Meme Kanseri: Tanım, Belirtiler, Nedenler, Teşhis ve Tedavi Yöntemleri

Meme kanseri: Tanım

Meme kanseri, meme dokusunda kontrolsüz ve anormal hücre büyümesine neden olan bir kanser türüdür. Bu kanser türü, vücudun diğer bölgelerine yayılabilir, yani metastaz yapabilir. Ailede bu kanserin geçmişi ile bazı gen mutasyonlarının varlığı, kişinin meme kanseri gelişme riskini artırır. BRCA1 ve BRCA2 gen mutasyonları, bir kadının kanser geliştirme riskini dört katına çıkarabilir. Bununla birlikte, meme kanserlerinin sadece %10’u bu tür mutasyonlarla bağlantılıdır. Çoğu vaka, genetik yatkınlık olmayan kadınlarda gelişir. Meme kanseri geliştirme faktörleri arasında ayrıca obezite, yüksek alkol kullanımı ve artan östrojen seviyelerine sahip olmak da yer alır.

Kadınlarda meme kanseri vakalarının yaklaşık %80’i metastaz yapmıştır. Bu durum kanserin, yakındaki dokulara doğru ilerlediğinin, lenf düğümlerine veya vücudun diğer bölgelerine de yayılmış olabileceğinin anlamına gelmektedir.

Doktorlar, kanseri erken bir aşamada teşhis ettiğinde, uygulanan tedavi genellikle başarılı olur ve bu durumdaki kişinin hayatta kalma oranı daha yüksektir. Kanserin sonraki aşamalarında ise, hastalığın seyriyle birlikte hedefe yönelik tedavilerle, gün geçtikçe hastanın iyileşmesi hedeflenmektedir.

Meme kanserinde hastalığın seyri; kanserin tipine, ilerleme evresine, yaşınıza, tıbbi geçmişinize, diğer hastalıklarınızın olup olmadığına ve kullandığınız ilaçlara bağlı olarak değişebilir.

Meme kanseri: Türler

Aşağıdakiler dahil olmak üzere çeşitli meme kanseri türleri vardır:

1. Duktal karsinoma in situ (DCIS):
   Süt kanallarını kaplayan hücrelerde gelişen ve kanserin en erken safhasını oluşturan türdür. Bu türdeki vakaların yaklaşık %20’si, erken teşhis edildiği takdirde tedavi edilebilir.
2. İnvaziv duktal karsinom:
   Kanserin en yaygın tipidir. Süt kanallarında başlayan ve yakındaki meme dokusunu istila eden türdür.
3. İnvaziv lobular karsinom:
   Meme kanserlerinin yaklaşık %10’unu bu tip oluşturur. Süt üreten bezlerde başlayan ve yakındaki meme dokusunu istila eden türdür.

Meme kanseri: Belirtiler

Meme kanserinin en belirgin semptomu, göğüsteki kitledir. Ancak birçok kadın kanserin erken evrelerinde bir yumru tespit etmez veya semptomlar yaşamaz.

Kötü huylu bir meme kitlesi genellikle ağrılı değildir, ancak bazı durumlarda ağrı oluşabilir. Fibrokistik meme veya göğüs kistleri gibi kitlelerin çeşitli oluşum nedenleri vardır. Bununla birlikte, doktorunuz olası bir kanser ihtimali için, göğüslerinizde meydana gelen herhangi bir kitleyi mutlaka değerlendirmelidir.

Kötü huylu bir meme kitlesi, kendi kendine ortaya çıkabilir veya başka semptomlar da oluşabilir.

Meme kanseri belirtileri aşağıdakileri içerir:

• Meme deformitesi veya şekilsiz meme yapısı
• Göğüs kitlesi
• Meme ağrısı
• Göğüs derisinin görünümünde ve hissinde, çukurlaşma veya büzülme gibi değişiklikler
• Memenin boyutunda, şeklinde veya görünümünde değişiklik
• Meme ucu çökmesi veya çukurlaşması
• Meme başı akıntısı veya hassasiyeti
• Göğüste veya meme ucunda kızarıklık veya yara
• Bir kolun şişmesi
• Kilo kaybı

Meme kanseri: Evreleme

Kanserli tümörün boyutu ve ne kadar yayıldığı, kanserin evresini belirler. Doktorlar bir aşama atamak için, görüntüleme prosedürlerini ve meme biyopsisi sonuçlarını kullanmaktadır.

Kanserin evreleri aşağıda sıralanmıştır:

• Evre 0:
  Duktal karsinoma in situ olarak adlandırılan aşamadır. Kanserin yayılmadığı ve memeyle sınırlı olduğu başlangıç aşamasıdır.
• Evre I:
  Tümör çapının 2 cm’den küçük olduğu, invaziv (zararlı) kanserin en erken formudur.
• Evre II:
  İnvaziv meme kanserinin erken bir formudur. Ancak tümör, evre1’den daha büyüktür veya lokal lenf düğümlerine yayılmıştır.
• Evre III:
  Kanser, yakındaki dokulara ve lenf düğümlerine yayılmış, lokal olarak ilerlemiştir.
• Evre IV:
  Kanser uzak vücut bölgelerine yayılmıştır. Kanserin yayılma gösterdiği yaygın bölgeler arasında; kemikler, akciğerler, beyin, karaciğer ve uzak lenf düğümleri bulunmaktadır.

Meme kanseri: Nedenler

Meme kanserinin altında yatan neden, şu anda bilinememektedir. Bununla birlikte doktorlar, bazı kanser vakalarının genetik olduğuna ve BRCA1 ve BRCA2 olarak adlandırılan belirli gen kusurlarıyla bağlantılı olabileceğine inanılmaktadır.

Normalde memedeki yaşlı veya hasarlı hücreler üremeyi durdurur ve zamanla ölür. Bu hücrelerin yerini sağlıklı genç hücreler alır. Ancak bu kanser türünde, yaşlı veya hasarlı hücreler bölünmeye ve kontrolsüz bir şekilde çoğalmaya devam eder. Bu durum, memede malign (kötü huylu) bir doku kitlesinin (tümör) gelişmesine neden olur.

Tedavi edilmeyen ve fark edilmeyen kanser hücreleri çoğalmaya, vücudun diğer bölgelerine yayılmaya ve vücudun hayati süreçlerinin daha fazlasına müdahale etmeye devam edebilir.

Meme kanseri: Risk faktörleri

Meme kanseri de dahil olmak üzere, kanser geliştirme riskinizi artırdığı düşünülen birçok faktör vardır. Risk faktörleri olan herkesin kansere yakalanmayacağını hatırlamak önemlidir.

Meme kanseri için olası risk faktörleri aşağıdakileri içerebilir:

• 12 yaşından önce adet görmeye başlamak
• 50 yaşından büyük olmak (Kansere yakalanma oranı, 70 yaş üstü kadınlarda daha yüksektir.)
• 45 yaş altı ve beyaz tenli olmak (45 yaşın altındaki beyaz kadınlarda kanserin görülme olasılığı, diğer ırklardaki kadınlara nazaran daha yaygındır.)
• Günde 1-2 kadehten fazla alkollü içki içmek
• Vücutta yüksek östrojen seviyelerinin varlığı
• Yüksek dozda radyasyona maruz kalma (radyoterapi gibi)
• 55 yaşından sonra menopoza girmek
• BRCA1 ve BRCA2 genlerinin belirli kusurlarına sahip olmak (Kanserlerin %10 kadarı genetik mutasyonlarla bağlantılıdır. Bu mutasyonlar, bir kadının hastalık riskini dört katına çıkarabilir. Kadınlar ayrıca bu mutasyonlarla daha erken kanser geliştirme özelliğine sahiptir.)
• 30 yaşından sonra hiç çocuk sahibi olmamak veya emzirmemek
• Obezite (menopozdan sonra)
• Kişisel veya ailede meme kanserinin öyküsü (Bir kadının meme kanseri olan bir annesi, kız kardeşi veya kızı varsa, hastalık riski neredeyse iki katına çıkar. Ancak meme kanserlerinin %85’i ailesinde hastalık öyküsü olmayan kadınlarda görülür.)
• Östrojen hormonu içeren ilaçlar almak

Meme kanseri: Tanı

Mamografi, çoğu kanseri erken evrelerde teşhis eder. Çoğu zaman, bir yumru dahi oluşmadan meme kanseri semptomlarının gelişmesinden hemen önce, mamografi sayesinde kanser keşfedilebilir. Bir mamogram şüpheli bir şey gösteriyorsa veya bir kadın göğsünde yumruya benzer bir kitle bulduysa, tanı amaçlı görüntüleme testleri gereklidir. Ancak bir bölgenin kanserli olup olmadığını kesin olarak bilmenin tek yolu, o bölgedeki meme dokusundan biyopsi örneği almaktır.

Göğüs tümörü derecelendirmesi

Tanı süreci; tümörün evrelemesini ve reseptör bakımından derecelendirilmesini içerir. Bu süreç yani kanserin evresi ve derecesi, hastalığın seyrini ve en iyi tedavi seçeneklerini belirlemede kritik öneme sahiptir. Patologlar, tümörü mikroskop altındaki görünümüne göre ve tümör hücrelerinin yüzeyinde, spesifik reseptörlerin varlığını test ederek derecelendirir.

Hücre reseptörleri, özelleşmiş proteinlerdir. Kanser hücreleri veya tümörler üzerinde üç ana reseptör bulunur, bunlar; östrojen reseptörleri, progesteron reseptörleri ve HER2‘dir (insan epidermal büyüme faktörü reseptörü 2). Bu reseptörler, sırasıyla östrojen, progesteron veya insan epidermal büyüme faktörü hormonlarının, hücreye girmesi için kapı görevi görür. Hormonlar, hücreye girdikten sonra hücreyi çoğalmaya teşvik ederler. Tümörler bir, iki veya üç tip reseptöre sahip olabilir veya hiçbirine sahip olmayabilirler.

Hormon reseptörlü tümörler (östrojen veya progesteron) için hormon reseptörü pozitif meme kanseri terimi kullanılır. Çoğu kanser vakası bu terimle ifade edilir. HER2 mevcut olduğunda, HER2 pozitif meme kanseri olarak fade edilir. Bu tip, kanser vakalarının yaklaşık %20’sini oluşturur. Yaklaşık %10’u da hem HER2 hem de bir hormon reseptörü için pozitiftir ve çok az bir kısmı da üç reseptörün tümü için pozitif olarak derecelendirilir.

Bir tümör, üç reseptörün tamamından yoksun olduğunda, üçlü negatif meme kanseri olarak derecelendirilir. Diğer faktörlerin yanı sıra, bu durum kanser hücrelerini tedaviye daha dirençli hale getirir. Kanser vakalarının %20 kadarını da bu agresif form oluşturur.

Meme kanseri: Tedavi

Meme kanserinde tedavinin amacı, kanseri kalıcı olarak iyileştirmek veya hastalığın ilerlemesini yavaşlatmayı sağlamaktır. Remisyon, daha sonra tekrarlayabilmesine veya nüksetmesine rağmen, vücutta artık hastalık belirtisinin olmadığı anlamına gelir.

Tedavi süreci; meme kanserinin tipine ve ilerleme aşamasına göre kişiselleştirilir. Yaşınız, tıbbi geçmişiniz ve sahip olduğunuz hastalık veya durumlarınız, kişisel tercihleriniz ve diğer faktörler bu aşamaya dahildir.

Meme kanseri için tedavi seçenekleri

Tedavi süreci aşağıdaki yöntemlerin bir kombinasyonunu içerebilir:

• Aktif olarak büyüyen kanser hücrelerini yok etmek için kemoterapi ilaçları
• Kanserli kişilerin bedensel güçlerini ve beslenme durumlarını korumalarına yardımcı olmak için beslenme danışmanlığı
• Östrojen tarafından uyarılan belirli kanser türleri için, östrojenin etkilerini bloke eden hormon tedavisi ilaçları
• Vücudun kanser hücrelerini hedefleme ve bunlarla savaşma yeteneğini uyarmak için immünoterapi ilaçları
• Memenin geri kalanını sağlam bırakırken, erken evredeki kanserli bir tümörü çıkarmak için lumpektomi
• Yakındaki lenf düğümlerinin ve göğüs kaslarının bir kısmının çıkarılmasını içerebilen, etkilenen memenin bir kısmını veya tamamını çıkarmak için mastektomi
• Ağrı kesici ilaçlar
• Meme kanseri için umut verici yeni tedavileri ve yöntemleri test etmek için, bir klinik araştırmaya katılım
• Kanser tedavisi sırasında ve sonrasında vücudu güçlendirmeye, uyanıklığı artırmaya, yorgunluğu azaltmaya ve fonksiyonel yeteneği geliştirmeye yardımcı olan fizik tedavi
• Kanser hücrelerini yok etmek için radyasyon tedavisi (Radyasyon tedavisi, başka bölgelere yayılan tümörlerin semptomlarını hafifletmek için de faydalı olabilir.)
• Sağlıklı hücrelere daha az zarar vererek belirli kanser hücrelerini öldürmek için, hedefe yönelik tedavi ilaçları

Tamamlayıcı tedaviler

Bazı tamamlayıcı tedaviler, insanların kanser tedavisi ile daha iyi başa çıkmalarına yardımcı olabilir. Bazen alternatif tedaviler olarak adlandırılan bu yöntemler, geleneksel tıbbi tedavilerle birlikte kullanılmalıdır.

Tamamlayıcı tedavilerin, geleneksel tıbbi bakımın yerini alması amaçlanmamıştır. Besin takviyeleri veya homeopatik (reçetesiz) ilaçlar alıyorsanız, bu takviyeleri; reçete edilen ilaçlarınızla etkileşime girebilecekleri için doktorunuza bildirdiğinizden emin olmalısınız.

Tamamlayıcı tedaviler aşağıdakileri içerebilir:

• Akupunktur
• Masaj terapisi
• Besinsel takviyeler, bitkisel ilaçlar ve benzeri ürünler
• Yoga

Meme kanseri: Diyet ve beslenme ipuçları

Obezite, meme kanseri ve diğer birçok kanser türü için önemli bir risk faktörü olduğundan, sağlıklı bir kiloya ulaşmanıza ve bunu korumanıza yardımcı olacak bir diyetisyenle çalışmak, sağlığınız açısından son derece önemlidir. Sağlıklı bir beslenme düzeni, diyabet ve kalp hastalığı da dahil olmak üzere, diğer rahatsızlık risklerinizi azaltmanıza yardımcı olur.

Beslenme ve kanser ilişkisi ile ilgili birçok çalışma bulunmaktadır. Bazı araştırmalar meyve, sebze ve süt ürünleriyle, çok az miktarda et tüketimini içeren bir diyetin, meme kanseri riskini azaltabileceğini göstermektedir. Taze, işlenmemiş yiyecekler yemek de tedavi görürken sağlıklı kalmanıza yardımcı olabilir.

Sağlıklı bir diyet aşağıdaki maddeleri içermelidir:

• Haftada en az bir kez balık yemek
• Taze veya dondurulmuş meyve ve sebze tüketmek
• Daha az kırmızı et veya daha az işlenmiş et yemek
• Şekerli içecekler dahil olmak üzere daha az şeker tüketmek
• Alkolü yok denecek kadar az tüketmek

Beslenme düzeninizde önemli değişiklikler yapmadan önce, doktorunuzdan size rehberlik etmesini isteyin. Birçok kanser tedavi merkezinde, kanser hastalarına diyet ve beslenme konusunda yardımcı olacak diyetisyenler bulunmaktadır. Mevcut diyetinizi geliştirmek veya daha sağlıklı bir yaşam tarzına başlamak için, diyetisyene danışmayı düşünebilirsiniz.

Meme kanseri: Hastalarda yaşam kalitesi

2020 yılı itibariyle yapılan araştırmalarda en sık görülen ilk beş kanser türü içerisinde, meme kanseri %10,3 bir oranla yer almaktadır. Kadınlarda görülen en sık kanser türlerinde ise %23,9’luk bir oranla ikinci sırada yer almaktadır. İlk sırayı %43,2 birçok kanserin oluşturduğu grup yer almaktadır.

Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi, bir hastalığın bir kişinin genel refahını nasıl etkilediğini açıklayan faktördür. Bu faktör; zihinsel, fiziksel ve duygusal sağlıkla birlikte aynı zamanda; sosyal, cinsel, günlük işlevleri ve rolleri yerine getirme yeteneğinizi de içermektedir. Bununla birlikte finans gibi sağlık dışı faktörlerin de yaşam kalitesi üzerinde rol oynayabildiğini belirtmek gerekir.

Kanserin yaşam kalitenizi etkilemesi şaşırtıcı değildir. Tedavi sırasında oluşan yan etkiler ve yorgunluk gibi semptomlarla baş etmeniz zor olabilir. Mastektomi (kanserli meme dokusunun çıkarıldığı cerrahi operasyon) veya diğer ameliyatların hem fiziksel hem de duygusal etkileri olabilir.

Doktorunuz, kanser tedavisinin bu yönünü bildiğinden, yaşam kalitenizi etkileyen sorunları ve endişeleri yönetmenin, kanser tedavisinin önemli bir parçası olduğunun farkındadır. Dolayısıyla tedavi sırasında ve sonrasında sizin için, gerekli olabilecek psikolojik, sosyal veya duygusal destek hakkında gerekli bilgilendirmeyi ve yönlendirmeyi yapacaktır. Bununla birlikte sizin hayata genel bakışınızın ve günlük anlardan zevk alma kabiliyetinizin, tedaviniz üzerinde olumlu etki bir bırakacağını da bilmelisiniz.

Meme kanseri: Hastalarda yaşam süresi

5 yıllık hayatta kalma oranı veya sağkalım oranı, hastalığa yakalanan kaç kişinin teşhisten beş yıl sonra hala hayatta olduğunu gösteren orandır.

Meme kanseri için göreceli bir sağkalım oranı daha yaygın bir ölçümdür. Kanserli kadınların sağkalımını genel popülasyondakilerle karşılaştırır. Bu oran, hastalığın ömrü ne kadar kısaltabileceğini göstermektedir. Örneğin; %80’lik nispi hayatta kalma oranı, hastalığı olan birinin beş yıl sonra genel popülasyonda hayatta kalma ihtimalinin %80’i kadar olduğu anlamına gelir.

Meme kanseri evreleri için 5 yıllık nispi sağkalım oranları aşağıdaki gibidir:

• Evre 0 veya I: %100
• Evre II: %93
• Evre III: %72
• Evre IV: %22

Her kanser vakasının ve kişideki hastalık seyrinin farklı olduğunu hatırlamak önemlidir. İstatistikler ayrıca daha eski verilere dayanabilir ayrıca terapiler ve tedavilerdeki yeni gelişmeleri yansıtmayabilir. Doktorunuz; teşhisiniz, tıbbi geçmişiniz ve mevcut tedavi seçenekleriniz bağlamında sizi bilgilendirecek en önemli kişidir.

Meme kanseri: Potansiyel komplikasyonlar

Meme kanseri komplikasyonları, anormal hücrelerin hızlı büyümesinden kaynaklanır. Bu hücreler kan dolaşımı ve lenf sistemi yoluyla vücudun diğer bölgelerine, çoğunlukla kemiklere, akciğerlere ve karaciğere gidebilir. Orada hızla çoğalabilir ve normal organ işlevine müdahale eden yeni malign tümörler geliştirebilirler.

Meme kanseri metastazının (yayılımının) komplikasyonları aşağıdakileri içermektedir:

• Kalça ve diğer kemik kırıkları ile kemik ağrısı (kemik metastazlarından)
• Karaciğer yetmezliği
• Zatürre (pnömoni), solunum yetmezliği veya pnömotoraks (çökmüş akciğer)
• Beyin veya akciğer kanseri gibi ikincil kanser (metastatik kanser)

Doktorunuzun önerdiği tedavi planını takip ederek, olası komplikasyon riskinizi azaltabilirsiniz.

Meme kanseri: Önleme

Çoğu meme kanseri vakası tesadüfen ortaya çıkar. Bu riski belirleyen tek bir faktör yoktur. Yine de meme kanseri için bazı risk faktörleri üzerinde kontrolünüz bulunmaktadır.

Meme kanseri riskinizi aşağıdaki yöntemlerle azaltabilirsiniz:

• Yağlı, tuzlu ve işlenmiş gıdalardan ziyade, lif, meyve ve sebze içeren bir beslenme düzenine sahip olmak
• Sağlıklı bir kiloyu korumak
• Alkol almamak veya alkol alımını sınırlamak
• Ailenizde meme kanseri geçmişi varsa, meme kanseri mutasyonlarına sahip olup olmadığınızı anlamak için genetik test yaptırmak ve düzenli aralıklarla mamografi çektirmek
• Çocuk doğurduktan sonra en az birkaç ay boyunca emzirmek

Hormon replasman tedavisi ve meme kanseri riski

Menopoz sonrası semptomlar için östrojen ve progestin hormon tedavisi almak, yıllar önce yapılan büyük bir araştırmaya göre (Women’s Health Initiative) meme kanseri riskini artırdığı ortaya konulmuştur. Bir kadının, hormon replasman tedavisi ne kadar uzun sürerse, riski de o kadar yüksek olur. Hormon tedavisi ayrıca mamografide meme kanseri belirtilerini bulmayı zorlaştırmaktadır.

Doktorlar, sadece menopoz semptomlarının yaşam kalitesini ciddi olarak etkilediğinde, hormon alımını önermektedir. Kişisel ve aile tıbbi geçmişinize dayanarak, hormon tedavisinin yararları ve riskleri hakkında, kadın doğum uzmanınızla veya doktorunuzla konuşmalısınız.

Meme kanseri için kendi kendine muayene

40 yaşından sonra yıllık olarak çekilen mamografi ve kadın doğum uzmanınız (jinekolog) tarafından yıllık meme muayenelerine ek olarak, evde meme kanseri için kendi kendinize de muayene yapabilirsiniz. Kendi kendine muayene, meme kanserini tespit etmede kesin olmasa da memede doktorunuz tarafından daha fazla değerlendirme gerektirebilecek değişiklikleri belirlemede önemli bir araçtır.

Ayda en az bir kez, aşağıdaki adımlarla memenizi kendi kendinize muayene edin:

• Olağandışı renk, şekil veya boyut gibi görsel değişiklikleri kontrol etmek için, aynada göğüslerinize bakın. Ciltte çukurlaşma veya büzülme, çökmüş meme ucu, memelerden sıvı, akıntı, kızarıklık veya şişme olup olmadığını kontrol edin. Bu yöntemi önce kollarınız yanlardayken, sonra tekrar kollarınızı kaldırarak yapın.
• Ayakta dururken bir kolunuzu kaldırın ve diğer elinizi kullanarak, kolunuzu kaldırdığınız taraftaki memeyi inceleyin. Koltuk altı da dahil olmak üzere tüm alanı kontrol ederken, kitle olup olmadığından emin olmak için, hafif basınç uygulayın. Ayrıca meme ucunun etrafındaki alanı ve meme ucunun kendisini kontrol edin. Bu yöntemi diğer meme için tekrarlayın.
• Düz bir yüzeye uzanın ve her iki memenin manuel muayenesini tekrarlayın.

Olağandışı bir şey görür veya hissederseniz, daha fazla değerlendirme için doktorunuzdan hemen randevu alın. Meme değişikliklerinin birçok nedeni vardır ve çoğu kanser değildir. Bununla birlikte, ne kadar erken ve doğru bir teşhis alırsanız, gereken tedaviye de bir o kadar erken başlayabilirsiniz. Erken teşhis özellikle kanser başta olmak üzere, birçok hastalık için hayat kurtarıcıdır.

Meme kanseri: Video

---