Yorgunluk Neden Olur, Nasıl Geçer?

Yorgunluk nedir?

Yorgunluk, bitkin, zayıf veya düşük enerjili olma hissidir. Rutin aktiviteler sırasında veya sonrasında ortaya çıkabilir. Bu tür faaliyetlere başlamak için duyulan enerji eksikliğine de yorgunluk diyebiliriz. Yorgunluk, çok çeşitli hafif ila ciddi hastalıkların, bozuklukların ve durumların bir belirtisi olabilir. Yorgunluğun nedenleri arasında; enfeksiyon, iltihaplanma, uykusuzluk, travma, kanser, kronik hastalıklar, otoimmün hastalıklar ve zihinsel sağlık sorunları yer almaktadır.

Yorgunluk, herhangi bir yaş grubunda veya popülasyonda ortaya çıkabilir. Ancak özellikle yaşlılarda ve kronik hastalığı olan kişilerde daha sık görülmektedir. Sebebe bağlı olarak, yorgunluk belirtileri kısa süreli olabilir. Örneğin efor sarf ettikten sonra veya iyi bir gece uykusundan sonra hızla kaybolabilir. Kronik yorgunluk sendromu (KYS), depresyon veya kalp yetmezliği gibi kronik olabilir ve uzun bir süre boyunca kişinin yaşam kalitesini düşürebilir.

Yorgunluk, ciddi bir durumun belirtisi olabilir. Düzenli uyku alışkanlıkları ve iyi beslenme ile geçmeyen yorgunluğunuz varsa, vakit kaybetmeden doktorunuza görünmelisiniz. Siz veya yakını olduğunuz biri; göğüs ağrısı, nefes almada zorluk, baş dönmesi, bilinç düzeyinde değişiklikler gibi semptomlarla birlikte yorgunluk yaşıyorsa mümkün olan en kısa sürede doktora görünmelidir.

Yorgunluğa eşlik edebilecek belirtiler nelerdir?

Yorgunluk; altta yatan hastalığa, bozukluğa veya duruma bağlı olarak, değişen diğer semptomlarla birlikte ortaya çıkabilir. Örneğin, kuru veya kırılgan saçlar, saç dökülmesi, olağandışı kilo alımı ve muhtemelen guatr (tiroid bezinin büyümesine bağlı boyun şişmesi) ile hipotiroidizme bağlı yorgunluk meydana gelebilir. Depresyondan kaynaklanan aşırı ağlama, uyku sorunları ve ilgisizlik ile de ortaya çıkabilir.

Yorgunluk ile ortaya çıkabilecek belirtiler şunlardır:

• Apati (çevrenize karşı kayıtsız hissetmek, ilgisizlik)
• Depresyon
• İshal veya kusma
• Konsantrasyon zorluğu
• Grip benzeri semptomlar (ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, öksürük, ağrı ve sızılar)
• İştah kaybı
• Ağrı
• Hipotiroidizm belirtileri (beklenmeyen kilo alımı, kuru cilt, saç dökülmesi, kabızlık ve aşırı üşüme)
• Açıklanamayan kilo kaybı

Ciddi belirtiler

Bazı durumlarda yorgunluk; akut kalp yetmezliği veya mide- bağırsak kanaması gibi hemen değerlendirilmesi gereken, yaşamı tehdit eden bir duruma işaret edebilir. Sizde veya yakını olduğunuz bir kişide, aşağıdaki belirtiler varsa derhal tıbbi yardım almalısınız:

• Karın şişmesi veya şiddetli karın ağrısı
• Kanlı idrar, kan kusma, rektal kanama veya kanlı dışkı gibi kanama semptomları
• Bayılma veya tepki vermeme gibi bilinç veya uyanıklık düzeyinde değişiklik
• Zihinsel durumdaki değişiklik veya kafa karışıklığı, deliryum (beyindeki sinyallerin çakışması durumunda ortaya çıkan zihinsel rahatsızlık), uyuşukluk, halüsinasyonlar ve sanrılar gibi ani davranış değişiklikleri
• Göğüs ağrısı, göğüste sıkışma veya göğüs basıncı
• Baş dönmesi
• Kalp çarpıntısı
• 38 derece üzeri yüksek ateş
• Hiç idrara çıkmama
• Nefes darlığı, nefes almada zorluk, hırıltı nefes alma gibi solunum sorunları
• Boyun tutulması (Muhtemelen boyun ağrısı, döküntü, bulantı, kusma, ateş ve kafa karışıklığıyla birlikte ortaya çıkar.)
• Şişmiş lenf düğümleri

Yorgunluk neden olur?

Çok çeşitli hastalıklar veya durumlar yorgunluğa neden olabilir. Buna kansızlık, düşük tansiyon (hipotansiyon), kronik yorgunluk sendromu ve Addison hastalığı dahildir. Yorgunluk, jet lag gibi nispeten hafif ve geçici koşullardan da kaynaklanabilir.

Ancak organ yetmezliği veya kanser gibi ciddi tehdit eden durumlardan da kaynaklanabilir. Altı aydan fazla süren, istirahatle geçmeyen, bilinen bir zihinsel veya fiziksel hastalığa bağlı olmayan yorgunluk, kronik yorgunluk sendromu olarak tanımlanır. KYS’nin nedeni şu anda tam olarak bilinmemektedir.

Yorgunluğun yaygın nedenleri

Yorgunluk, aşağıdakileri içeren yaygın koşullardan kaynaklanabilir:

• Saman nezlesi veya astıma neden olan alerjiler
• Anemi
• Kronik ağrı
• Dehidrasyon
• Depresyon
• Endokrin anormalliği (tiroid, adrenal bez vb.)
• Ateş
• Hipertiroidi veya hipotiroidi (az aktif tiroid bezi)
• Uykusuzluk ve diğer uyku bozuklukları
• Jet lag (Kısa zamanda birçok saat dilimi gerçekleştirilecek yapılan seyahatlerde, vücudun biyolojik ritminin geçici süreyle bozulması)
• Yaşam tarzı alışkanlıkları
• Perimenopoz (menopoza yakın dönem) ve menopoz
• Gebelik
• Obstrüktif uyku apnesi sendromu

Yorgunluğun diğer nedenleri

Yorgunluk, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, çeşitli başka hastalıklar, bozukluklar ve koşullar nedeniyle oluşabilir:

• Addison hastalığı
• Kanser
• Kronik yorgunluk sendromu
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
• Konjestif kalp yetmezliği
• Diyabet
• Fibromiyalji (uzun süreli kas ağrıları ile vücuttaki belirli ağrı noktaları ile ilişkili yumuşak doku romatizması)
• HIV/AIDS ve mononükleoz (öpücük hastalığı) gibi bulaşıcı hastalıklar
• Karaciğer veya böbrek rahatsızlığı
• Myastenia gravis (bağışıklık sistemindeki bir bozukluk nedeniyle, vücudun iskelet kaslarının zayıfladığı kronik, sinir ve kas hastalığı)
• Romatoid artrit ve osteoartrit (kireçlenme)
• Lupus hastalığı veya diğer bağ dokusu bozuklukları
• Toksik çevreye maruz kalma

Yorgunluğa neden olabilecek ilaçlar

Reçeteli ve reçetesiz satılan ilaçlar, bitkisel veya alternatif takviyeler de dahil olmak üzere, aldığınız ilaçları veya takviyeleri daima doktorunuza bildirmelisiniz.

Aşağıdaki ilaçlar olası bir yorgunluk nedeni olabilir:

• Antidepresanlar
• Antihistaminikler (histamin rahatsızlığını önleyen, alerji vb. durumları baskılayan ilaçlar)
• Yüksek tansiyon ilaçları veya diüretikler (idrar söktürücü ilaçlar)
• Uyku ilaçları, sakinleştiriciler ve anksiyete önleyici ilaçlar
• Steroidler (Kortizonlar)

Yorgunluk için ne zaman doktora görünmeli?

Yorgunluğun çoğu nedeni ciddi değildir. Genellikle yeterli dinlenmeyle, stresin azaltılmasıyla, iyi beslenmeyle, bol su ve sıvı alımıyla geçebilir. Bu çabalara rağmen yorgunluk iki haftadan fazla devam ederse ve günlük aktivitelerinizi de etkiliyorsa en kısa sürede doktorunuza görünmelisiniz.

Daha ciddi nedenleri teşhis etmek için, doktora görünmenin en güvenli seçenek olduğu bazı durumlar vardır. Örneğin, aşağıdaki durumlarda derhal bir doktora görünmelisiniz:

• Sürekli veya şiddetli baş ağrısı
• Kuru cilt, kilo alımı, soğuğa tahammülsüzlük veya kabızlık
• Üzüntü, umutsuzluk veya depresyon duyguları
• Ateş, halsizlik veya istenmeyen kilo kaybı
• Uykusuzluk hastalığı veya diğer uyku sorunları

Aşağıdaki durumlarla birlikte yorgunluk hissediyorsanız, en kısa sürede bir doktora görünmelisiniz:

• Bir veya daha fazla günde idrara çıkmadıysanız
• Göğüs ağrınız, nefes darlığınız, hızlı veya düzensiz kalp atışınız varsa
• Kafa karışıklığı, baş dönmesi veya bulanık görüşünüz varsa
• Mide bulantınız, kusmanız ve şiddetli sırt, karın veya pelvik ağrınız varsa
• Kendinize veya bir başkasına zarar verme düşünceleriniz varsa

Yorgunluğun nedeni nasıl teşhis edilir?

Yorgunluğun nedenini teşhis etmek, genellikle tam bir tıbbi geçmiş ve fizik muayene ile başlar. Muayene kapsamlı olacaktır. Doktorunuz; kalbinizi, akciğerlerinizi, sinir sisteminizi, tiroid bezinizi, karnınızı, lenf düğümlerinizi ve gözlerinizi, kulaklarınızı, burnunuzu ve boğazınızı kapsayan bir muayene yapacaktır.

Yorgunluğun nedenini teşhis etmek için sorular

Tıbbi geçmişinizi en iyi şekilde anlamak için, doktorunuz size yorgunluğunuzla ilgili aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç soru sorabilir:

• Yorgunluğunuz ne zaman başladı? Aniden mi yoksa yavaş yavaş mı oluştu?
• Yorgunluğunuzu tarif edin. Sürekli mi yoksa aralıklı mı? Hafif mi, orta mı yoksa şiddetli mi? Stres, egzersiz gibi belirli faaliyetler veya olaylarla birlikte veya sonrasında mı yoksa çıkıyor? Adet döneminden hemen önce yorgunluk hissediyor musunuz?
• Ne zamandır yorgunluğunuz var?
• Yorgunluğunuzu iyileştiren veya kötüleştiren herhangi bir şey varsa ne olabilir?
• Yorgunlukla birlikte başka hangi belirtileriniz var?
• Başka hangi tıbbi durumlarınız var?
• Hangi ilaçları alıyorsunuz?
• Düzenli olarak ne kadar uyuyorsunuz? Ne kadar sürede uykuya dalarsınız? Geceleri ne sıklıkla uyanırsınız?
• Ne sıklıkla egzersiz yapıyorsunuz?
• Sigara, kafein veya alkol ya da uyuşturucu kullanıyor musunuz?

Diğer prosedürler

Cevaplarınızın sonuçlarına bakarak, doktorunuz sizden aşağıdaki gibi bazı testler isteyebilir:

• Kırmızı kan hücresi sayımlarını, beyaz kan hücresi sayımlarını, kan şekeri düzeylerini ve iltihap belirteçlerini kontrol etmek için temel kan testleri
• Röntgen, BT (bilgisayarlı tomografi) taramaları ve MR (emar) gibi görüntüleme muayeneleri
• Böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri
• Kadınlarda gebelik testi
• Tiroid hormon seviyeleri
• İdrar tahlili

Not: Altta yatan bir nedeni veya durumu teşhis etmek, her zaman mümkün değildir. Sorun devam ederse ve doktorunuz bir neden belirleyemiyorsa, ikinci bir görüş için başka bir doktora gitmek, size daha çok bilgi sağlayabilir.

Yorgunluk nasıl tedavi edilir?

Yorgunluk tedavisi, tamamen altta yatan nedene bağlıdır. Amaç, mümkünse sebebi ortadan kaldırmak veya yorgunluğun yaşam kaliteniz üzerindeki etkisini azaltmaktır.

Tedavi planınız, aşağıdakilerden herhangi birini içerebilir:

• Olumsuz düşünceleri, duyguları ve davranışları tanımlamanıza ve değiştirmenize yardımcı olacak bilişsel davranışçı terapi
• Kalp problemleri, düşük tiroid hormon seviyeleri ve depresyon gibi belirli tıbbi durumları tedavi etmek için ilaç kullanımı
• Güç ve kondisyon geliştirmek için fizik tedavi

Yorgunluk için ev ilaçları

Aşağıdakiler gibi yapacağınız bazı değişikliklerle birlikte yaşam kalitenizi de artırabilirsiniz.

• Gündüz uykularından kaçınmak
• Düzenli egzersiz yapmak
• Rutin uyku ve uyanma saatlerine sahip olmak
• Odanızı serin ve karanlık tutmak
• Kafein, nikotin ve alkolü sınırlamak
• Yatma saatine çok yakın bir zamanda yemek yemeyi veya elektronik aletler kullanmayı bırakmak, ayrıca yatmadan önce dinlenmek için zaman ayırmak

Not: Hedefiniz günde 7 ila 9 saat uyumak olmalıdır. Sağlıklı bir beslenme düzeni, yeteri kadar su içmek ve vücut ağırlığınızı normal bir aralıkta tutmak da oldukça önemlidir.

Yorgunluk için alternatif tedaviler

Aşağıdakiler gibi alternatif tedaviler, yorgunluğu olan bazı insanlara yardımcı olabilir.

• Beyni uyarmaya ve yorgunluğu azaltmaya yardımcı olabilecek beyin egzersizleri veya oyunları
• Meditasyon gibi rahatlama teknikleri
• Yoga, Pilates ve Tai Chi gibi zihin-beden egzersizleri
• Magnezyum ve NADH (nikotinamit adenin dinükleotit) gibi takviyeler

Not: Takviye almadan veya egzersiz rutininizi değiştirmeden önce doktorunuza danışmanız gerekir.

Yorgunlukla ilgili potansiyel komplikasyonlar nelerdir?

Yorgunlukla ilişkili komplikasyonlar ilerleyici olabilir. Açıklanamayan yorgunluk hissettiğinizde doktorunuzu ziyaret etmeniz önemlidir. Altta yatan neden teşhis edildikten sonra, doktorunuzun önerdiği tedavi planını izleyerek olası komplikasyonları azaltmaya yardımcı olabilirsiniz.

Yorgunluğa bağlı potansiyel komplikasyonlar aşağıdakileri içerir:

• Genel yaşam kalitesinde azalma
• Depresyon
• Günlük görevleri yerine getirememe ve sakatlık
• Dikkatsizlik ve yavaş tepkilerden kaynaklanan kaza sonucu yaralanmalar nedeniyle artan fiziksel travma riski
• Yorgunluğa bağlı iştah kaybından kaynaklanan yetersiz beslenme
• Kötü yaşam kalitesi

---