Böbrekler, kandaki atıkları temizler ve bu atıkları idrar yoluna gönderir. Bazen, bazı atıklar çok fazla olduğunda ve kanda yeterli sıvı olmadığında, birikebilir ve böbreklerde birbirine yapışabilir. Bu atık kümelerine böbrek taşı denir. Aşağıda daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
Böbrek taşı idrarınızda yüksek seviyelerde belirli mineraller olduğunda böbreklerinizden birinde veya her ikisinde oluşan sert, çakıl benzeri parçacıklardır. Böbrek taşları, bir sağlık uzmanı tarafından tedavi edilirse nadiren kalıcı hasara neden olur.
İlgili yazı: Böbrek taşı nasıl düşürülür?
Böbrek taşlarının büyüklüğü ve şekli değişebilir. Kum tanesi kadar küçük veya bezelye kadar büyük olabilirler. Nadiren, bazı böbrek taşları golf topları kadar büyüktür. Böbrek taşları düz ve pürüzlü olabilir, genellikle sarı veya kahverengidir.
Küçük bir böbrek taşı idrar yolunuzdan kendi kendine geçebilir ve çok az ağrıya neden olabilir veya hiç acı olmayabilir. Daha büyük böbrek taşları idrar yolu boyunca sıkışabilir. Sıkışan bir taş idrar akışınızı engelleyerek şiddetli ağrıya veya kanamaya neden olabilir.
Şiddetli ağrı veya kanama da dahil olmak üzere böbrek taşı belirtileriniz varsa, vakit kaybetmeden doktora görünmelisiniz. Bir üroloji doktoru, herhangi bir ağrıyı tedavi edebilir ve idrar yolu enfeksiyonu (İYE) gibi diğer sorunları önleyebilir.
Böbrek taşları yaygındır ve yaygınlığı artmaktadır. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki erkeklerin yaklaşık yüzde 11’inin ve kadınların yüzde 6’sının yaşamları boyunca en az bir kez böbrek taşı olmuştur.
Bu problemi olan insanların hemen hemen hepsi muhtemelen dört ana böbrek taşı tipinden birine sahiptir. Hangi tür olduğu önemlidir çünkü tedavisi genellikle büyüklüklerine, yerlerine ve türüne bağlıdır.
Kalsiyum oksalat taşları ve kalsiyum fosfat taşları dahil olmak üzere kalsiyum taşları en yaygın böbrek taşı tipleridir. Kalsiyum oksalat taşları kalsiyum fosfat taşlarından daha yaygındır.
Yiyeceklerden alınan kalsiyum, kalsiyum oksalat taşlarına sahip olma riskini artırmaz. Normalde, kemikleriniz ve kaslarınız tarafından kullanılmayan ekstra kalsiyum böbreklerinize gider ve idrarla temizlenir. Bu gerçekleşmediğinde, kalsiyum böbreklerde kalır ve böbrek taşları oluşturmak için diğer atık ürünlerle birleşir.
İdrarınız çok fazla asit içerdiğinde ürik asit taşı oluşabilir. Çok fazla balık, kabuklu deniz ürünleri ve et, özellikle de organ eti yemek, idrarda ürik asidi artırabilir.
Bir idrar yolu enfeksiyonu geçirdikten sonra struvit taşları oluşabilir. Aniden gelişebilir ve hızla büyüyebilirler.
Sistin taşları, kalıtsal bit hastalık türü olan ve sistinüri olarak adlandırılan bir hastalıktan kaynaklanır. Sistinüri, amino asit sistininin böbreklerinize ve idrara sızmasına neden olur.
Böbrek taşlarına idrarda yüksek seviyelerde kalsiyum, oksalat ve fosfor neden olur. Bu mineraller normal olarak idrarda bulunur ve düşük seviyelerde sorunlara neden olmaz. İçinde kalsiyum, oksalat ve fosfor bulunan bazı gıdalar da, kalıtsal olarak yatkın kişilerde böbrek taşı riskini artırmaktadır.
Erkeklerin kadınlara göre böbrek taşları geliştirme olasılığı daha yüksektir. Ailenizde böbrek taşı öyküsü varsa, bunları geliştirme olasılığınız daha yüksektir. Ayrıca, bir kez bu sorunu yaşamış insanların da tekrar yaşama olasılığı daha fazladır. Yeterli miktarda sıvı içmezseniz de böbrek taşları geliştirme olasılığınız daha yüksek olabilir.
Aşağıdaki koşullara sahipseniz, böbrek taşı geliştirme olasılığınız daha yüksektir:
Bunların haricinde; antasitler, indinavir, topiramat gibi bazı ilaçlar da böbrek taşı oluşturma riskinizi artırmaktadır.
Böbrek taşlarının belirtileri arasında şunlar vardır:
Bu belirtilerden herhangi birine sahipseniz hemen bir doktora görünmenizde fayda vardır. Bu belirtiler böbrek taşı veya daha ciddi bir durumunuz olduğu anlamına gelebilir.
Ağrınız kısa ya da uzun sürebilir veya dalgalar halinde gelip gidebilir. Acı ile birlikte mide bulantısı ve kusma yaşayabilirsiniz. Diğer nadir belirtiler arasında ateş ve titreme vardır.
Doktorlar böbrek taşlarını teşhis etmek için tıbbi geçmişinizi, fizik muayenenizi, laboratuvar ve görüntüleme testleri kullanır.
Öncelikle doktor, geçmişte böbrek taşı geliştirme olasılığınızı artıran sağlık koşullarınız olup olmadığını soracaktır. Daha sonra ise ailenizde başka birinin bu problemi olup olmadığını, yediğiniz şeyleri ve belirtilerinizi sorabilir. Fizik muayene sırasında genellikle vücudunuzu inceler.
İdrar testleri, idrarınızın böbrek taşı riski oluşturan yüksek düzeyde mineral içerip içermediğini gösterebilir. İdrar ve kan testleri, bir doktorun ne tür böbrek taşına sahip olduğunuzu öğrenmesine de yardımcı olabilir.
Doktorlar böbrek taşlarını bulmak için bazı durumlarda görüntüleme testlerini kullanırlar. Bu testler ayrıca idrar yolunda tıkanma veya doğum kusuru gibi böbrek taşının oluşmasına neden olan olası problemleri de gösterebilir. Bu görüntüleme testleri için anesteziye ihtiyacınız yoktur.
Karın röntgeni, düşük seviyelerde radyasyon kullanan ve film üzerine veya bilgisayara kaydedilen karın görüntüsünü elde eder. Bir röntgen teknisyeni bir hastanede veya poliklinik merkezinde karın röntgeni çeker ve bir radyolog görüntüleri değerlendirir.
İlgili yazı: Röntgen hakkında her şey
Karın röntgeni sırasında bir masanın üzerinde uzanacak veya ayağa kalkacaksınız. Röntgen teknisyeni, röntgen cihazını karnınızın üstüne veya önüne yerleştirecek ve nefesinizi tutmanızı isteyecek, böylece resim bulanık olmayacak. Röntgen teknisyeni sizden ek resimler için konum değiştirmenizi isteyebilir.
Abdominal röntgenler idrar yolunda böbrek taşlarının yerini gösterebilir. Karın röntgeninde tüm taşlar görülmez.
Bilgisayarlı tomografi taramaları, idrar yolunuzun görüntülerini oluşturmak için röntgen ve bilgisayar teknolojisinin bir kombinasyonunu kullanır. Kontrast maddesi olmayan bir bilgisayarlı tomografi taraması en sık idrar yolunuzu görüntülemek için kullanılsa da, bir doktor size kontrast maddesi enjeksiyonu verebilir. Kontrast maddesi, görüntüleme testleri sırasında vücudunuzdaki yapıların daha kolay görülmesini sağlayan bir boya veya başka bir maddedir.
İlgili yazı: Bilgisayarlı tomografi hakkında her şey
Bilgisayarlı tomografi taramaları, taş idrar yolunu tıkıyorsa, böbrek taşının boyutunu, yerini ve oluşmasına neden olabilecek koşulları gösterebilir.
Doktorlar genellikle böbrek taşlarını boyutlarına, konumlarına ve ne tür olduklarına göre tedavi ederler.
Küçük böbrek taşları tedavi edilmeden idrar yolunuzdan geçebilir. Bir böbrek taşını kendi başınıza düşürebiliyorsanız, doktorunuz böbrek taşını özel bir kapta süzmenizi ve ayırmanızı isteyebilir. Doktor, taşın hangi tür olduğunu bulmak için böbrek taşını bir laboratuvara gönderecektir.
Doktorlar tarafından bazen bol miktarda su içilmesi tavsiye edilebilir ve ağrı oluşuyorsa, ağrı kesici reçete edebilirler. İdrar yolunuzu tıkayan veya büyük ağrıya neden olan daha büyük böbrek taşları acil tedaviye ihtiyaç duyabilir. Kusuyorsanız ve su içemiyorsanız, hastaneye gitmeniz gerekebilir.
Bazı durumlarda ilaç reçete edilebilir veya bir ürolog aşağıdaki tedavilerle böbrek taşını çıkarabilir veya küçük parçalara bölebilir:
Şiddetli ağrı durumları ağrı kesici gerektirebilir. Eğer taşlar bir enfeksiyondan kaynaklanıyorsa antibiyotiklerle tedavi gerektirir. Diğer ilaçlar şunları içerir:
Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.
Doktor, böbrek taşını küçük parçalara ayırmak için şok dalgası litotripsi kullanabilir. Daha sonra böbrek taşının küçük parçaları idrar yolunuzdan geçer. Bu ayakta tedavi prosedürü sırasında, doktor size anestezi verebilir.
Sistoskopi sırasında, doktor üretra veya mesanede bir taş bulmak, üretranın ve mesanenin içine bakmak için bir sistoskop kullanır. Üreteroskopi sırasında, doktor üreterlerin ve böbreklerin astarının ayrıntılı görüntülerini görmek için sistoskoptan daha uzun ve daha ince bir üreteroskop kullanır. Taş bulunduğunda, doktor onu alabilir veya daha küçük parçalara bölebilir. Doktor bu prosedürleri anestezi ile hastanede gerçekleştirir. Genellikle aynı gün eve gidebilirsiniz.
Doktor, böbrek taşını bulmak ve çıkarmak için nefroskop adı verilen ince bir görüntüleme aracı kullanır. Doktor, ilgili aracı sırtınızda açılan küçük bir kesikle doğrudan böbreğinize sokar. Daha büyük böbrek taşlarını parçalamak için bir lazer kullanabilir. Bu prosedür anestezi alıntıda yapılır ve birkaç gün hastanede kalmanız gerekebilir.
Bu prosedürlerden sonra, bazen ürolog, taşın geçmesine yardımcı olmak için idrar yolunuzda üreter stent adı verilen ince ve esnek bir tüp bırakabilir. Böbrek taşı çıkarıldıktan sonra, doktorunuz ne tür olduğunu öğrenmek için böbrek taşını veya parçalarını laboratuvara gönderir.
Ayrıca doktor böbrek taşı geçtikten veya çıkarıldıktan sonra 24 saat boyunca idrarınızı toplamanızı isteyebilir. Daha sonra, bir günde ne kadar idrar ürettiğinizi ve idrarınızdaki mineral seviyelerini ölçebilir. Her gün yeterli idrar yapmazsanız veya yüksek mineral seviyelerinde bir probleminiz varsa, taş oluşturma olasılığınız daha yüksektir.
Çoğu böbrek taşını önlemenin en iyi yolu her gün yeterli miktarda sıvı içmektir. Çoğu insan günde 8 ila 12 bardak sıvı içmelidir. Böbrek hastalığınız varsa ve sıvıları sınırlamanız gerekiyorsa, doktorunuza her gün ne kadar sıvı almanız gerektiğini sorun.
Diyetinizdeki sodyum ve hayvansal proteini sınırlamak da böbrek taşlarını önlemeye yardımcı olabilir. Doktorunuz böbrek taşınızın türünü öğrenebilirse, gelecekteki böbrek taşlarını önlemeye yardımcı olmak için size özel diyet önerileri verebilir.
Böbrek taşı oluşma olasılığını artıran bir sağlık durumunuz varsa, doktorunuz bu durumu tedavi etmek için ilaç almanızı söyleyebilir. Asla doktorunuzla konuşmadan herhangi bir tedaviye veya diyete başlamayın veya durdurmayın!
Kaynak ve ileri okuma:
Not: Konu hakkında ilgili videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz: