Tuberoskleroz (Bourneville Hastalığı) Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavileri

Tuberoskleroz (bourneville hastalığı): Tanım

Tuberoskleroz, vücudun birçok bölgesinde çok sayıda kanserli olmayan (iyi huylu) tümör büyümesi ile karakterize genetik bir hastalıktır. Bu tümörler; cilt, beyin, böbrekler ve diğer organlarda ortaya çıkabilir, bazı durumlarda önemli sağlık sorunlarına yol açar. Tuberoskleroz gelişimsel sorunlara neden olur ve belirtileri kişiden kişiye değişir.

Neredeyse etkilenen tüm insanlarda olağandışı açık renkli cilt lekeleri, kabarık ve kalınlaşmış cilt bölgeleri ve tırnakların altındaki büyümeler dahil olmak üzere cilt anormallikleri görülür. Baş-boyun kısmında oluşan tümörler olan anjiofibromlar ise çocuklukta yaygındır.

Tuberoskleroz genellikle beyni etkiler; nöbetlere, hiperaktiviteye ve saldırganlık gibi davranışsal sorunlara ayrıca zihinsel engele veya öğrenme sorunlarına neden olmaktadır. Etkilenen bazı çocuklar, iletişimi ve sosyal etkileşimi etkileyen gelişimsel bir bozukluk olan otizmin karakteristik özelliklerine sahiptir. İyi huylu beyin tümörleri, tuberoskleroz olan kişilerde de gelişebilir ve bazı durumlarda bu tümörler, hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilir.

Böbrek tümörleri, tuberoskleroz olan kişilerde yaygındır; bu büyümeler böbrekle ilgili ciddi sorunlara neden olur. Bazı durumlarda yaşamı tehdit edebilir. Ek olarak tümörler; kalpte, akciğerlerde ve gözün arkasındaki ışığa duyarlı doku olan retinada da gelişebilir.

Görülme sıklığı nedir?

Tuberoskleroz nadir olarak görülür ve yaklaşık 6.000 kişiden 1’ini etkilediği gözlemlenmektedir.

Tuberoskleroz (bourneville hastalığı): Nedenler

TSC1 veya TSC2 genindeki mutasyonlar tuberoskleroza neden olabilir. TSC1 ve TSC2 genleri, hamartin ve tuberin adı verilen proteinleri yapmak için talimatlar sağlar. Hücrelerin içinde, bu iki protein hücre büyümesini ve büyüklüğünü düzenlemeye yardımcı olmak için birlikte çalışır. Proteinler, normal olarak hücrelerin çok hızlı veya kontrolsüz bir şekilde büyümesini ve bölünmesini önleyen, tümör baskılayıcılar olarak işlev görür.

Tuberoskleroz olan insanlar, TSC1 veya TSC2 geninin mutasyona uğramış kopyasıyla doğarlar. Bu mutasyon hücrenin, genin değiştirilmiş kopyasından fonksiyonel hamartin veya tuberin yapmasını önler. Bununla birlikte, hücre büyümesini etkili bir şekilde düzenlemek için, genellikle genin diğer normal kopyasından yeterli protein üretilir. Bazı tümör tiplerinin gelişmesi için, bir kişinin yaşamı boyunca belirli hücrelerde TSC1 veya TSC2 geninin diğer kopyasını içeren kısımda ikinci bir mutasyon meydana gelmelidir.

TSC1 geninin her iki kopyası da belirli bir hücrede mutasyona uğradığında, bu hücre herhangi bir fonksiyonel hamartin üretemez; TSC2 geninin değiştirilmiş iki kopyasına sahip hücreler, herhangi bir fonksiyonel tuberin üretemez. Bu proteinlerin kaybı, bir tümör oluşturmak için hücrenin kontrolsüz bir şekilde büyümesine ve bölünmesine izin verir. Tuberoskleroz olan kişilerde, ikinci bir TSC1 veya TSC2 mutasyonu tipik olarak etkilenen bir kişinin yaşamı boyunca birden fazla hücrede ortaya çıkar. Farklı hücre tiplerinde hamartin veya tuberin kaybı, birçok farklı organ ve dokuda tümörlerin büyümesine yol açar.

Tuberoskleroz (bourneville hastalığı): Belirtiler

Tuberosklerozun en belirgin özelliği; vücudun herhangi bir yerinde en yaygın olarak beyin, gözler, böbrekler, kalp, akciğerler ve ciltte kanserli olmayan iyi huylu tümörlerdir. Semptomlar, aşırı büyümenin büyüklüğüne veya yerine bağlı olarak, hafif ila şiddetli derecede değişebilir.

Belirtiler, Bourneville hastalığı olan her kişi için benzersiz olsa da genel özellikler aşağıdakileri içerebilir:

1. Cilt anormallikleri:
   Bourneville hastalığı olan çoğu insan açık renkli cilt lekelerine sahiptir, tırnakların altında veya çevresinde küçük, zararsız, kalınlaşmış, pürüzsüz bir cilt veya kırmızımsı yumrular geliştirebilirler.
2. Nöbetler:
   Beyindeki büyüme, tuberosklerozun ilk belirtisi olabilen nöbetlerle ilişkili olabilir. Küçük çocuklarda, infantil spazm adı verilen yaygın bir nöbet türü, baş ve bacakların tekrarlayan spazmları olarak ortaya çıkmaktadır.
3. Zihinsel engeller:
   Bourneville hastalığı, gelişimsel gecikmeler ve bazen de zihinsel engel veya öğrenme engelleriyle ilişkilendirilebilir. Otizm spektrum bozukluğu veya dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi zihinsel sağlıkla ilgili bozukluklar da ortaya çıkabilir.
4. Davranış sorunları:
   Yaygın davranış sorunları arasında; hiperaktivite, kendine zarar verme, saldırganlık ya da sosyal ve duygusal uyum bozukluğu gibi sorunlar olabilir.
5. Böbrek sorunları:
   Tuberosklerozlu çoğu insanın böbreklerinde kanserli olmayan büyüme gelişir ve yaşlandıkça daha fazla tümör oluşabilir.
6. Kalp sorunları:
   Tuberoskleroza sahip insanlardaki kalp büyümesi genellikle doğumda meydana gelir ve çocuk büyüdükçe durumu düzelir.
7. Akciğer problemleri:
   Akciğerlerde gelişen büyüme, özellikle fiziksel aktivite veya egzersizle öksürüğe ve nefes darlığına neden olabilir. Bu iyi huylu akciğer tümörleri kadınlarda, erkeklere nazaran daha sık görülür.
8. Göz anormallikleri:
   Büyüme, gözün arkasındaki ışığa duyarlı doku olan retinada, beyaz lekeler olarak ortaya çıkabilir. Bu kansersiz büyümeler çoğunlukla görüşü engellemez.

Ne zaman doktora görünmeli?

Tuberosklerozun belirtileri doğumda fark edilebilir veya ilk belirtiler, çocuklukta hatta yıllar sonra yetişkinlikte de belirginleşebilir. Çocuğunuzun gelişimi hakkında endişeleriniz varsa veya yukarıda açıklanan belirtilerden herhangi birini fark ediyorsanız, çocuğunuzu doktora göstermelisiniz.

Tuberoskleroz (bourneville hastalığı): Teşhis

Çocuğunuzun belirtilerine bağlı olarak; bir nörolog, kardiyolog, göz doktoru, dermatolog, nefrolog veya diğer uzmanları görmeniz gerekebilir. Çocuğunuzu, her alanın kendi doktoru fiziksel bir muayene yapacak, semptomlarına ve aile sağlığı geçmişine bakacak ve yaygın olarak görülen tuberoskleroz ile ilişkili tipik büyümeleri (iyi huylu tümörleri) arayacaktır. Ayrıca muhtemelen tuberosklerozu teşhis etmek ve ilgili sorunları tanımlamak için, genetik testler de dahil olmak üzere çeşitli testler yapmanızı isteyeceklerdir.

Nöbet değerlendirmesi

Çocuğunuz nöbet geçirdiyse, tanı testi muhtemelen bir elektroensefalogram (EGG) olacaktır. Bu test, beyindeki elektriksel aktiviteyi kaydeder ve çocuğunuzun nöbetlerine neyin sebep olduğunun belirlemesine yardımcı olabilir.

Beyin, akciğerler, böbrekler ve karaciğer değerlendirmesi

Vücuttaki büyümeleri veya tümörleri tespit etmek için teşhis testleri aşağıdakileri içerebilir:

1. Manyetik rezonans görüntüleme:
   Beynin veya vücudun diğer bölümlerinin ayrıntılı görüntülerini oluşturmak için manyetik bir alan ve radyo dalgalarını kullanan tekniktir.
2. Bilgisayarlı tomografi taraması:
   Beynin veya vücudun diğer bölümlerinin kesitsel görüntülerini ve bazen de 3 boyutlu görüntülerini üretir.
3. Ultrason:
   Sonografi olarak da adlandırılan bu test, böbrekler gibi belirli vücut bölümlerinin görüntülerini oluşturmak için yüksek frekanslı ses dalgaları kullanır.

Kalp değerlendirmesi

Çocuğunuzun kalbinin etkilenip etkilenmediğini belirlemek için yapılacak olan teşhis testleri aşağıdakileri içermektedir:

1. Ekokardiyogram (EKO):
   Bu test, kalbin görüntülerini üretmek için ses dalgalarını kullanır.
2. Elektrokardiyogram (EKG):
   Bu test, kalbin elektriksel aktivitesini kaydeder.

Göz testi

Retina dahil gözün yapısını incelemek için, bir ışık ve büyüteç şeklinde bir lens kullanılabilir. Bulgulara dayanarak farklı testler de yapılabilir.

Gelişimsel veya psikiyatrik değerlendirme

Rutin fiziksel taramaya ek olarak gerektiği koşullarda, bir psikiyatrist veya psikologla yapılan bir değerlendirme, gelişimsel veya zihinsel engelleri, eğitimsel veya sosyal sorunları, davranışsal veya duygusal bozuklukları tanımlayabilir.

Tarama ve genetik test

Bir çocuğa tuberoskleroz teşhisi konulursa ve başka aile bireyinde bu hastalık yoksa, her iki ebeveyn de tuberoskleroz taramasını düşünebilir. Ebeveynler ayrıca çocuklarında tuberoskleroz tanısını doğrulamak, diğer çocuklarındaki veya gelecekteki çocukları için oluşabilecek riski anlamak adına, genetik test yaptırmayı düşünebilirler. Tuberoskleroza sahip yetişkin kişiler, ebeveyn olmadan önce, olası riskler için genetik danışmanlık almalıdır.

Tuberoskleroz (bourneville hastalığı): Tedavi

Tuberoskleroz için kesin bir tedavi olmamasına rağmen, tedavi süreci aşağıdakileri de içeren spesifik semptomların yönetilmesine dayalı yöntemleri içermektedir:

1. İlaç:
   Nöbetleri kontrol etmek için nöbet önleyici ilaçlar reçete edilebilir. Diğer ilaçlar; kalp aritmilerinin, davranış problemlerinin veya diğer belirtilerin yönetilmesine yardımcı olabilir. Everolimus adı verilen bir ilaç, cerrahi olarak çıkarılamayan belirli beyin ve böbrek tümörlerini tedavi etmek için kullanılabilir. Sirolimus adı verilen bir ilacın topikal merhem formu akne benzeri cilt büyümelerini tedavi etmeye yardımcı olabilir.
2. Ameliyat:
   Tümörler, böbrek veya kalp gibi belirli bir organın işlevini etkilerse, cerrahi olarak çıkarılabilir. Bazen cerrahi, ilaç tedavisine cevap vermeyen beyin tümörlerinin neden olduğu nöbetleri kontrol etmeye de yardımcı olur. Dermabrazyon (cilt soyma) veya lazer tedavisi gibi cerrahi prosedürler cilt tümörlerinin görünümünü iyileştirebilir.
3. Çeşitli tedavi türleri:
   Mesleki, fiziksel veya konuşma terapisi gibi erken müdahale hizmetleri, bu alanlarda özel ihtiyaçları olan Bourneville hastası çocukların günlük görevleri ve aktiviteleri yönetme yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
4. Eğitim ve mesleki hizmetler:
   Erken müdahale ve özel ihtiyaç hizmetleri, gelişimsel gecikme ve davranış sorunları olan çocukların sınıfa uyum sağlamalarına yardımcı olabilir. Böylece tam potansiyellerine ulaşabilmeleri sağlanır. Gerektiğinde, sosyal, mesleki ve rehabilitasyon hizmetleri yaşam boyunca devam edebilir.
5. Psikiyatrik ve davranış yönetimi:
   Bir psikolog ile konuşmaları, çocukların bu bozukluğu yaşamayı kabul etmelerine ve uyum sağlamalarına yardımcı olabilir. Psikolog ayrıca davranışsal, sosyal veya duygusal sorunların ele alınmasına yardımcı olabilir ve kaynaklar önerebilir.

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Sürekli izleme

Tuberoskleroz, dikkatli izleme ve takip gerektiren yaşam boyu süren bir durumdur, çünkü birçok belirtinin gelişmesi yıllar alabilir. Yaşam boyunca düzenli takip programı, tanı sırasında yapılanlara benzer testler içerebilir. Sorunların erken tanımlanması, komplikasyonları önlemeye yardımcı olabilir.

Tuberoskleroz (bourneville hastalığı): Komplikasyonlar

Kanserli olmayan iyi huylu tümörler, geliştiği yere ve boyutlarına bağlı olarak, tuberosklerozu olan kişilerde hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilirler. Olası komplikasyonlar arasında aşağıdaki durumlardan herhangi biri gelişebilir:

1. Beynin içinde ve çevresinde aşırı sıvı oluşumu:
   Bir tür beyin büyümesi, beyin içindeki beyin omurilik sıvısının akışını engelleyebilir. Bu tıkanma, hidrosefali adı verilen bir durum olan beynin derinliklerindeki boşluklarda (ventriküller) sıvı birikmesine neden olur. Çeşitli belirtiler arasında beklenmedik derecede kafa büyüklüğü, bulantı, baş ağrısı ve davranış değişiklikleri bulunmaktadır.
2. Kalp komplikasyonları:
   Kalpteki büyümeler genellikle bebeklerde, kan akışını engelleyebilir veya kalp ritmi ile ilgili sorunlara (disitmi) neden olabilir.
3. Böbrek hasarı:
   Böbrekteki büyüme normalden büyük olabilir ve potansiyel olarak hatta hayatı tehdit eden böbrek sorunlarına neden olabilir. Böbrekteki büyüme, yüksek tansiyona, kanamaya veya böbrek yetmezliğine neden olabilir. Nadiren, böbrek tümörleri kanserli olabilir.
4. Akciğer yetmezliği:
   Akciğerlerdeki büyüme, akciğer fonksiyonlarını etkileyerek çökertebilir veya akciğerlerde sıvı birikimine yol açabilir.
5. Kanserli (kötü huylu-malign) tümörlerin artmış riski:
   Tuberoskleroz, böbreklerde ve beyinde kötü huylu tümör gelişme riskini artırabilir.

Tuberoskleroz (bourneville hastalığı): Video