Maymun Çiçeği Enfeksiyonu Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği (monkeypox) enfeksiyonu nedir?
Monkeypox, maymun çiçeği virüsünün neden olduğu nadir bir enfeksiyondur. Monkeypox virüsü, Poksvirüs ailesindeki Orthopoksvirus cinsine aittir. Orthopoksvirus cinsine ait 12 tür virüs vardır, bunlar arasında; çiçek hastalığına neden olan variola virüsü, çiçek hastalığı aşısında kullanılan vaccinia virüsü ve sığır çiçeği virüsü bulunmaktadır.
Virüs ilk olarak 1958’de araştırma yapılan maymun kolonilerinde, çiçek benzeri bir hastalık salgınının ortaya çıkmasıyla keşfedildi, bu nedenle maymun çiçeği adı verilmiştir. İnsanlarda ilk virüs vakası 1970 yılında, çiçek hastalığını ortadan kaldırmak için yoğun çaba gösterilen bir dönemde, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde kaydedilmiştir. O zamandan beri, diğer bazı orta ve batı Afrika ülkelerindeki insanlarda bu virüsün neden olduğu vakalar bildirilmiştir. Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Fildişi Sahili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gabon, Liberya, Nijerya, Kongo Cumhuriyeti ile Sierra Leone’de birçok vaka görülmüştür. Ancak enfeksiyonların çoğu Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde ortaya çıkmıştır.
Amerika Birleşik Devletleri, İsrail, Singapur ve Birleşik Krallık’taki vakalar da dahil olmak üzere görülen birçok vaka, uluslararası seyahatlerle veya ithal hayvanlarla bağlantılı olarak Afrika’dan yayılmıştır. Maymun çiçeğinin asıl ve doğal kaynağı bilinmemektedir. Bununla birlikte, Afrika kemirgenleri ve insan olmayan primatlar (maymunlar gibi) virüsü barındırabilir ve insanları enfekte edebilir.
Maymun çiçeği (monkeypox) enfeksiyonu belirtileri ve bulguları nelerdir?
İnsanlarda maymun çiçeği semptomları, çiçek hastalığı semptomlarına benzer olsa da çiçek hastalığından daha hafiftir. Semptomlar; ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve yorgunlukla başlar. Çiçek hastalığı ve maymun çiçeği semptomları arasındaki temel fark, maymun çiçeğinin lenf düğümlerinin şişmesine (lenfadenopati) neden olurken, çiçek hastalığının olmamasıdır. Maymun çiçeği için kuluçka süresi (enfeksiyondan semptomlara kadar geçen süre) genellikle 7-14 gündür, ancak bu süre 5−21 gün arasında da değişebilir.
Enfeksiyon belirtileri genellikle şu şekilde başlar:
- Ateş
- Baş ağrısı
- Kas ağrıları
- Sırt ağrısı
- Şişmiş lenf düğümleri
- Titreme
- Tükenmişlik hissi
Ateşin ortaya çıkmasından 1 ila 3 gün sonra veya bazen daha uzun sürede, hastalarda genellikle yüzde başlayan ve vücudun diğer bölgelerine yayılan bir kızarıklık gelişmektedir.
Lezyonlar düşmeden önce aşağıdaki aşamalardan geçer:
- Maküller: Deri yüzeyinde oluşan lekeler veya sınırlı renk değişiklikleridir.
- Papüller: Deri yoğunluğunda veya renginde oluşan anormal değişikliklerdir. Çapı 1 mm ve 1 cm arasında değişen bu kabarık lezyonlar, içerisinde sıvı barındırmaz.
- Veziküller: Doğrudan ortaya çıkabildikleri gibi bir makül veya papül üzerinde de gelişebilirler. 0,5 cm’den küçük, sınırlı ve içeri sıvı dolu olan epidermal kabarcıklardır.
- Püstüller: Deride epidermis tabakasında oluşan içi irin solu sıvı kabarcıklardır.
- Kabuklar: Bu aşamada lezyonlar kabuklaşarak dökülmeye başlar.
Hastalık tipik olarak 2-4 hafta sürer. Afrika’da, maymun çiçeği hastalığına yakalanan her 10 kişiden 1’inde ölüme neden olduğu gösterilmiştir.
Maymun çiçeği (monkeypox) enfeksiyonu nasıl bulaşır?
Enfeksiyon bulaşması, bir kişinin virüsle enfekte olmuş bir hayvan, insan veya materyalle temas etmesi halinde gerçekleşir. Virüs vücuda; deri, ağız veya solunum yoluyla girebilir. Hayvandan insana bulaşma şekli; enfekte olmuş bir hayvanın ısırması, tırmalaması veya insanların bilmeden enfekte olmuş hayvan etlerini yemesiyle beraber bulaşabilir. Bununla birlikte bu virüs; vücut sıvıları, lezyon materyali ile doğrudan veya dolaylı temas yoluyla da bulaşabilir. İnsandan insana bulaşma şeklinin öncelikle solunum salgıları yoluyla gerçekleştiği düşünülmektedir. Solunum salgıları genellikle 30 veya 40 cm’den fazla hareket edemez, bu nedenle virüsün bulaşması halinde, enfekte kişiyle uzun süreli yüz yüze temasın olmuş olması gerekir.
Maymun çiçeğinin asıl kaynağı hala bilinmemektedir, ancak Afrika kemirgenlerinin bulaşmada rol oynadığından şüphelenilmektedir. Enfeksiyona neden olan virüs, doğada bir hayvandan yalnızca iki kez elde edilmiştir. 1985’te ilk olarak virüs, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin Ekvator Bölgesi’ndeki görünüşte hasta bir Afrika kemirgeni olan ip sincabından elde edilmiştir. İkinci örnek 2012’de, Fildişi Sahili Tai Ulusal Parkı’nda bulunan ölü bir bebek maymundan alınmıştır.
Maymun çiçeği (monkeypox) enfeksiyonu nasıl önlenir?
Enfeksiyonu önlemek için alınabilecek bir dizi önlem mevcuttur. Bu önlemler arasında:
- Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının. (Enfeksiyonun meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dahil olmak üzere).
- Hasta bir hayvanla temas etmiş olan herhangi bir malzemeyle temastan kaçının.
- Enfekte hastaları, enfeksiyon riski altında olabilecek diğer kişilerden izole edin.
- Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi bir hijyen uygulayın. Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla iyice yıkamalı veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmalısınız.
- Hastalara bakarken kişisel koruyucu ekipman kullanın.
Maymun çiçeği (monkeypox) enfeksiyonu nasıl tedavi edilir?
Şu anda, bu virüs için kanıtlanmış, güvenli bir tedavi veya aşı yoktur. Dünyadaki olası bir maymun çiçeği salgınını kontrol etmek amacıyla; çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve bağışıklık sistemi antikorları kullanılabilir.