Vitiligo Hastalığı (Alaca Hastalığı) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Vitiligo hastalığı (alaca hastalığı) nedir?

Vitiligo hastalığı, cilde önemli katkıda bulunan ve renk veren melanin adlı pigmentlerin kaybından kaynaklanarak, vücutta beyaz lekelerin oluştuğu, kalıtsal olduğu düşünülen bir hastalıktır. Bulaşıcı bir hastalık olmayıp, etkilenen kişilerde fizyolojik belirtilere neden olmaz. Melanin, melanosit adı verilen özel hücreler tarafından üretilir. Vitiligo hastalığı olan kişilerde bu hücreler, vücut tarafından yok edilir.

Vitiligo hastalığının kesin nedeni bilinmemektedir, ancak elde edilen bulgular, vitiligo hastalığında vücudun bağışıklık sisteminin yanlışlıkla bu spesifik hücreleri hedef aldığı ve yok etmeye çalıştığı otoimmün bir bozukluk olduğunu güçlü bir şekilde göstermektedir.

Halk arasında; alaca hastalığı, ala veya beyazlama hastalığı olarak bilinen vitiligo hastalığı, ciltte küçük veya kapsamlı değişikliklere neden olabilir. Bazı insanlardaki görünüm pek fark edilmeyebilir, bazılarında ise oldukça belirgindir. Koyu tenli insanlarda oluşan beyaz lekeler, normal cilt rengiyle kontrast oluşturdukları için belirgin olarak fark edilirler. Açık tenli insanların bu bakımdan endişeleri daha az olabilir. Ancak vitiligo hastalığında oluşan cilt alanları bronzlaşmadığından, bu cilt alanları yaz aylarında belirgin olarak fark edilebilir.

Vitiligo hastalığı popülasyonun yaklaşık yüzde 1 ila yüzde 2’sinde görülür. Hastaların yaklaşık yüzde 30’unun ailesinde de aynı durum vardır ve hastaların yaklaşık yarısı, 20 yaşından önce semptom göstermeye başlamaktadır.

Vitiligo hastalığı olan kişilerin, otoimmün tiroid hastalığı ve tip 1 diyabet gibi diğer otoimmün hastalıkları geliştirme riski artarken, bu hastalıklara sahip kişilerin vitiligo hastalığı geliştirme riski de bulunmaktadır.

Vitiligo hastalığı türleri nelerdir?

Vitiligo hastalığının başlıca iki türü vardır:

• Segmental vitiligo
• Segmental olmayan vitiligo

Nadir durumlarda, vitiligo hastalığının tüm vücudunuzu etkilemesi de mümkündür.

Segmental vitiligo (lokalize vitiligo)

Segmental vitiligo durumunda beyaz lekeler, vücudun sadece bir bölgesini veya tek tarafını etkilemektedir. Çocuklarda vitiligo hastalığının segmental formu daha sık görülmesine rağmen, yine de segmental olmayan vitiligo kadar yaygın görülmez. Genellikle daha erken dönemlerde başlamaktadır ve vitiligo olan 10 çocuktan 3’ünü etkilemektedir.

Segmental olmayan vitiligo (non-segmental)

Segmental olmayan vitiligo durumunda semptomlar, genellikle vücudun her iki tarafında simetrik beyaz lekeler olarak görülür. Bu simetrik lekeler aşağıdaki alanlarda görünebilir:

• Ellerin arkasında
• Göz çevresinde
• Dizlerde
• Dirseklerde
• Ayaklarda

Segmental olmayan vitiligo, en sık görülen vitiligo türüdür ve bu durumdaki 10 kişiden 9’unu etkilemektedir.

Vitiligo hastalığı neden olur?

Vitiligo hastalığı, pigment üreten hücreler olan melanositlerin, cilde, saça ve gözlere renk veren pigment olan melanini üretmeyi durdurduğunda ortaya çıkmaktadır. İlgili cilt lekeleri daha açık veya beyaz renkte olur. Bu pigment hücrelerinin başarısız olmasına veya ölmesine neden olan şey tam olarak belirsizdir ancak aşağıdakilerle ilgili olabilir:

• Bağışıklık sistemi bozukluğu (otoimmün durum)
• Aile sağlığı (kalıtsal yatkınlık)
• Stres, şiddetli güneş yanığı veya bir kimyasalla temas gibi bir tetikleyici olay

Kimler risk altındadır?

Aşağıdaki durumlarda segmental olmayan vitiligo hastalığı geliştirme riski yüksektir:

• Diğer aile üyelerinde aynı hastalığın olması
• Ailede diğer otoimmün durumlar olması (örneğin, ebeveynlerden birinde pernisiyöz anemi varsa)
• İlgili kişide başka bir otoimmün hastalığın varlığı
• Melanom gibi cilt kanserlerinin varlığı
• Genlerde segmental olmayan vitiligo hastalığıyla bağlantılı olduğu bilinen belirli değişikliklerin olması

Vitiligo hastalığı belirtileri nelerdir?

Vitiligo hastalığından sıklıkla etkilenen cilt bölgeleri aşağıdakileri içerir:

• Ağız ve gözler
• Parmaklar ve bilekler
• Koltuk altı
• Kasık bölgesi
• Üreme organları
• Ağız içi

Bazen saç derisi gibi saç köklerinin olduğu yerlerde de gelişebilir. Ciltteki melanin eksikliği, etkilenen bölgedeki saçları beyaz veya gri hale getirebilir.

Vitiligo hastalığı sıklıkla yavaş yavaş tamamen beyazlaşan soluk bir cilt lekesi olarak başlar. Bir cilt lekesinin merkezi soluk tenli veya beyaz olabilir. Cildin altında kan damarları varsa, leke alanı beyaz yerine biraz pembe de olabilir. Lekenin kenarları düz veya düzensiz olabilir. Bazen iltihaplananabilir ya da kahverengimsi veya kırmızımsı renk değişikliğine (hiperpigmentasyon) uğrayabilir.

Vitiligo hastalığı ciltte kuruluk gibi rahatsızlıklara neden olmaz, ancak lekeler bazen kaşıntılı olabilir. Durum kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bazı insanlarda sadece birkaç küçük beyaz leke bulunabilir, ancak diğer kişilerin ciltlerinde geniş bölgelere yayılan daha büyük beyaz lekeler oluşabilir. Cildin ne kadar etkileneceğini tahmin etmenin bir yolu yoktur. Beyaz lekeler genellikle kalıcıdır.

Ne zaman doktora görünmeli?

Ciltte, saçta veya mukoza zarlarının bulunduğu yerlerde cilt renklerinin solması ve kaybolması durumunda doktora gidilmelidir. Vitiligo hastalığının net bir tedavisi yoktur. Ancak uygulanan tedavi, renk değiştirme sürecini durdurabilir veya yavaşlatabilir ve cildinizin pigmentasyonunu iyileştirmeye çalışabilir.

Vitiligo nasıl teşhis edilir?

Her beyaz leke vitiligo değildir. Doktor, cildin etkilenen bölgelerini inceledikten sonra vitiligo hastalığı tanısı koyabilir. Ayrıca aşağıdaki soruları da sorabilir:

• Ailede vitiligo geçmişi var mı?
• Ailede diğer otoimmün hastalıklardan herhangi biri var mı?
• Cildin etkilenen bölgeleri herhangi bir şekilde hiç yaralandı mı?
• Güneşte kolayca bronzlaşabiliyor musunuz?
• Cildin herhangi bir bölgesi tedavi olmadan iyileşir veya kötüleşir mi?
• Daha önce herhangi bir tedavi denendiniz mi?

Doktorunuz ayrıca vitiligo hastalığının, yaşamınız üzerindeki etkisini de sorabilir. Örneğin, kendinize olan güveniniz ile benlik saygınızı ne kadar etkilediğini veya işinizi etkileyip etkilemediği yönündeki sorulardır.

Wood lambası (cilt analiz lambası)

Doktor, bazı durumlarda cilde daha ayrıntılı bir şekilde bakmak için Wood lambası olarak adlandırılan bir ultraviyole (UV) lamba kullanabilir. Karanlık bir odada, lamba cildinizden 10 ila 13 cm uzakta tutularak ilgili cilt alanları incelenir. Vitiligo lekelerini, UV ışığı altında görmek daha kolay olacaktır. Dolayısıyla doktorun vitiligo hastalığını, pityriasis versicolor (bir mantar enfeksiyonu nedeniyle pigment kaybının olduğu hastalık) gibi diğer cilt hastalıklarından ayırt etmesine yardımcı olacaktır.

Diğer otoimmün durumların teşhisi

Segmental olmayan vitiligo diğer otoimmün hastalıklarla yakından ilişkili olduğundan, doktor ilgili kişinin aşağıdaki gibi otoimmün bir duruma işaret eden herhangi bir belirtisi olup olmadığını öğrenmek isteyebilir:

• Yorgunluk ve enerji eksikliği, Addison hastalığının bir işareti olabilir
• Susuzluk ve sık idrara çıkma ihtiyacı, diyabetin bir işareti olabilir

Tiroid bezinin ne kadar iyi çalıştığını kontrol etmek için, bir kan testi de gerekebilir.

Vitiligo hastalığı nasıl tedavi edilir?

Vitiligo hastalığının tedavisi; hastanın yaşına, cildin ne kadarının etkilendiğine, lekelerin nerede olduğuna, hastalığın ne kadar hızlı ilerlediğine ve hayatını nasıl etkilediğine bağlı olarak değişir.

Cilt rengini geri kazanmaya veya cilt tonunu eşitlemeye yardımcı olmak için ilaçlar ve ışık bazlı terapiler mevcuttur, ancak meydana gelecek sonuçlar tahmin edilemez. Bazı tedavilerin ciddi yan etkileri vardır. Bu nedenle doktorunuz, önce bronzlaştıran bir ürün kullanmanızı söyleyerek, cildinizin görünümünü değiştirmeyi denemenizi önerebilir.

Durumunuzu bir ilaç, cerrahi veya terapiyle tedavi etmeye karar verdiğinizde, sürecin etkinliğinden emin olmanız aylarınız alabilir. Sizin için en uygun tedaviyi bulmadan önce, birden fazla yaklaşım veya yaklaşımların bir kombinasyonu denenebilir.

Tedaviniz bir süre için başarılı olsa bile, sonuçları görmeniz uzun sürebilir veya yeni lekeler görünebilir. Doktorunuz, yeni lekelerin oluşumunu önlemek için, cildinize uygulayabileceğiniz bir ilaç reçete edebilir.

İlaç tedavisi

Hiçbir ilaç, vitiligo hastalığının sürecini durduramaz. Ancak tek başına, kombinasyon halinde veya ışık terapisiyle kullanılan bazı ilaçlar, bazı cilt tonlarını geri kazanmanıza yardımcı olabilir.

1. İltihaplanmayı kontrol eden ilaçlar:
   Etkilenen cilde kortikosteroid krem uygulamak rengi normale döndürmeye yardımcı olabilir. Bu durum, vitiligo hastalığının erken aşamalarında olduğunda etkilidir. Bu tür etkili bir kremin kullanımı kolaydır, ancak birkaç ay boyunca cildin renginde değişiklikler görünmeyebilir. Olası yan etkiler arasında; cildin incelmesi veya ciltte çizgilerin oluşumu yer alır. İlacın daha hafif formları, çocuklar ve geniş renksiz cilt alanları olan insanlar için reçete edilebilir. Kortikosteroid hapları veya enjeksiyonları, durumu hızla ilerleyen insanlar için bir seçenek olabilir.
2. Bağışıklık sistemini etkileyen ilaçlar:
   Takrolimus veya pimekrolimus gibi etkin maddelerini içeren kalsinörin inhibitör merhemleri, özellikle yüz ve boyunda küçük pigmentasyon bozukluğu olan kişiler için etkili olabilir. (ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), bu ilaçlarla lenfoma ve cilt kanseri arasında olası bir bağlantı olabileceği konusunda uyarmıştır.)

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Cerrahi olmayan tedaviler

Cerrahi olmayan mevcut tedaviler arasında aşağıdakiler bulunur:

1. Işık tedavisi:
   Dar band ultraviyole B (UVB) fototerapinin, aktif vitiligo ilerlemesini durdurduğu veya yavaşlattığı görülmüştür. Kortikosteroidler veya kalsinörin inhibitörleri ile kullanıldığında daha etkili olabilir. Haftada iki ila üç kez tedaviye ihtiyaç olacaktır. Hastanın herhangi bir değişiklik fark etmesi, 1 ila 3 ay sürebilir ve tam etkiyi elde etmek 6 ay veya daha uzun sürebilir. Dar band ultraviyole B tedavisinin olası yan etkileri arasında; kızarıklık, kaşıntı ve yanma bulunur. Bu yan etkiler genellikle tedaviden birkaç saat sonra geçmektedir.
2. PUVA yöntemi (Psoralen ve ışık terapisinin birleşimi):
   Bu tedavi, psoralen adı verilen bir ilacın, ışık tedavisi (fotokimoterapi) ile birleşiminden oluşur. Bu ilaç cildinizi ışığa daha duyarlı hale getirerek, cildinizin renk kazanmasına yardımcı olur. Psoralen’i ağızdan aldıktan sonra, etkilenen cilt ultraviyole A (UVA) ışığına maruz bırakılır. Bu yaklaşım etkili olmakla birlikte, cildi UVA ışınlarına maruz bırakması dolayısıyla olası riskleri de artırdığından diğer tedaviler etkili olmadığında uygulanır.
3. Depigmentasyon:
   Hastada vitiligo yaygınsa ve diğer tedaviler işe yaramadıysa, bu tedavi bir seçenek olabilir. Etkilenmeyen cilt bölgelerine bir depigmente ajanı uygulanır. Terapi; 9 ay veya daha uzun süre de olmak üzere günde 1 veya 2 kez yapılır. Yan etkiler; kızarıklık, şişme, kaşıntı ve cilt kurumasını içerebilir. Depigmentasyon kalıcı bir uygulamadır.

Cerrahi tedavi

Işık tedavisi ve ilaçlar işe yaramıyorsa, stabil hastalığı olan bazı insanlar ameliyat bir çözüm olabilir. Aşağıdaki teknikler, rengi geri yükleyerek cilt tonunu eşitlemeye yönelik uygulamalardır:

1. Cilt aşılama:
   Bu prosedürde doktor sağlıklı, pigmentli cildin çok küçük bölümlerini, pigmenti kaybeden bölgelere aktarır. Bu prosedür küçük vitiligo lekeleri varsa kullanılır.
2. Blister aşılama:
   Bu prosedürde, doktor pigmentli ciltte kabarcıklar oluşturur ve daha sonra kabarcıkların üst kısımlarını alarak renksiz cilde nakleder.
3. Hücresel süspansiyon nakli:
   Bu prosedürde, doktor sağlıklı ve pigmentli ciltten biraz doku alır, hücreleri bir çözeltiye koyar ve daha sonra bunu hazırlayarak etkilenen bölgeye nakleder. Bu repigmentasyon prosedürünün sonuçları dört hafta içinde ortaya çıkmaya başlamaktadır.

Gelecekteki potansiyel tedaviler

Gelecekte uygulanabilecek tedavi yöntemleri aşağıdakileri içerebilir:

1. Renk üreten hücreleri (melanositler) uyarmak için bir ilaç:
   Afamelanotid olarak adlandırılan uyarıcı bir hormon analoğu, melanositlerin büyümesini teşvik etmek için cildin altına enjekte edilebilir.
2. Melanositlerin kontrolüne yardımcı olan bir ilaç:
   Prostaglandin E2 analogları, yaygın olmayan veya non-segmental vitiligo hastalarında cilt rengini düzeltmenin bir yolu olarak test edilmektedir. Cilde jel olarak uygulanabilir.

Vitiligo hastalığı: Video

---

Kaynak ve ileri okuma:

1. Mayoclinic.org
2. Nhs.uk
3. medlineplus.gov
4. Niams.nih.gov

---