Vaskülit Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi Nelerdir?
Vaskülit nedir?
Vaskülit, kan damarlarının iltihaplanmasıdır ve bu durum damarların duvarlarının kalınlaşmasına, dolaşım yollarının daralmasına ve kan damarı bütünlüğünün çökmesine neden olur. Nadir de olsa bu durum kan akışını kısıtlayarak akciğerlerde, sinirlerde veya deride organ veya doku hasarına neden olabilir. Vücudun bölgesine ve etkilediği kan damarı tipine bağlı olarak şiddeti ve semptomları değişen birçok vaskülit türü vardır.
Vaskülit, insanları çok farklı şekillerde etkiler. Bazı kişilerde hafif vaskülit varken bazılarında kronik vaskülit olabilir. Şiddetli vaskülit sakatlığa yol açabilir ve bazı vakalarda ölümcül olabilir.
Hastalık her yaştan kadın ve erkeği etkileyebilir. Bununla birlikte, belirli popülasyon gruplarını etkileyen bazı vaskülit türleri vardır. Örneğin, Kawasaki hastalığı en sık 5 yaş altı çocuklarda görülen bir vaskülit türüdür, dev hücreli arterit ise sadece 50 yaş üstü insanları etkiler.
Bazı vaskülit türlerinin dışa dönük semptomları yoktur, ancak tedavi edilmezse devam eden kan damarı iltihabı hayati organlarınıza zarar verir. Genetik yatkınlık gibi belirli risk faktörleriniz varsa veya sizi endişelendiren herhangi bir semptom varsa, doktorunuza görünmeniz gerekir.
Vaskülit belirtileri nelerdir?
Vaskülitin belirtileri, sahip olduğunuz türe, etkilediği organlara ve vücut dokularına bağlıdır. Vaskülit türleri genellikle küçük kılcal damarlardan büyük arterlere kadar ilgili kan damarlarının boyutuna göre sınıflandırılır.
İnflamasyon, azalan kan akışı ve doku hasarı vaskülit belirtilerine neden olur. Belirtileri aniden veya kademeli olarak yaşayabilirsiniz.
Yaygın vaskülit belirtileri şunları içerir:
- Öksürük
- Yorgunluk ve halsizlik
- Ateş
- Genel ağrılar ve sızılar
- Bir uzuvda nabız kaybı
- Gece terlemeleri
- El veya ayakta uyuşma veya zayıflık
- Nefes darlığı
- Ciltte kırmızı noktalar veya yaralar (cilt ülserleri) dahil olmak üzere cilt bozulmaları
- Kilo kaybı
Bazı vaskülit türlerinin kendine has belirtileri olabilir. Belirli bir vaskülit tipini teşhis etmek için doktorunuz belirtilerinizi, test sonuçlarınızı ve tıbbi geçmişinizi dikkate alacaklardır.
Vaskülit neden olur?
Vaskülit nedenleri, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunu içerir. Vaskülitin nedeni, sahip olduğunuz hastalık türüne göre değişebilir. Bazı türlerin, miras aldığınız kusurlu genlerle ilişkili olduğuna inanılmaktadır. Bu meydana geldiğinde veya başka bir neden bilinmediğinde, doktorunuz birincil vaskülit teşhisi koyacaktır.
Vaskülit, bağışıklık sisteminizde işler ters gittiğinde ve bağışıklık sisteminiz vücudunuzdaki bir elemente saldırdığında ortaya çıkan bir otoimmün tepki ile tetiklenebilir. Bağışıklık sisteminiz yanlışlıkla kan damarlarınıza saldırdığında, vaskülit sorunu ortaya çıkabilir.
Bu otoimmün yanıt, önceki enfeksiyonlar, mevcut tıbbi durumlar veya ilaç reaksiyonları tarafından tetiklenebilir. Bu tip vaskülitlere sekonder, yani ikincil denir. Çünkü bu durumdaki vaskülit başka bir tıbbi durumun parçasıdır.
Vaskülit için risk faktörleri nelerdir?
Risk faktörleri, vaskülitin ikincil mi yoksa birincil mi olduğuna bağlı olarak değişir. Birincil vaskülit için risk faktörleri, ailede vaskülit geçmişini içerir, ancak risk faktörlerine sahip tüm kişilerde vaskülit gelişmez.
İkincil vaskülit için risk faktörleri şunları içerir:
- Lupus, skleroderma veya romatoid artrit gibi birlikte ortaya çıkan otoimmün bozukluklar
- İlaç reaksiyonu
- Lösemi veya lenfoma gibi kan kanseri öyküsü
- Hepatit B veya C öyküsü
Vaskülit nasıl tedavi edilir?
Vaskülit tedavisi, hastalığın türüne ve şiddetine göre değişir. İkincil vaskülitiniz varsa, doktorunuz altta yatan nedeni tedavi edebilir.
İlaç tedavisi
İlaç, vaskülit semptomlarını hafifletmeye veya kötüleşmesini önlemeye yardımcı olan en yaygın tedavi yöntemidir. Yaygın ilaç türleri şunları içerir:
- Prednizon gibi kortikosteroidler (Bunlar inflamasyonu azaltabilir ancak diyabet, yüksek tansiyon, glokom, osteoporoz veya enfeksiyona daha fazla yatkınlık gibi uzun vadeli ciddi yan etkileri olabilir.)
- Daha hafif vakalar için siklofosfamid veya metotreksat dahil olmak üzere bağışıklık bastırıcılar (Bunların steroidlerden daha az ciddi yan etkileri vardır, ancak hastaları enfeksiyon riskine sokabilir.)
- Rituximab gibi otoimmün ve inflamatuar hastalıkları tedavi eden daha yeni ilaçlar
- Şiddetli vasküliti olan kişilere verilebilecek IV immünoglobulin (IVIg)
Ameliyat tedavisi
Ameliyat, vaskülit için yaygın bir tedavi yöntemi değildir ancak yine d edoktorunuz gerekli görebilir. Vaskülite bağlı problemler için olası ameliyat tedaviler şunları içerir:
- Engellenen damarların etrafındaki kan akışını yeniden yönlendirmek için bypass ameliyat
- Sinüs ameliyatı
- Böbrek nakli
Vaskülitin olası komplikasyonları nelerdir?
Bazı insanlar asla vaskülit komplikasyonları yaşamayabilir. Bazı hastalar ise artrit, burun veya sinüs problemlerinden muzdarip olabilir. Daha ciddi komplikasyonlar şunları içerir:
- Akciğerler, kalp, böbrekler veya beyin dahil olmak üzere organ hasarı
- Kan pıhtıları ve anevrizmalar
- Görme kaybı veya körlük
Vaskülitin ilaca bağlı komplikasyonları şunları içerir:
Doktorların vaskülit için reçete ettiği bazı ilaçlar da komplikasyonlara neden olabilir. Örneğin, immünsüpresan tedavi gören hastalar aşağıdakilere karşı daha savunmasızdır:
- Zatürre veya sepsise yol açan kan enfeksiyonu (septisemi) gibi yaşamı tehdit edebilecek durumlar dahil enfeksiyonlar
- Kısırlık
- Artan kanser riski
- Yeniden aktifleştirilmiş hepatit B (rituksimab alan hastalar için)
Komplikasyon riskinizi azaltmak
Komplikasyon olasılığını azaltmak için doktorunuzun talimatlarına uymanız önemlidir. Düzenli olarak doktorunuza görünmeli ve rahatsız edici semptomları doktorunuza bildirmelisiniz.
Aşağıdakileri yaparak vaskülitin kötüleşmesini önleyebilir veya ilerlemesini geciktirebilirsiniz:
- Tüm takip ziyaretlerine gitmek de dahil olmak üzere doktorunuzun tedavi planını takip etmek
- Anevrizma ve kan pıhtısı gibi damar durumlarını onarmak veya tedavi etmek için gerekirse damar ameliyatı olmak
- Sağlıklı bir beslenme düzeni sürdürmek
- Doktorunuzun reçete ettiği ilaçları düzenli kullanmak