KOAH Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavileri

KOAH: Tanım

Açılımı “kronik obstrüktif akciğer hastalığı” olan KOAH, diğer semptomların yanı sıra çoğu zaman nefes almada zorluk, öksürük ve akciğerlerde sınırlı hava akışı gibi semptomlara neden olan genel bir solunum yolu rahatsızlıkları grubunu ifade eder. KOAH genellikle sigara içilmesiyle ilişkilidir; bununla birlikte, çeşitli çevresel ve genetik faktörlerden de kaynaklanabilir.

Kronik bronşit ve amfizemi içeren KOAH, nefes almayı zorlaştıran ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Zamanla kötüleşen akciğerlerdeki iltihaplanmadan kaynaklanır. İnflamasyon büyük miktarlarda mukus üretir ve akciğer dokusuna zarar verir, bu da havayı akciğerlerde hapseder. Bu tamamen nefes almayı zorlaştırır ve nefes darlığına neden olur. Sonunda, KOAH semptomları, yürüme veya ev işi gibi temel aktiviteleri yapma yeteneğinizi etkileyebilir.

Neyse ki, KOAH oldukça önlenebilir bir hastalıktır. Sigara, hastalığın bir numaralı nedenidir. Bu nedenle, sigarayı bırakmak veya hiç başlamamak KOAH’tan kaçınmanın en iyi yoludur. Bununla birlikte, sigara içmeyen insanlar da KOAH’tan etkilenebilmektedir.

Şu anda, KOAH akciğer hasarını tersine çevirmenin ve hastalığı iyileştirmenin bir yolu yoktur. KOAH tedavisi semptomları kontrol etmeyi, sakatlığı iyileştirmeyi ve hastaneye yatışa yol açabilecek alevlenmeleri önlemeyi amaçlar. Doktorlar bunu oral ve inhale ilaçlarla başarır. Sigara içiyorsanız, tedavinizi en iyi şekilde sigarayı bırakarak destekleyebilirsiniz.

Yıllar sürebilmesine rağmen, KOAH en sonunda solunum yetmezliğine yol açabilir. Bu olduğunda, akciğerler artık oksijen ve karbondioksiti verimli bir şekilde değiştiremeyecek demektir. Solunum yetmezliği yavaş yavaş gelişebilir veya aniden (akut) olabilir.

Aşağıdakileri içeren akut solunum yetmezliği semptomlarınız varsa tıbbi yardım almanız gerekir.

• Nefes alırken yeterince hava alamama hissi olan hava açlığı
• Mavimsi dudaklar, cilt veya tırnaklar
• Kafa karışıklığı gibi bilinç durumları
• Nefes darlığı

KOAH: Türler

KOAH tanısı altına girebilecek solunum koşulları şunları içerir:

• Amfizem:
  Akciğerlerdeki hava keselerinde kalıcı yapısal değişiklikler ve hasar
• Kronik bronşit:
  Tek seferde en az üç ay süren, tekrarlayan, mukus üreten öksürük

KOAH: Belirtiler

KOAH belirtileri yavaş yavaş başlama eğilimindedir. Semptomları ilk başta fark etmeyebilirsiniz. Birçok insan, hafif nefes darlığı veya olağan aktiviteler enerjisiz hissetme gibi ilk hafif semptomları pek viddiye almaz. Bununla birlikte, eğer bu semptomlar KOAH’a bağlıysa, semptomlar zamanla giderek kötüleşecektir.

Yaygın görülen belirtiler

KOAH’ın yaygın belirtileri şunları içerir:

• Göğüste sıkışma hissi
• Çok fazla mukus üretebilen kronik öksürük
• Yorgunluk ve halsizlik
• Sık göğüs enfeksiyonları
• Özellikle fiziksel aktiviteyle başlayan nefes darlığı
• Hırıltılı solunum

Hastalık ilerledikçe, ek semptomlar gelişebilir. Buna semptomlara kaybı, iştahsızlık, dinlenirken bile nefes darlığı ve ayaklarda, ayak bileklerinde veya bacaklarda şişme dahildir.

Ciddi belirtiler

Bazı durumlarda KOAH, akut solunum yetmezliğine yol açar ve yaşamı tehdit edebilecek hale gelir. Sizde veya birlikte olduğunuz bir kişide aşağıdakiler de dahil olmak üzere yaşamı tehdit eden semptomlardan herhangi biri varsa tıbbi yardım almanız gerekir:

• Nefes aldığınızda yeterince hava alamama hissi
• Dudaklarda, ciltte veya tırnaklarda mavi renk
• Kafa karışıklığı, uyuşukluk veya bayılma
• Nefes darlığı

Doktorunuzla düzenli takip bakımı, kötüleşen KOAH semptomlarını bir sorun haline gelmeden belirlemenize yardımcı olabilir.

KOAH: Nedenler

KOAH vakalarının çoğu, tahriş edici maddelerin veya kirleticilerin uzun bir süre boyunca solunmasının sonucudur. KOAH’ı tetikleyen en yaygın neden sigara içmektir. Sigaradaki duman veya diğer tahriş edici maddeler akciğerlerde kronik iltihaplanmaya neden olur.

İnflamasyon, akciğerlerdeki hava yollarını daraltabilir ve aşırı mukus üretimini tetikleyebilir. Ayrıca akciğerlerin oksijen ve karbon dioksit gazlarını değiştirdiği hava keselerine veya alveollere de zarar verebilir. Alveoller, normal gaz alışverişine izin vermek yerine havayı içlerinde tutarak elastikiyetlerini kaybederler. Sonuç KOAH semptomlarıdır.

KOAH: Risk faktörleri

KOAH için en büyük tek risk faktörü, sigara içmektir. Dumanların veya partikül maddelerin pasif olarak solunması da akciğer hasarına katkıda bulunarak hava yolu tıkanıklığına ve olası bir KOAH teşhisine yol açabilir.

KOAH vakalarının yaklaşık %80-90’ı sigara ile ilişkilidir. Pipo, puro veya marihuana gibi her türlü duman, soluduğunuzda KOAH riskini artırabilir. Ancak, tüm sigara içenlerde KOAH olmaz.

KOAH sigara içenlerin yaklaşık %20-30’unu etkiler ve içtiğiniz miktarla birlikte risk artar. Çoğu insan semptomları fark ettiğinde 40 yaşında veya daha büyüktür.

KOAH için diğer risk faktörleri şunları içerir:

• Ailede KOAH öyküsü (sigara içen ve ailesinde KOAH öyküsü olan kişilerde KOAH gelişme olasılığı daha yüksektir)
• Kalıtsal bozukluk alfa-1-antitripsin eksikliği dahil olmak üzere genetik (bu bozuklukta vücut, akciğerleri korumaya yardımcı olan bir proteini yeterince üretemez)
• Toz, kurum, duman veya kimyasallar gibi solunan diğer tahriş edici maddelere uzun süreli maruz kalma
• Bronşit ve astım gibi diğer akciğer hastalıkları
• Pasif içicilik

KOAH: İlgili durumlar

Kronik bronşit, amfizem ve astımın tümü KOAH ile ilişkilidir, çünkü her durumun semptomları KOAH olarak teşhis edilebilir. Bu solunum durumlarından KOAH tanısı koymada en önemli faktör hava akımı obstrüksiyonudur.

KOAH’a benzer semptomları olan diğer durumlar şunları içerir:

• Santral hava yolu obstrüksiyonu (önce fiziksel efor sırasında, ardından minimal aktivite sırasında solunum zorluğunun yavaş ilerlemesi)
• Bronşektazi (kronik inflamasyon nedeniyle küçük hava yollarının çökmesi)
• Konstriktif bronşiolit (iltihaplanma ve yara izine yol açan küçük hava yolu tıkanıklığı)

KOAH: Teşhis

Durumunuzu teşhis etmek için doktorunuz size ailenizin tıbbi geçmişi ve çocuklukta solunum yolu hastalığı dahil olmak üzere tıbbi geçmişiniz hakkında sorular soracaktır. Doktorunuz ayrıca belirtilerinizle ilgili aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç soru soracaktır:

• Hangi semptomları yaşıyorsunuz?
• Ne sıklıkla nefesiniz kesiliyor?
• Hangi durumlarda nefesiniz kesiliyor?
• Nefes darlığınız kötüleşiyor mu?
• Nefes darlığınız olmadan önce ne kadar yürüyebilirsiniz veya kaç adım atabilirsiniz?
• Ne sıklıkla öksürüyorsunuz?
• Öksürüğünüz balgamlı mı?
• Hiç kan tükürür müsün?
• Sigara içer misiniz? Eğer öyleyse, günde kaç sigara içiyorsunuz?
• İşte veya evde toza, kimyasallara veya havadaki diğer tahriş edici maddelere maruz kalıyor musunuz?

Ziyaretiniz sırasında doktorunuz kulaklarınızı, burnunuzu ve boğazınızı kontrol etmek, kalbinizi ve akciğerlerinizi dinlemek, ateşinizi, kilonuzu ve vücut kütlenizi kontrol etmek ve diğer sistemler için cildinizi, parmaklarınızı, bacaklarınızı ve ayaklarınızı incelemek dahil olmak üzere fiziksel bir muayene yapacaktır.

Solunum fonksiyon testi

Doktorunuz KOAH’tan şüpheleniyorsa, muhtemelen solunum fonksiyon testi önerecektir. KOAH’ı teşhis etmenin birincil yöntemi, akciğer fonksiyonunu ve kapasitesini test eden spirometridir. Doktorlar, albuterol gibi bir bronkodilatörün uygulanmasından önce ve sonra, spirometri yaparak akciğerlerdeki hava akımı kısıtlamalarının varlığını ve şiddetini belirleyebilir.

Doktorunuz, KOAH’ın altta yatan nedenlerini ve komplikasyonlarını doğrulamak veya ekarte etmek için ek tanısal görüntüleme (göğüs röntgeni ve bilgisayarlı tomografi) isteyebilir.

Tanı, spirometri bulguları ve hava akımı sınırlaması için alternatif açıklamaların olmamasıyla doğrulanır. KOAH’ın evresini ve ciddiyetini sınıflandırmak için çeşitli sistemler vardır. Her evreleme sistemi biraz farklı değişkenleri hesaba katsa da hepsi ağırlıklı olarak her hasta için spirometri bulgularına dayanır.

KOAH: Tedavi

KOAH’ın ilerlemesini yavaşlatmanın veya durdurmanın ve nefesinizi iyileştirmenin en önemli tek yolu, sigara içiyorsanız sigarayı bırakmak ve tozlar, dumanlar ve gazlar gibi diğer tahriş edici maddelere maruz kalmanızı sınırlamaktır.

KOAH tedavisi, spesifik semptomlarınıza ve teşhisinize dayanır.

Ortak tedavi seçenekleri şunları içerir:

• Bronkodilatörler ve glukokortikoidler gibi ilaçlar
• Ek oksijen desteği
• Pulmoner rehabilitasyon
• Akciğer hacmi küçültme ameliyatı
• Akciğer nakli
• Palyatif bakım

İlaç tedavisi

Doktorunuz semptomlarınızı hafifletmeye ve KOAH alevlenmelerini önlemeye yardımcı olacak ilaçlar yazacaktır. KOAH için iki ana ilaç kategorisi vardır: İdame ilaçları ve hızlı rahatlama ilaçları. İdame ilaçları, semptomları kontrol etmek ve alevlenmeleri önlemek için düzenli kullanım içindir. Hızlı rahatlama ilaçları, semptomların kötüleştiği zamanlar içindir.

KOAH ilaçlarının türleri şunları içerir:

• Budesonid gibi inhale kortikosteroidler
• Salmeterol gibi inhale uzun etkili beta agonistleri
• Tiotropium gibi inhale uzun etkili muskarinik antagonistler
• Roflumilast gibi oral PDE4 inhibitörleri

Hızlı rahatlama KOAH inhale ilaç türleri şunları içerir:

• İpratropium gibi kısa etkili antikolinerjikler
• Albuterol gibi kısa etkili beta agonistleri

Doğru ilaç ve dozaj kombinasyonunu bulmak biraz deneme yanılma gerektirebilir. Doktorunuz tedavinizin ne kadar işe yaradığına karar vermek için hastalığınızı izleyecektir. Tedavinizin KOAH semptomlarınızı kontrol etmediğini düşünüyorsanız doktorunuzla konuşabilirsiniz. Farklı bir ilaçla daha iyi sonuçlar alabilirsiniz.

KOAH ilerleyici olduğu için semptomlar kötüleşebilir veya sabit hale gelebilir. Orta ila şiddetli KOAH için genellikle ek tedaviler gereklidir. Buna oksijen tedavisi ve pulmoner rehabilitasyon dahildir. Ameliyat bazen bazı şiddetli KOAH formları için son çare tedavisidir.

KOAH: Hastalarda yaşam kalitesi

KOAH, fiziksel aktiviteyi sınırlayarak ve hatta çalışma yeteneğini engelleyerek yaşam kalitesini çeşitli şekillerde etkileyebilir. KOAH ile yaşamanın ek yükleri şunları içerir:

• Daha yüksek acil servis ziyaretleri ve hastaneye yatış olasılığı
• İnhaler veya portatif oksijen tankları gibi özel ekipman taşıma ve kullanma ihtiyacı
• Merdiven çıkma zorluğu
• Bozulmuş uyku düzenleri
• Artan kafa karışıklığı
• Depresyon
• Diyabet, artrit, kalp yetmezliği, felç ve kalp hastalığı gibi diğer kronik hastalıklar

---