Aktif Karbon Nedir? Aktif Kömür Ne İşe Yarar, Nasıl Kullanılır?
1811'de Fransız kimyager Michel Bertrand, aktif karbon veya diğer adıyla aktif kömürün etkilerini göstermek için 5 gram arseniği aktif kömürle birlikte yuttu ve hayatta kaldı. Bir diğer bilim insanı Touery, 1831'de benzer bir fikre sahipti. Fransız tıp akademisindeki şüpheci meslektaşlarının önünde profesör, aktif kömürle birlikte büyük miktarda striknin aldı ve hayatta kaldı. Evet, aktif kömürün detoksifiye edici yani zehirlenmeye karşı olan olumlu etkisi en az 200 yıldır bilinmektedir.
Aktif karbon nedir?
Aktif karbon (aktif kömür olarak da bilinir), çok faydalı bir adsorbandır. Yüksek yüzey alanı, gözenek yapısı ve yüksek derecede yüzey reaktivitesi nedeniyle aktif kömür hem sıvı hem de buhar uygulamalarını arındırmak, kloru temizlemek, koku gidermek ve renkleri açmak için kullanılabilir.
Ayrıca aktif kömür su arıtma, gıda sınıfı ürünler, otomotiv uygulamaları, endüstriyel gaz arıtma, petrol ve ağırlıklı olarak altın için değerli metal geri kazanımı gibi birçok endüstri için ekonomik bir adsorbandır (arındırıcı).
Aktif karbon nasıl yapılır?
Aktif kömürü bildiğimiz kömür ile karıştırmamak önemlidir. Aktif kömürler için temel malzemelerden ilk ikisi Hindistan cevizi kabuğu veya odundur. Aktif kömür yapmak için kullanacağınız ürün, yüksek ısıya maruz kalmalı ancak yanmamalıdır, yanmaması için ısınırken oksijen almamalıdır.
Yüksek ısı, Hindistan cevizi kabuğunun veya odunun çeşitli organik maddeler, duman ve gazlar salmasına neden olur ve bu sayede sağlıklı aktif kömür elde edilir. Bunu yapmanın en basit yolu, gevşek kapaklı büyük bir tencereye Hindistan cevizi kabuğu veya odun parçalarını koymak ve odunu çok sıcak ateşte tam anlamıyla pişirmektir.
Aktif karbon nerelerde kullanılır?
Aktif kömür günlük hayatın birçok yerinde, örneğin arabadaki hava filtresinde, mutfak aspiratöründe, su filtresinde, kozmetik ürünlerde ve gıdalarda renklendirici olarak kullanılabilir. Aktif kömür, özellikle iyi bir tıbbi ürün olarak da bilinmektedir.
Birçok insan bunları evlerinde ve ilk yardım çantasında aktif kömür tabletleri şeklinde bulundurur. Aktif kömür, bağırsaktaki bakterileri, bakteriyel toksinleri ve fazla suyu bağlayabildiğinden, genellikle ishale karşı ve gazları da emdiği için gaz rahatsızlıklarına karşı da uygundur.
Hangi ürünlerde aktif karbon vardır?
Aktif kömür içeren ve en iyi bilinen ürünlerden biri aktif kömür tabletidir. Aktif kömür, tüm teknik uygulama alanlarının yanı sıra son yıllarda gıda ve kozmetik sektörlerinde giderek artan bir şekilde kullanılmaktadır.
Aktif kömürün dişleri parlak bir hale getirme potansiyeli de vardır ve bu yüzden, çeşitli sakızlarda ve diş macunlarında da bulunur. Saf aktif kömür, toz, peletler, tabletler veya kapsüller halinde mevcuttur. Tabletler ve kapsüller oral olarak alınırken paletler daha çok filtre sistemlerine yöneliktir, toz ise harici uygulamalar için kullanılabilir.
Aktif karbon tabletleri sağlıklı mıdır?
Aktif kömür tabletleri genellikle katkı maddeleri ve tatlandırıcılar içerir. Bu nedenle, sadece aktif kömürü kullanmak isteyenler için tabletler tercih edilmemektedir. Ancak gerekirse kapsülleri açabilir ve ardından içindekini harici uygulamalar, gargaralar veya benzeri işlemler için kullanabilirsiniz.
Aktif karbonun detoks etkisi var mıdır?
Sünger benzeri yapısı nedeniyle aktif kömür, çok çeşitli türlerdeki maddeleri bağlayabilir (absorbe edebilir). Bu, özellikle bağırsakta faydalıdır, çünkü bu zararlı maddeler daha sonra kan dolaşımına girmez ve dışkı ile atılabilir.
Bununla birlikte, kan dolaşımına bir kez bir zehir girdiğinde, aktif kömür artık yardımcı olamaz. Yani sadece bağırsakta bulunan maddeleri/toksinleri bağlar. Güçlü detoksifikasyon yetenekleri nedeniyle aktif kömür, ambulans ekipmanlarında bulunan beş panzehirden biridir.
Aktif karbon hangi zehirleri engeller?
Aktif kömür tüm maddeleri engellemez. Adsorpsiyon (arındırıcı) yetenekleri yalnızca asitler, alkaliler, alkol ve metaller ile etkinlikleriyle sınırlıdır. Öte yandan, birçok ilacı iyi bağlayabilir ve bu nedenle aşırı doz ilaç aldıysanız da uygundur.
Ayrıca genellikle ağızdan alınan ilaçları ve bitki toksinlerini de bağlar. Ancak unutulmamalıdır ki, yanlışlıkla zehir aldıysanız veya aşırı dozda ilaç veya uyuşturucu aldıysanız, vakit kaybetmeden acil servise gitmek akıllıca olacaktır.
Aktif karbon şişkinliğe yardımcı olur mu?
Aktif kömür, gaz sıkıntısı çekenler için eskiden beri kullanılan alternatif bir tedavidir. Çeşitli eski çalışmalar, aktif kömür almanın gaz ve mide kramplarını hafifletebileceğini gösteriyor. Ancak bazı çalışmalar ise hiçbir başarı göstermemiştir. Bu nedenle aktif kömürün etkili olup olmayacağı açıkça kişiye ve gazın türüne bağlıdır.
Aktif karbon ishale yardımcı olur mu?
Aktif kömür ishal tedavisi olarak uzun zamandan beri kullanılmaktadır. 2018’de yapılan bir incelemede, aktif kömür ishal için potansiyel bir tedavi seçeneği olarak kabul edilmiştir.
İshalin bakteriyel-toksik olup olmadığına veya irritabl bağırsak sendromu bağlamında meydana gelmesine bakılmaksızın, aktif kömür sadece bakterileri ve toksik maddeleri bağlamakla kalmaz, aynı zamanda bağırsakta aşırı su birikimini de önler.
Aktif karbon akşamdan kalmaya yardımcı olur mu?
Akşamdan kalma durumunda, kana karıştığı ve uzun zamandan beri kanda olduğu için, aktif kömür alkolü bağlayarak akşamdan kalmaya yardımcı olmaz. Birçok insan aktif kömürün akşamdan kalmaya yardımcı olduğunu iddia etse de bu doğru değildir.
En fazla, alkol parçalandığında oluşan, bağırsakta bulunan ve kan dolaşımına geri dönmeden önce aktif kömür tarafından bağlanabilen toksik metabolik parçalanma ürünlerini bağlayabilir.
Aktif karbon kolesterolü düşürür mü?
1986’da yapılan bir araştırmaya göre aktif kömür, LDL (kötü kolesterol) seviyesini düşürür ve aynı zamanda HDL (iyi kolesterol) seviyesini arttırır. Bununla birlikte, bu araştırmada günde çok yüksek miktarda aktif kömür (dört hafta boyunca günde üç kez 8 g) alan sadece 8 kişi vardı.
O zamanlar yan etkiler ihmal edilebilir düzeydeydi. Ancak, bu süre zarfında hayati madde seviyesinin de kontrol edilmediği (uzun süreli aktif kömür alımı vitamin eksikliğine yol açabileceğinden) gerçeği de göz önünde bulundurulmalıdır.
Aktif karbon bağırsak florasını nasıl etkiler?
2001’de yapılan bir çalışma, aktif kömürün zararlı E. Coli bakterilerini absorbe ettiğini göstermiştir. Bu çalışmada aktif kömür, beş dakika içinde maksimum adsorpsiyona ulaşmıştır. Ancak normal, yani sağlıklı bağırsak florası ile ilgili olarak, sadece düşük bir bağlama kapasitesi göstermiştir. Yine de insanlarda bu durumun ne gibi sonuçları olabileceğine dair yeterli çalışma yoktur.
Aktif karbon vitaminleri de bağlar mı?
2007’de yapılan bir araştırma, aktif kömürün, vitamin açısından zengin bir meyve suyu ile aynı zamanda alındığında, C vitamini ve B1, B3, B6 ve biotin vitaminlerinde güçlü ama aynı zamanda doza bağlı bir azalmaya yol açtığını göstermiştir.
Aktif kömür aynı zamanda yararlı maddeleri de bağlayabilir ve bu elbette uzun vadede arzu edilmez. Bu yüzden sadece bozuk bir şey yediyseniz veya zehirlendiğinizden şüphelendiyseniz aktif kömür tüketmek daha iyidir.
Aktif karbon dişleri beyazlatır mı?
Aktif kömürün bakteri ve zehir bağlama özelliği elbette ağız ve diş bölgesinde de faydalı olabilir ve buradaki çürük bakterileri ve diğer kalıntıları bağlayabilir. Bununla birlikte, sürekli olarak aktif kömür veya bu içeriğe sahip diş macunu kullanımı, sanıldığı kadar yararlı olmayabilir.
Aktif kömürün toz kıvamı nedeniyle aşındırıcı etkisi de olabilir, bu da – beyaz dişler vaat eden birçok diş macunu gibi – bir tür zımpara etkisine sahip olduğu ve diş minesine zarar verebileceği anlamına gelir.
Aktif karbon yaralara iyi gelir mi?
Aktif kömür, yaranın üzerine de harici olarak kullanılabilir. Bu şekilde bakterileri, sızan doku sıvısını, ölü doku parçacıklarını ve yaralardan gelen kokuları emer. Aktif kömürden önce, macun haline getirilmiş temiz ve doğal toprak da bu durumlar için kullanılabilir. Ancak en sağlıklı olanı, tıbbi durumlarda her zaman bir doktora görünmektir.
Aktif karbon ne zaman ve ne kadar süreyle alınmalıdır?
Alınan bir zehri aktif kömür ile detoksifiye etmek istiyorsanız, ilk doz – zehre bağlı olarak – ilk saat içinde, maksimum dört saat sonra alınmalıdır. İshal, akşamdan kalma veya şişkinlik gibi şikayetlerde bir ila üç gün süreyle aktif kömür alınabilir. Ancak bu gibi nedenlerle düzenli veya kalıcı olarak alınmaz, alınmamalıdır. Unutulmamalıdır ki bu gibi durumlarda kesinlikle doktor kontrolü şarttır.
Aktif karbon dozu nasıl ayarlanmalıdır?
Doz, uygulama alanına bağlıdır. Gazla mücadele için kullanmak istiyorsanız, günde birkaç kez küçük miktarlarda (örneğin günde 3 kez 500 mg) aktif kömür alabilirsiniz. Akut ishal durumunda ise, aktif kömür prospektüsünde açıklandığı gibi, genellikle günde birkaç doz alınır.
Normal karbon tabletlerin prospektüsünde, ishal için günde 3 ila 4 kez 2 ila 4 tablet önerilir (çocuklar yarısını alır). Akut zehirlenme durumunda, tablet sayısı tereddüt etmeden çok daha fazla alınabilir ancak buna doktor karar vermelidir
Unutmayın! Aktif kömür her zaman yeterli su ile ve doktor önerisiyle alınmalıdır.
Akut zehirlenme durumunda ise tıp uzmanları genellikle sadece tek birçok yüksek doz verir. Bununla birlikte, kalan partikülleri bağlamak için takip eden saatlerde ek dozlar da alınabilir. Bu özellikle bazı epilepsi ilaçlarını veya anesteziyi aşırı doz alırsanız yararlıdır.
Çocuklara ilk dozda vücut ağırlığının kilogramı başına 1 ila 2 gram aktif kömür verilir, daha sonra her 2 ila 4 saatte bir vücut ağırlığının kilogramı başına 0,25 ila 0,5 gram arasında verilir. Ancak unutulmamalıdır ki aktif kömürün nasıl ve ne kadar kullanılacağına doktor karar vermelidir.
Aktif karbonun yan etkileri nelerdir?
Genellikle aktif kömürün kısa süreli kullanım için güvenli olduğu kabul edilir. Ancak nadir de olsa, aşağıdaki yan etkilerin ortaya çıkması muhtemeldir:
Ayrıca, daha önce de belirtildiği gibi, etkinliklerini bozabileceğinden aktif kömür ilaçla birlikte alınmamalıdır. Bu aynı zamanda doğum kontrol hapı için de geçerlidir. Tekrar söylemek gerekir, aktif kömürün uzun süreli kullanımı vitamin eksikliğine yol açabilir, bu nedenle her zaman doktor tavsiyesiyle alınmalıdır.