Yumurtalık Kisti: Tanım, Nedenler, Belirtiler ve Tedaviler

Yumurtalık kisti: Tanım

Yumurtalık kisti, bir kadının yumurtalığının içinde veya yüzeyinde gelişen sıvı dolu bir kesedir. Yumurtalık kistleri çok yaygındır ve genellikle herhangi bir semptom göstermezler. Çoğu durumda, zararsızdırlar ve genellikle tedaviye gerek kalmadan kaybolurlar. Bununla birlikte, kist büyükse veya semptomlara neden oluyorsa, muhtemelen cerrahi yöntemle çıkarılması gerekecektir.

Yumurtalık ağrısı neden olur?

Yumurtalık kisti: Türler

Adet döngüsünde yaygın olarak yumurtalık kistleri (fonksiyonel kistler olarak da adlandırılırlar) oluşur. Genellikle iyi huyludurlar.

En yaygın iki kist türü şunlardır:

1. Folikül kistleri:
   Normal bir adet döngüsünde, bir yumurtalık her ay bir yumurta bırakır. Yumurta, folikül adı verilen küçük bir kese içinde büyür. Yumurta olgunlaştığında, folikül yumurtayı serbest bırakmak için açılır. Folikül yumurtayı serbest bırakmak için açılmadığında, folikül kistleri oluşur. Bu durum, folikülün kiste dönüşmesine devam etmesine neden olur. Folikül kistlerinde genellikle semptom görülmez ve bir ila üç ay içinde geçer.
2. Korpus luteum kistleri:
   Folikül açıldığında ve yumurtayı serbest bıraktığında, boş folikül kesesi korpus luteum adı verilen bir hücre kütlesine dönüşerek küçülür. Korpus luteum, sonraki adet döngüsü için bir sonraki yumurtayı hazırlamak için hormonlar üretir. Eğer boş folikül kesesi küçülmezse korpus luteum kistleri oluşur. Bu durumda kese, yumurtayı bırakıldıktan sonra tekrar kapanır ancak içerisinde sıvı birikmeye başlar. Çoğu korpus luteum kisti birkaç hafta sonra kaybolur. Buna rağmen, neredeyse 10 cm genişliğe kadar büyüyebilirler. Ayrıca yumurtalığın kanlanmasına, bükülmesine veya ağrıya neden olabilirler. Yumurtlamayı sağlayan bazı ilaçlar bu kistlerin oluşumunu artırabilir.

Diğer iyi huylu yumurtalık kistleri daha az görülmektedir:

• Endometrioma adlı kistlere endometriozis neden olur. Endometriozis, rahim (uterus) zarının rahim dışına doğru büyümesiyle ortaya çıkmaktadır.
• Dermoid kistler (teratom) embriyonik hücrelerden oluşurlar ve nadiren kötü huylu tümörlerdir. Genellikle semptomlara neden olmaz.
• Kistadenom kistleri yumurtalık yüzeyinde oluşur. İçleri sıvıyla doludur ve bazen büyüyebilirler.

Bazı kadınların yumurtalıkları birçok küçük kist yapar. Buna polikistik over sendromu (PKOS) denir. PKOS, yumurtalıklar ve hamile kalma ile ilgili sorunlara neden olabilir.

Kanserli kistler, yumurtalık kanserine ve yumurtalık kanseri belirtilerine neden olur ancak bu durum nadirdir. Bu tür kistler yaşlı kadınlarda daha yaygın görülür. Çoğu kist kanserli değildir ancak, yine de yumurtalık kistleri doktorunuz tarafından kontrol edilmeli ve şüpheler giderilmelidir.

Yumurtalık kisti: Nedenler

Yumurtalık kistlerinin en yaygın nedenleri aşağıda sıralanmıştır:

1. Hormonal problemler:
   Fonksiyonel kistler genellikle tıbbi tedavi gerektirmeden kendiliğinden geçer. Hormonal problemlerden veya yumurtlamanıza yardımcı olmak için kullandığınız ilaçlardan kaynaklanabilir.
2. Endometriozis:
   Endometriozis olan kadınlar, endometrioma adı verilen bir tür yumurtalık kisti geliştirebilir. Endometriozis dokusu yumurtalığa yapışabilir ve bir büyüme oluşturabilir. Bu kistler cinsel ilişki sırasında ve adet döneminde ağrıya sebebiyet verebilir.
3. Gebelik:
   Bir yumurtalık kisti normal olarak hamileliğin başlangıcında, plasenta oluşana kadar hamileliği desteklemeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte bazen bu kistler, hamileliğin sonlarına kadar yumurtalıkta kalabilir ve çıkarılması gerekebilir.
4. Şiddetli pelvik enfeksiyonlar:
   Enfeksiyon; yumurtalıklara ve fallop tüplerine yayılabilir ve kistlerin oluşmasına neden olabilir.

Yumurtalık kisti: Belirtiler

Genellikle, yumurtalık kistleri herhangi bir semptom göstermez. Aslında, rutin bir pelvik muayene sırasında doktorunuz tarafından bulunana kadar, bir yumurtalık kistine sahip olduğunuzu bile bilmeyebilirsiniz. Bazı durumlarda, aşağıdaki belirtilerin bir kısmını veya tamamı yaşanabilirsiniz:

• Karın veya pelvik bölgede basınç, şişme ve ağrı
• Bel ve uylukta donuk ağrı
• Adet döneminde veya cinsel ilişki sırasında ağrı
• Göğüslerde hassasiyet
• Anormal kanama
• Kilo almak
• Mesaneyi tamamen boşaltma sorunları
• Mide bulantısı ya da kusma

Yumurtalık kisti: Doktor kontrolü

Yumurtalık kisti patlama ihtimali olabileceği için aşağıdaki semptomlardan herhangi birine sahipseniz, mümkün olan en kısa sürede doktorunuza veya jinekoloğunuza başvurmalısınız. Bu belirtiler yumurtalık kanserinin de bir işareti olabilir:

• Yüksek ateş ve kusmayla birlikte ağrı
• Ani, şiddetli karın ağrısı
• Solukluk, baş dönmesi veya halsizlik
• Hızlı nefes alıp verme

Yumurtalık kisti: Teşhis

Doktorunuz, kistin kanserli olup olmadığını belirlemek, bir tedavi planı geliştirmeye yardımcı olmak için aşağıdaki testlerin herhangi birini veya tümünü yapmanızı isteyebilir:

1. Ultrason:
   Ses dalgaları doktorunuzun; kistin veya tümörün boyutunu ve yerini belirlemesine yardımcı olabilecek ve kistin sıvı dolu, katı veya karışık olup olmadığını gösteren yumurtalıkların bir görüntüsünü oluşturmak için kullanılır.
2. Diğer görüntüleme testleri:
   Bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve pozitron emisyon tomografisi; doktorunuzun yumurtalık tümörleri bulmak, yayılıp yayılmadığını ve ne kadar yayıldıklarını belirlemek için kullanabileceği oldukça ayrıntılı görüntüleme taramalarıdır.
3. Hormon seviyeleri:
   Doktorunuz; lüteinleştirici hormon (LH), folikül uyarıcı hormon (FSH), estradiol (E2) ve testosteron gibi çeşitli hormonların seviyelerini kontrol etmek için bir kan testi yapabilir.
4. Laparoskopi:
   Bu yöntemde, cerrah karın duvarında üç küçük kesi yapar ve ardından karnı zararsız bir gazla şişirir. Cerrah daha sonra kesi yerlerinden içeri bir laparoskop yerleştirir. Laparoskop; küçük bir video kamera ve cerrahi aletler içeren, ince ve uzun tüpe benzer bir alettir. Bu işlem sırasında, kistler veya tümörler tespit edilebilir ve kanseri test etmek için küçük bir doku parçası çıkarılması işlemi olan biyopsi yapılabilir.
5. Kan testi:
   Büyümenin kanserli olma olasılığı varsa, doktorunuz CA-125 adı verilen bir protein aramak için kan testi yapabilir. Bu proteinin seviyeleri, yumurtalık kanseri olan bazı kadınlarda (ancak hepsinde değil) daha yüksek olma eğilimindedir. Bu test esas olarak yumurtalık kanseri için biraz daha yüksek risk altında olan 35 yaş üstü kadınlara uygulanmaktadır.

Yumurtalık kisti: Tedavi

Uygulanacak olan tedavi yöntemi, yumurtalık kistinin büyüklüğüne ve yaşanan semptomlara bağlı olarak değişebilir. Risk oluşturmayan yumurtalık kistleri için uygulanacak ilk adım tedaviler daha basit yöntemleri içerebilir:

• Ağrı kesicilerin kullanımı
• Alt karına uygulanan ılık banyo, ısıtma yastığı veya sıcak su torbası
• Kan dolaşımını artırmak için dönüşümlü olarak kullanan buz torbaları
• Doğum kontrol yöntemleri (Kombine hormonal kontrasepsiyon yöntemleri)
• Yorucu faaliyetlerin kısıtlanması

Unutmayın, hangi ilacı ne şekilde alacağınıza doktorunuz karar verecektir.

Menopoz sonrası dönemde (postmenopozal) iseniz veya kistiniz varsa; doktorunuz aşağıdaki durumlarda kisti çıkarmak için ameliyat önerebilir:

• Boyutu büyükse
• Acıya neden oluyorsa
• Ultrasonda anormal görünüyorsa
• Birkaç adet döngüsünden sonra kaybolmuyorsa

Yumurtalık kisti: Ameliyatla tedavi

Yumurtalık kistleri için genel olarak üç cerrahi işlem yapılabilir, bu işlemler aşağıdakileri kapsamaktadır:

• Laparoskopi

Bu tip cerrahi yöntem, kist küçükse ve ultrasonda iyi huylu görünüyorsa yapılır. Karnınızın yakınında küçük bir kesi yapılacak ve karnınızın içine fiber optiklerle donatılmış küçük, esnek bir cihaz yerleştirilecektir. Cihaz, doktorunuzun kisti görüntülemesini ve çıkarmasını sağlar.

• Laparotomi

Bu tip ameliyat, kist büyükse ve muhtemelen kanserli ise yapılır. Karın boşluğundan, kistin çıkarılması için kesikler açılır ve çıkarılan doku daha sonra kanser için test edilir. Alınan doku kanserli ise, doktorun yumurtalıkları ve uterus gibi diğer üreme organlarını çıkarması gerekebilir.

• Robotik rahim alma ameliyatı (robotik histerektomi)

Yumurtalıkların çıkarılması gerekli olduğu tespit edilirse, doktorunuz bu tip bir ameliyatı önerilebilir. Bu minimal invaziv teknik, laparoskopik cerrahi gibi karında küçük kesikler açılmasıyla birlikte, ameliyatı yapmak için özel bir robotun kullanılmasıyla gerçekleştirilir. Robot olarak adlandırılmasına rağmen cihaz kendi başına hareket edemez, cerrahın yönlendirmesine gerek duyar.

Robotu, cerrah uzaktan el hareketleriyle kontrol eder. Robotun kamera ve aydınlatma sistemi ayrıca cerrahın görüş alanına, cerrahi alanın büyütülmüş, yüksek çözünürlüklü, üç boyutlu (3D) bir görünümünü sunar. Bu minimal invaziv teknik, hastalara daha az ameliyat sonrası ağrı, daha hızlı iyileşme süreleri, daha az kanama ve daha az yara izi gibi faydalar sağlar.

Ancak, robotik cerrahi herkes için en iyi seçenek olmayabilir. Doktorunuz, robotik cerrahi için uygun olup olmadığınız da dahil olmak üzere, yumurtalık kistlerinizi tedavi etmek için mevcut tüm seçenekleri açıklayacaktır.

Yumurtalık kisti: Önleme

Yumurtlamanız durmadığı sürece yani menopoza girmediğiniz sürece fonksiyonel yumurtalık kistlerini önlemek gibi bir şansınız olamaz. Sürekli yumurtalık kistleriniz oluyorsa, doktorunuz yumurtlamayı önlemek için doğum kontrol haplarını önerebilir. Bu yeni kist oluşturma riskinizi önemli ölçüde azaltacaktır.

Yumurtalık kisti: Hamilelik

Yumurtalık kistleri genellikle bir kadının gebe kalma yeteneğini etkilemez. Kist daha büyük ve çıkarılması gerekse bile, bu işlem bir kadının doğurganlığını koruyan laparoskopi tekniği kullanılarak yapılmaktadır.

Yumurtalık kisti: Video

---