Gastrit: Tanım, Türler, Belirtiler, Nedenler, Teşhis ve Tedavi Yöntemleri

Gastrit: Tanım

Gastrit, mide zarının yani midenin iç yapısında bulunan mukoza tabakasının iltihaplanması ve tahrişidir. Mide zarında meydana gelen bu durum, karın ağrısına, iştah kaybına ve muhtemelen kanamaya neden olabilir. Gastrit nedenleri arasında; Helicobacter pylori enfeksiyonu, alkol, tütün ve steroid olmayan iltihap önleyici ilaçların (NSAİİ) kullanımı yer almaktadır.

Gastrit tedavisi meydana geliş nedenine bağlıdır. H. pylori ile ilişkiliyse, asit bloke edici bir ilaca ek olarak antibiyotik kullanımı standart tedavi seçeneğidir. Diğer mide iltihabı türleri için tedavi, proton pompa inhibitörleri (PPI), H2 reseptör blokörleri ve antiasitler gibi ilaçların kullanımını içermektedir.

Gastrit: Türler

Doktorlar bu durumu şiddetine, vücuttaki yerine, hücre tipine göre sınıflandırabilir. Tüm gastrit türleri, mide zarında oluşturduğu hasarın derecesine göre aşağıdaki kategorilerden birine girer:

1. Akut eroziv gastrit:
   İltihabın mide zarını aşındırdığı anlamına gelir. Bu tür, mide içinde lezyonlara veya ülserlere neden olabilir. Bu tür iltihap, genellikle çabuk ilerler ve eroziv olmayan formdan daha ciddidir. Sindirim sistemi kanaması bu türde daha sık görülür. Bazı durumlarda, alkol kullanım bozukluğundan kaynaklanan mide iltihaplanmasında olduğu gibi, eroziv gastrit kronik olabilir.
2. Noneroziv gastrit:
   Mide zarının aşınmadığı anlamına gelir. Bunun yerine, mide zarı dejenere olabilir veya atrofi (körelme) gerçekleşebilir. Mide zarı ayrıca metaplazi adı verilen bir süreçten geçebilir. Bu durum genellikle bağırsak dokusu olmak üzere farklı bir doku türüne dönüştüğü anlamına gelir. Noneroziv gastrit genellikle kroniktir ve sıklıkla asemptomatiktir, yani semptomlara neden olmaz.

Gastrit: Belirtiler

Mide iltihabı birtakım semptomlara neden olur. Semptomların yoğunluğu kişiden kişiye değişebilir. Semptomlar ayrıca sabit olabilir veya gelip gidebilir. Eroziv olmayan gastritte semptomlar belirsiz olabilir. Ayrıca, bu rahatsızlığa sahip olan çoğu insanda herhangi bir semptom görülmeyebilir.

Yaygın görülen belirtiler

Mide iltihabının yaygın belirtileri arasında aşağıdaki durumlar bulunabilir:

• Şişkinlik, çok dolu hissetme veya çok erken doyma hissi
• Hazımsızlık
• İştah kaybı ve istenmeyen kilo kaybı
• Mide bulantısı veya kusma
• Karnın üst kısmında ağrı veya yanma hissi

Mide iltihabı, hafif kanama ve anemiye (kansızlığa) neden olabilir. Anemi belirtileri arasında; yorgunluk, baş dönmesi, soluk cilt, aktivite esnasında nefes darlığı ile el ve ayak soğuması yer alır.

Devam eden mide iltihabı veya anemi semptomlarınız varsa, doktorunuzla iletişime geçmeniz gerekir. Mide ağrısı ve midede rahatsızlık hissi gibi semptomlar, bir haftadan uzun sürüyorsa potansiyel olarak ciddi bir duruma işaret edebilir.

Ciddi bir durumu gösterebilecek belirtiler

Bazı durumlarda mide iltihabı ciddi kanamalara neden olabilir. Bu durum potansiyel olarak yaşamı tehdit edici olabilir.

Aşağıdaki ciddi semptomlardan herhangi birini yaşadığınız takdirde, derhal tıbbi yardım almanız gerekmektedir:

• Kanlı veya siyah renkte kusma
• Kanlı, katı veya siyah dışkı
• Şiddetli karın ağrısı
• Nefes darlığı veya baş dönmesi

Gastrit: Nedenler

Farklı nedenlere sahip birkaç mide iltihabı türü vardır.

Akut stres gastriti

Akut stres gastriti, bir eroziv gastrit şeklidir. Midenin kendisiyle ilgili olmayan ani bir hastalık, şok veya yaralanma ile ortaya çıkar. Örneğin, yoğun bakım ünitesinde ne kadar uzun süre kalınırsa, akut stres gastrit gelişme riski o kadar yükselir. 2012’de yapılan bir araştırmaya göre, solunum makinesinde 48 saatten fazla entübe olmak gastrit riskinizi artırabilir.

Otoimmün gastrit

Otoimmün gastrit, vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla mide zarındaki sağlıklı hücrelere saldırmaya başladığında meydana gelir.

Eroziv gastrit

Eroziv mide iltihabının birkaç nedeni vardır. En yaygın nedenler arasında; alkol kullanımı, aspirin, iltihap önleyici ilaçlar, yoğun stres ve H. pylori’den kaynaklanan tahriş yer almaktadır.

Noneroziv (eroziv olmayan) gastrit

H. pylori enfeksiyonu, kronik eroziv olmayan mide iltihabının en yaygın nedenidir. Son derece yaygın bir enfeksiyondur. H. pylori enfeksiyonu olan herkes, mide iltihabı veya mide ülseri gibi başka sorunlar geliştirmez. Bazı kişilerin genetik veya yaşam tarzı faktörleri nedeniyle, enfeksiyondan mide hastalığına daha yatkın olması mümkündür.

Diğer gastrit nedenleri

Diğer gastrit nedenleri arasında aşağıdakiler sayılabilir:

• Safra asidi reflüsü (Bazı durumlarda safra sıvısının mide ve yemek borusuna kaçması)
• Çölyak hastalığı
• Kemoterapi ve radyasyon tedavisi
• Kronik kusma
• Eozinofili (alerjik reaksiyonların gelişmesinde rol oynayan temel hücrelerin kanda artarak neden olduğu tıbbi durum)
• Gıda alerjileri
• Crohn hastalığı ve sarkoidoz (Bağışıklık sisteminin vücuttaki çeşitli dokulara saldırdığı ve dokularda granülom adlı iltihaplı yapılara sebep olan hastalık) gibi inflamatuar hastalıklar
• Nazogastrik tüp yerleştirme gibi prosedürlerden kaynaklanan yaralanmalar
• Mide ameliyatı geçirmiş olmak

Gastrit: Risk faktörleri

Bir dizi faktör mide iltihabı geliştirme riskinizi artırsa da risk faktörleri olan herkes bu durumu geliştirmeyecektir.

Gastrit için risk faktörleri aşağıdakileri içermektedir:

1. Aşırı alkol tüketimi:
   Alkol, mide zarını tahriş eder ve iltihap riskini artırabilir.
2. Otoimmün hastalıklar:
   Tip 1 diyabet veya Hashimoto hastalığı da dahil olmak üzere, otoimmün bir bozukluğa sahip olmak, otoimmün gastrit geliştirme riskini artırmaktadır.
3. NSAİİ’lerin uzun süreli kullanımı:
   Steroid olmayan iltihap önleyici ilaçların kullanımı, mide zarını koruyan bir maddeyi engelleyerek hem akut hem de kronik gastrit riskini artırmaktadır. Bu ilaçların etken maddeleri arasında ibuprofen, naproksen ile aspirin bulunur.
4. H. pylori bakteriyel enfeksiyonu:
   Bu enfeksiyonun görülme sıklığı yaşla birlikte artar. Özellikle; Afrika kökenli Amerikalılar, Hispanikler, Latinler, Amerika Yerlileri ve Yerli Alaskalılar için risk daha yüksektir.
5. Yaşlılık:
   Yaşlanma, mide zarının incelmesine yol açar ve bu da mide iltihabı riskini artırır. H. pylori enfeksiyonu ve otoimmün hastalıkların görülme sıklığı da yaşla birlikte artmaktadır.
6. Sigara ve tütün kullanımı:
   Tütün ürünleri ve nikotin, H. pylori enfeksiyonuna ve mide iltihabı geliştirme riskini artırabilir.

Riskinizi azaltmak

Kronik mide iltihabının en yaygın nedeni olan H. pylori enfeksiyonuna yakalanma riskinizi azaltıp azaltamayacağınız tam olarak net değildir. Ancak uzmanlar, kişiden kişiye ortak kullanılan yiyecek ve içecekler yoluyla gastritin yayılabileceğine inanmaktadır.

İyi bir kişisel hijyen uygulamak, genel olarak enfeksiyonlara karşı korunmaya yardımcı olabilir. Özellikle yemekten önce ellerinizi düzenli olarak yıkamak çok önemlidir.

Mide iltihabı riskinizi azaltmak için atabileceğiniz diğer adımlar şunlardır:

• Etkili tedavilerle otoimmün hastalıkları kontrol etmek
• Alkollü içeceklerin tüketimini sınırlamak, aç karnına içmekten kaçınmak
• Tütün veya tütün ürünleri kullanımını durdurmak
• İbuprofen ve aspirin gibi ilaçları kısa süreli kullanmak ve ilaçları bol suyla birlikte almak

Mide iltihabı için risk faktörleriniz varsa, mide sağlığınız hakkında doktorunuza danışabilirsiniz. Midenizi hasardan korumanın yollarını en iyi doktorunuzdan öğrenirsiniz. Düzenli olarak aspirin ve benzeri bir ilaç alıyorsanız, asit bloke edici bir ilaç da almanız gerekip gerekmediğini doktorunuzdan öğrenebilirsiniz.

Gastrit: Teşhis

Doktorunuz sizinle tıbbi geçmişiniz hakkında konuştuktan ve bir muayene yaptıktan sonra, mide iltihabından şüphelense de kesin nedeni belirlemek için, aşağıdaki testlerden bir veya daha fazlasını sizden yaptırmanızı isteyecektir.

1. H. pylori için testler:
   Doktorunuz, H. pylori bakterisine sahip olup olmadığınızı belirlemek için dışkı testi veya nefes testi gibi testler isteyebilir. Hangi tür testlerden geçeceğiniz durumunuza bağlıdır. Nefes testi için, üre içeren küçük bir bardak berrak, tatsız bir sıvı içersiniz. H. pylori bakterileri midenizdeki üreyi parçalamaya başlar. Daha sonra belirlenen bir tüpe üflersiniz. H. pylori’ye sahipseniz, nefes örneğiniz parçalanan ürenin yapısında bulunan, amonyak ve karbondioksit içerecektir.
2. Üst sindirim sisteminizi incelemek için endoskopi:
   Endoskopi sırasında doktorunuz, lens (endoskop) ile donatılmış esnek bir tüpü boğazınızdan yemek borunuza, midenize ve ince bağırsağınıza geçirir. Doktorunuz endoskopu kullanarak, iltihap belirtileri arar. Yaşınıza ve tıbbi geçmişinize bağlı olarak doktorunuz, H. pylori testi yerine ilk test olarak bunu önerebilir. Şüpheli bir bölge bulunursa, doktorunuz laboratuvar incelemesi için küçük doku örneği (biyopsi) alabilir. Biyopsi ayrıca mide zarınızda H. pylori’nin varlığını da belirleyebilir.
3. Üst sindirim sisteminizin röntgeni:
   Bazen baryumlu röntgen veya üst gastrointestinal seri olarak adlandırılan bu röntgen serisi, olağandışı bir şey aramak için yemek borunuzun, midenizin ve ince bağırsağınızın görüntülerini oluşturur. Bir ülseri daha görünür hale getirmek için, sindirim sisteminizi kaplayan beyaz, metalik bir sıvıyı (baryum içeren sıvı) yutabilirsiniz.

Gastrit: Tedavi

Mide iltihabı tedavisi spesifik nedene bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Steroid olmayan iltihap önleyici ilaçların veya alkolün neden olduğu akut gastrit, bu maddelerin kullanımı durdurularak rahatlama sağlanabilir.

Mide iltihabı tedavisinde kullanılabilecek ilaçların etken maddeleri aşağıdakileri içerebilir:

1. H. pylori’yi yok etmek için antibiyotik ilaçlar:
   Sindirim sisteminizdeki H. pylori için doktorunuz bakteriyi öldürmek için; klaritromisin, amoksisilin veya metronidazol gibi etken maddeleri içeren bir antibiyotik kombinasyonunu reçete edebilir. Tedavi edildikten sonra doktorunuz, H. pylori’nin yok edildiğinden emin olmak için sizi tekrar test edecektir.
2. Asit üretimini engelleyen ve iyileşmeyi destekleyen ilaçlar:
   Proton pompa inhibitörleri, asit üreten hücre parçalarının etkisini bloke ederek asidi azaltır. Proton pompası inhibitörlerinin özellikle yüksek dozlarda uzun süreli kullanımı kalça, bilek ve omurga kırıkları riskinizi artırabilir. Doktorunuza bir kalsiyum takviyesinin bu riski azaltıp azaltamayacağını mutlaka sormalısınız.
3. Asit üretimini azaltan ilaçlar:
   Histamin (H-2 reseptör antagonistleri) blokörleri olarak da adlandırılan asit blokörleri, sindirim sisteminize salınan asit miktarını azaltır, bu da mide iltihabı ağrısını hafifletir ve iyileşmeyi teşvik eder.
4. Mide asidini nötralize eden ilaçlar:
   Doktorunuz ilaç rejiminize bir antiasit ekleyebilir. Antiasitler, mevcut mide asidini nötralize eder ve hızlı ağrı kesici özellik sağlayabilir. Yan etkiler, ana bileşenlere bağlı olarak kabızlık veya ishali içerebilir. Bu ilaçlar semptomların anında giderilmesine yardımcı olur, ancak genellikle birincil tedavi olarak kullanılmazlar. Proton pompa inhibitörleri ve asit blokörleri daha etkilidir ve daha az yan etkiye sahiptir.

Gastrit: Evde tedavi

Aşağıdaki gibi birkaç yaşam tarzı alışkanlığınızı değiştirerek mide iltihabı semptomlarınızı hafifletmeye yardımcı olabilirsiniz:

1. Yemek düzenizi değiştirin:
   Üç büyük öğün yerine daha küçük, daha sık yemek yemeye çalışın.
2. Yediğiniz gıdaları değiştirin:
   Birçok kişi, belirli yiyeceklerin midelerini tahriş edebileceğini ve mide iltihabı semptomlarını tetikleyebileceğini fark edebilir. Bu bakımdan belirtilerinizi kötüleştiren gıdalardan ve içeceklerden uzak durun.
3. Alkol tüketiminizi azaltın:
   Mide iltihabınız varsa, durumun düzelmesi için alkolden tamamen uzak durmak en iyisidir.
4. Ağrı kesicinizi değiştirin:
   Ağrı için, aspirin veya NSAİİ kullanıyorsanız, asetaminofen (parasetamol) etken maddesi içeren ağrı kesicilere geçmeyi deneyebilirsiniz. Alternatif bir ağrı kesiciye ihtiyacınız varsa doktorunuzla konuşun.
5. Semptomlara dayalı bir yiyecek günlüğü tutun:
   Yediğiniz yiyecekleri ve içtiğiniz içecekleri not edin. Yaşadığınız herhangi bir semptomu, ciddiyetini ve sizde oluşturduğu etkileri kaydedin. Sizde olumlu etkileri olan ve semptomlarınızı hafifleten yiyecek ve içecekleri de not edebilirsiniz.

Not: Bu değişiklikler belirtilerinizi hafifletmiyorsa, mutlaka doktorunuza görünmeniz gerekir.

Gastrit: Potansiyel komplikasyonlar

Mide iltihabı tedavi edilmediği takdirde, mide ülserlerine ve mide kanamasına neden olabilir. Nadiren bazı kronik gastrit türleri, özellikle mide zarında aşırı derecede incelme ve mide zarı hücrelerinde değişiklikler varsa, mide kanseri riskinizi artırabilir. Uygulanan tedaviye rağmen semptomlarınız düzelmiyorsa, durumunuzu doktorunuza bildirmeniz gerekir.

Gastrit: Video

---