dolayı özellikle plantar fasiit açısından daha yüksek risk altında gibi görünmektedir.

Özellikle 40 -70 arasında yaşı olan erkek ve kadınlar bu duruma daha çok yakalanmaktadır. Bir diğer ilginç istatistik ise, bu durumdan kadınların erkeklerden daha çok etkilenmesidir. Özellikle gebe kadınlar hamileliğin sonlarına doğru bu durumu geliştirmeye eğilimli gibi görünmektedir.

Topuk dikeni açısından kimler risk altındadır?

Aşağıdaki gibi bazı durumlarda topuk dikeni açısından daha yüksek risk altındasınız demektir:

1. Fazla kilo veya obezite:
   Fazla kilo ve obezitenin risk faktörü olmasının nedeni, kilonuzdan dolayı ayaklarınıza ve topuğunuza binen ekstra yüktür.
2. Uzun mesafe koşucuları:
   Koşucular, özellikle uzun mesafe koşucuları bu durumu geliştirmeye daha yatkındır. Çünkü sürekli koştukları için topuklarına daha fazla yük binmektedir.
3. Uzun süre ayakta kalmak:
   Fabrika işçiliği, restoran sunucusu veya uzun süre ayakta kalmanızı gerektirecek bir iş yapıyorsanız, risk altındasınız demektir.
4. Sağlıksız ayakkabılar giymek:
   Sağlıksız ayakkabılar giymek, plantar fasiit de dahil olmak üzere çeşitli ortopedik sorunların ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir.

Topuk dikeni nasıl tespit edilir?

Teşhis için doktorunuz öncellikle ayağınızdaki hassasiyeti ve ağrının yerini anlamak için fiziksel bir muayene yapacaktır. Bu sayede doktorunuz, şüphelendiği nedenden emin olacak veya başka nedenlerin varlığını da eleyecek veya keşfedecektir. Muayene sırasında doktorunuz, ayağınıza dokunmak isteyebilir veya çeşitli şekillerde ayağınızı hareket ettirmenizi isteyebilir; bunun nedeni, ne gibi durumlarda ağrının ortaya çıktığını veya şiddetlendiğini anlamak istemesidir.

Doktorunuz, fizik muayene aşağıdakilerin mevcut durumunu ve sağlıklı olup olmadıklarını kontrol edecektir:

• Refleksleriniz
• Kas tonunuz
• Görme duyunuz
• Koordinasyon yeteneğiniz
• Ayakta dengede kalmanız

Teşhis için görüntüleme prosedürleri

Görüntüleme prosedürleri, ayağınızdaki yapılar ve dokular hakkında göz görülmeyen şeyleri ortaya çıkarabilir. Örneğin kemik kırılması varsa, manyetik rezonans görüntüleme veya röntgen gibi prosedürler kırığın tespit edilmesini sağlayacaktır. Eğer doktorunuz farklı durumlardan şüpheleniyorsa, farklı görüntüleme testlerine de ihtiyacınız olabilir.

Topuk dikeni nasıl tedavi edilir?

Topuk dikenine iyi gelen şeyler arasında buz torbası uygulaması, çeşitli ortopedik aletler ve ibuprofen gibi iltihap önleyici ilaçlar bulunur. Bu gibi şeyler şikayetinizi azaltmazsa veya bitirmezse, doktorunuz sorunlu bölgeye çeşitli ilaçlar enjekte edebilir.

1. Fizik tedavi

Fizik tedavi (fizyoterapi), topuk dikeni tedavisinin önemli bir bileşenidir. Çünkü fizik tedavide fizyoterapistiniz ağrınızı hafifletecek veya bitirecek çeşitli egzersizler yapmanızı sağlayacaktır. Bu egzersizler hem ağrınıza ve sorununuza iyi gelecek, hem de ayaklarınızı güçlendirerek gelecekteki benzer sorunların önüne geçecektir.

2. Şok dalgası tedavisi

Aldığınız önlemlere rağmen şikâyetiniz devam ediyorsa, doktorunuz şok dalgası tedavisi önerebilir. Çok dalgası tedavisinde, sorunlu bağı iyileştirmek için ilgili bölgeye dalgalar gönderilecektir. Ancak bu tedavinin ağrı, uyuşma ve şişme gibi yan etkileri vardır.

3. Esneme egzersizleri

Hafif esneme egzersizleri, topuk dikenine bağlı topuk ağrısını hafifletmeye hatta ağrıyı önlemeye yardımcı olabilir. Özellikle baldırlarınızı ve plantar fasyanızı germek, kaslarınızın gevşemesine ve topuk ağrınızı azaltmaya yardımcı olacaktır. Uzun mesafe koşusu gibi yüksek tempolu egzersizler yapıyorsanız, diğer hafif egzersizlere de zaman ayırmanız ağrınıza iyi gelecektir. Ayrıca, herhangi bir egzersize başlamadan önce ısınma olarak esneme hareketleri yapmak da topuk faydalıdır.

4. Ameliyat tedavisi

Birçok insan için ameliyat korkutucu bir tedavi yöntemi olsa da özellikle ciddi durumlarda elzem bir tedavi olarak çoğu zaman karşımızdadır. Ancak topuk dikenine bağlı cerrahi ender olarak ve ağrının uzun süre geçmediği durumlarda tercih edilir. Özellikle ağrınız şiddetliyse ve uzun süredir devam ediyorsa, ameliyat tedavisine ihtiyacınız olabilir.

Topuk dikenine ne iyi gelir?

1. Buz torbası uygulaması

Topuk dikenine iyi gelen şeyler arasında ilk olarak buz torbası uygulaması vardır. Çünkü buz torbasını topuğunuza uyguladığınızda, bölgedeki sinirler uyuşacak ve bu da ağrıyı dindirmenizi sağlayacaktır. Eğer kendi başınıza tedavi arıyorsanız, ilk olarak buz torbası uygulamanız önerilir. Günde 3 veya 4 defa topuğunuza buz torbası koyabilir ve bu şekilde rahatlama bulabilirsiniz.

2. Esneme egzersizleri

Topuk dikeni ağrısına iyi gelen bir diğer önemli şey de egzersizdir. Eğer yoğun bir şekilde egzersiz yapıyorsanız veya fazla aktif bir insansanız, dinlenmeniz gerekir. Aksine, eğer pasif ve hareketsiz bir insansanız, egzersize başlamanızın zamanı gelmiş olabilir. Her şeyde olduğu gibi, egzersizde de ölçülü olmak önemlidir. Özellikle ayakla ilgili germe egzersizleri işinize yarayacaktır.

3. Ortopedik aletler

Ortopedik aletler kullanmak da topuk dikenine iyi gelen şeyler arasındadır. Örneğin, doktorunuza danışarak kullanabileceğiniz çeşitli ateller, baldırınızı ve ayak kemerinizi esnetmeye yardımcı olacak ve sizi rahatlatacaktır. Ayakkabılarınız için de çeşitli ürünler kullanmayı düşünebilirsiniz. Özellikle topuğunuzu rahat ettirecek ürünler, ağrı sorununuzu önemli ölçüde azaltabilir.

4. Uçucu yağlar

Uçucu yağların da topuk dikenine iyi geldiği iddia edilmektedir, ancak bu konuda çok az araştırma yapılmıştır. Yine de bazı araştırmalar, çeşitli uçucu yağların plantar fasiit tedavisinde etkili olabileceğini öne sürmektedir. Bu yağlar arasında lavanta yağı, limon otu yağı, okaliptüs yağı ve gül yağı bulunur. Ancak bu yağları ağrıyan bölgenize uygulamadan önce Hindistan cevizi yağıyla seyreltmeniz gerekmektedir.

5. Beslenme düzeni ve takviyeler

Tıpkı uçucu yağlar gibi, çeşitli gıda takviyelerinin de topuk dikenine iyi geldiği iddia edilmektedir, ancak bu konuda da yapılan çok az araştırma vardır. Bu besinler ve takviyeler arasında C vitamini, çinko, glukozamin, bromelain ve balık yağı bulunur. Ancak herhangi bir takviye almadan önce muhakkak doktorunuza danışmanız gerekir, çünkü bazı şeyler size iyi gelmeyebilir.

Topuk dikeni kendiliğinden geçer mi?

Plantar fasiit olarak da bilinen topuk dikeni çoğu insan için birkaç hafta veya ay içinde iyileşecektir. Ancak bunun kendi başına iyileşmesini beklemek yerine, öncelikle kendinizi tedavi etmeyi tercih etmelisiniz. Yukarıda da açıkladığımız gibi, topuğunuza buz uygulayabilir, dinlenmeye vakit ayırabilir veya germe egzersizleri yapabilirsiniz. Eğer aldığınız önlemlere rağmen şikâyetiniz devam ediyorsa, doktorunuza görünme vaktiniz gelmiştir.

Topuk dikeni için hangi doktora gidilir?

Topuk dikeni veya diğer adıyla plantar fasiit için gitmeniz gereken ilk doktor aile hekiminiz olmalıdır. Aile hekiminiz sizi muayene ettikten sonra gerek görürse, ortopedi uzmanı gibi bir doktora yönlendirecektir. Eğer ağrınız şiddetliyse veya uzun süredir devam ediyorsa, bir ortopedi uzmanına giderek muayene olabilirsiniz.